Kłopotów z oddychaniem nie można lekceważyć, bo mogą być sygnałem astmy lub przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POCHP). Sprawdź, czym różnią się te schorzenia i co warto o nich wiedzieć.
Astma: najczęściej ma podłoże alergiczne
● Przyczyny. Astma ma podłoże alergiczne. To znaczy, że może być powikłaniem nieleczonej lub źle leczonej alergii wziewnej (często przyczyną astmy są alergie na roztocza kurzu domowego, sierść i naskórek zwierząt, pyłki traw, drzew, zarodniki grzybów). Choroba ma podłoże genetyczne: zwykle dziedziczymy ją po rodzicach lub dziadkach. Tylko 25 proc. przypadków astmy wywołują przewlekłe infekcje układu oddechowego, jest to tzw. astma niealergiczna.
● Objawy. Najczęściej występują: przewlekły kaszel, najbardziej dokuczliwy nocą i rankiem, świszczący oddech, ucisk w klatce piersiowej, opisywany jako "zaciskająca się obręcz" albo "ciężar na piersi", brak powietrza, uczucie, że każdy oddech wymaga dużego wysiłku, że nie można "wypchnąć" powietrza z płuc, duszności nasilające się w trakcie wysiłku. Uwaga! Chorzy na astmę nie muszą mieć wszystkich wyżej wymienionych objawów.
● Mechanizm choroby. U źródła astmy leży przewlekły stan zapalny dróg oddechowych (oskrzeli i oskrzelików), a także tzw. nadreaktywność oskrzeli. Sprawia ona, że kurczą się one nadmiernie w odpowiedzi na rozmaite bodźce (np. pyłki, zimne powietrze), które u osób zdrowych nie wywołują żadnej reakcji . Ważne! Skurcz oskrzeli w astmie jest odwracalny - po zastosowaniu odpowiednich leków albo nawet samoistnie (po niedługim czasie) wracają one do stanu wyjściowego.
● Diagnoza. Niezbędne są badania, w tym najważniejsze - spirometria. Część z nich może zlecić lekarz pierwszego kontaktu (np. RTG klatki piersiowej). Na ich podstawie, skieruje nas do specjalisty: alergologa lub pulmunologa.
● Leczenie. Astmę leczy się z pomocą glikokortykosteroidów podawanych wziewnie (przez inhalator). Z astmą można normalnie żyć, pod warunkiem że regularnie przyjmujemy leki w zaleconych dawkach.
POCHP: dotkliwe konsekwencje nałogu
● Przyczyny. POCHP, czyli przewlekła obturacyjna choroba płuc występuje głównie u wieloletnich palaczy tytoniu (czynnych lub biernych). Stanowią oni 90 proc. przypadków. Schorzenie rozwija się u osób powyżej 40. roku życia.
● Objawy. Mogą być identyczne jak u astmatyków, czyli: przewlekły kaszel, najbardziej dokuczliwy nocą i rankiem, świszczący oddech, ucisk w klatce piersiowej, brak powietrza, uczucie, że każdy oddech wymaga dużego wysiłku, że nie można "wypchnąć" powietrza z płuc, a zwłaszcza duszności nasilające się w trakcie wysiłku.
● Mechanizm choroby. Tak jak w astmie, źródłem choroby jest przewlekły stan zapalny dróg oddechowych. W POCHP dotyczy on oskrzelików i samego miąższu płuc. Ich uszkodzenie (zjawisko rozedmy) prowadzi do tego, że z płuc do krwi trafia mniej tlenu, zaś z organizmu trudniej jest usunąć dwutlenek węgla. W tej chorobie dochodzi też do podrażnienia większych oskrzeli. Wydzielają one zbyt duże ilości śluzu, który "zatyka" drogi oddechowe, co wraz z towarzyszącym zapaleniem błony śluzowej oskrzeli, zwiększa opór dla przepływającego powietrza. W rezultacie dochodzi do tzw. pułapki powietrznej: chory w trakcie wysiłku fizycznego oddycha coraz szybciej, bo zwiększa się zapotrzebowanie organizmu na tlen. Kolejne szybkie wdechy zwiększają ilość powietrza zatrzymanego w płucach, zmniejszając ilość miejsca na następny wdech.
● Diagnoza. Lekarz pierwszego kontaktu zleci podstawowe badania i skieruje do pulmunologa. Uwaga! W POCHP mierzona podczas spirometrii obturacja (zwężenie oskrzeli) narasta wraz z rozwojem choroby i zwykle jest nieodwracalna (w astmie wynik spirometrii jest prawidłowy między napadami).
● Leczenie. O ile leczenie astmy pozwala normalnie funkcjonować, terapia POCHP jedynie zmniejsza nasilenie objawów. Pacjentom zaleca się leki rozszerzające oskrzela (beta-2-mimetyki) łagodzące duszność i steroidy wziewne zmniejszające stan zapalny. Ważne jest ich regularne przyjmowanie.
Ważne zasady na co dzień
Astma
● Unikaj czynników wywołujących napad duszności. Nie otwieraj okien w domu ani w samochodzie w wietrzne dni, kiedy występuje wysokie stężenie pyłków w powietrzu. Włączaj recyrkulację powietrza w samochodzie, poproś, by nie palono w twojej obecności. Jeśli jesteś uczulona na roztocza kurzu, używaj antyalergicznych pokrowców na poduszki, materace i kołdry.
● Nie unikaj aktywności fizycznej. Wszyscy specjaliści zalecają, aby w astmie regularnie ćwiczyć, przynajmniej trzy razy w tygodniu po pół godziny. Najlepsze są tzw. ćwiczenia aerobowe: spacery, jazda na rowerze. Trzeba jednak skonsultować się z lekarzem, który doradzi, jak zapobiegać dusznościom w trakcie ćwiczeń.
POCHP
● Koniecznie przestań palić. Przewlekły stan zapalny uszkadza nabłonek oskrzeli, a dym tytoniowy wpływa drażniąco na i tak podrażnione drogi oddechowe, nasilając ich skurcz. Sprzyja też przerostowi znajdujących się w ścianie oskrzeli gruczołów, co wywołuje nadprodukcję śluzu.
● Stosuj "toaletę drzewa oskrzelowego". Ma na celu oczyszczenie oskrzeli z zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny. Kaszel można prowokować, wymawiając literę "r" lub "h", a także pokasłując podczas szybkiego wydechu. Kaszel powinien być wykonywany w "pozycji woźnicy": z głową pochyloną do przodu. Warto też poprosić drugą osobę o trzy kilkuminutowe serie oklepywania pleców (co rano).
Rehabilitacja oddechowa
Ćwiczenia sprawią, że wzmocnimy siłę mięśni oddechowych, a to one pozwalają nam lepiej oddychać.
✔Oddychanie przez "zasznurowane usta". Polega na powolnym wydechu przez ułożone jak do gwizdania lub przymknięte wargi, z jednoczesnym wciąganiem brzucha i unikaniem parcia. Do prawidłowego wykonania tego ćwiczenia przyda się zapalona świeca ustawiona przed ustami. Pozwoli ona kontrolować siłę i sposób wydechu.
✔Dmuchanie przez rurkę do butelki wypełnionej w 2/3 wodą. Ponieważ opór stawiany przez wodę wymaga uaktywnienia dodatkowych mięśni oddechowych klatki piersiowej, poprawia się ich sprawność. Uwaga! Przed ćwiczeniami rozluźnijmy klatkę piersiową
