Co oznacza ten ból brzucha?

Problemy z brzuszkiem to jedna z najczęstszych przypadłości maluchów. Nie ma znaczenia, czy twój brzdąc dopiero ssie pierś (lub butelkę), czy też wkrótce pójdzie do przedszkola. Z badań wynika, że zanim dziecko skończy 3 lata, z jego bólami brzucha możecie walczyć nawet... kilkadziesiąt razy!

- Układ pokarmowy małego dziecka jest jeszcze niedojrzały, nie ma w pełni rozwiniętych mechanizmów obronnych i dlatego nie potrafi poradzić sobie z wirusami, bakteriami czy pasożytami. Często też może reagować stanem zapalnym na zmiany w diecie - wyjaśnia dr Barbara Gierowska-Bogusz, pediatra z Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie.

Brzuszek może boleć malucha z banalnych powodów (np. z przejedzenia), ale przyczyną problemów mogą być też poważniejsze dolegliwości (np. alergia pokarmowa), które wymagają dłuższego leczenia. Aby złagodzić ból brzuszka u dziecka, musisz wiedzieć, co jest jego powodem. Pomożemy ci rozpoznać różne jego przyczyny i podpowiemy, co możesz zrobić, by szybko ulżyć cierpiącemu smykowi.

Oprócz bólu brzuszka i wymiotów (które zazwyczaj przynoszą dziecku wyraźną ulgę), maluszek może mieć także zawroty głowy, niewysoką gorączkę oraz biegunkę.

PRZYCZYNY:

● Zjedzenie czegoś nieświeżego, niedokładnie umyte owoce, potrawy skażone bakteriami... Maluchy częściej zatruwają się latem, a przyczyną zatruć zwykle są desery (np. lody) lub niedojrzałe owoce.

CO POMOŻE DZIECKU?

● Jeśli podejrzewasz, że maluszek uległ zatruciu pokarmowemu, podawaj mu jak najwięcej płynów - najlepiej niegazowaną wodę, słabą herbatę albo napar z rumianku, który działa przeciwzapalnie.

Gdy brzdąc często wymiotuje, daj mu do picia Orsalit lub Gastrolit (uzupełnią utracone sole mineralne i elektrolity). Nie podawaj na własną rękę środków zatrzymujących biegunkę - w takiej sytuacji lepiej, aby organizm się oczyścił.

KIEDY DO LEKARZA?

● Najszybciej jak to tylko możliwe. Zatrucie pokarmowe często trudno odróżnić od zapalenia wyrostka robaczkowego, dlatego lepiej, by maluszka niezwłocznie zbadał specjalista.

Dziecko nagle dostaje wysokiej gorączki i ma silną biegunkę, często też wymiotuje. Nie potrafisz połączyć tych objawów ze zjedzeniem przez malca jakiegoś konkretnego pokarmu (jak w przypadku zatrucia pokarmowego). Choroba szybko atakuje także innych domowników.

PRZYCZYNY:

● Powodem dolegliwości zwykle są rotawirusy, którymi bardzo łatwo zarazić się w dużych skupiskach ludzi (np. w żłobku, na placu zabaw). Infekcja przenosi się przez brudne ręce.

CO POMOŻE DZIECKU?

● Podawaj malcowi dużo napojów: niegazowaną wodę, miętę, herbatki z suszonych jagód oraz probiotyki (np. Lakcid, Trilac), które skracają czas trwania infekcji. Nie zmuszaj do jedzenia, a jeśli sam wyrazi na nie ochotę, zaserwuj mu coś lekkostrawnego, np. kleik ryżowy czy gotowane warzywa. Jeśli ma wysoką gorączkę, podaj mu środki zawierające paracetamol (np. Apap, Panadol dla dzieci, Calpol).

KIEDY DO LEKARZA?

● Gdy maluch ma bardzo wysoką gorączkę, silną biegunkę, a jego stan nie poprawia się po 1-2 dniach, albo jeżeli zauważyłaś, że dziecko może być odwodnione (mało siusia, ma suche, spierzchnięte wargi).

Dokucza dzieciom do 4. miesiąca życia (zwykle pojawia się już w 2. tygodniu po narodzinach). Niemowlę rozpaczliwie płacze w trakcie karmienia lub tuż po nim. Ma wzdęty brzuszek, zaciska piąstki i podkurcza nóżki. Ataki kolki nasilają się w godzinach popołudniowych.

PRZYCZYNY:

● Niedojrzałość układu pokarmowego maluszka, a także łakomstwo. Gdy dziecko łapczywie ssie pierś, oprócz mleka mamy połyka też powietrze, które gromadzi się w jelitach i powoduje wzdęcia. Kolka może również świadczyć o zaburzeniach w tolerancji laktozy (cukru mlecznego).

CO POMOŻE DZIECKU?

● Częstsze podawanie piersi lub butelki (wtedy warto kupić antykolkową) i pilnowanie tego, by maluszek nie jadł łapczywie - gdy nie będzie bardzo głodny, będzie ssał spokojniej. Przed karmieniem podaj malcowi preparat antykolkowy (np. Infacol, Bobotic), a po jedzeniu, podnieś dziecko do góry, aby mu się odbiło.

Jeśli niemowlę bardzo płacze, połóż mu na brzuszku ciepłą pieluszkę (nagrzej ją wcześniej na kaloryferze lub przeprasuj gorącym żelazkiem) albo termofor. Maluszkowi pomoże też masaż brzuszka: połóż rękę na brzuchu dziecka i delikatnie masuj go, wykonując koliste ruchy zgodne z ruchem wskazówek zegara.

KIEDY DO LEKARZA?

● Jeśli ataki kolki są bardzo silne i żadne doraźne sposoby nie przynoszą malcowi ulgi. Pediatrę należy odwiedzić też, gdy malec nie przybiera na wadze. Może to świadczyć o tym, że dziecko nie przyswaja niektórych składników pokarmowych. Wtedy lekarz zaleci preparaty zmniejszające wydzielanie gazów w jelitach i leki poprawiające pracę układu trawiennego, np. Debridat.

Brzuch maluszka przypomina bębenek, jest powiększony i napięty. Malcowi się odbija, może też oddawać gazy.

PRZYCZYNY:

● Zjedzenie ciężkostrawnej potrawy (lub posiłku nieodpowiedniego do wieku dziecka), pośpiech podczas jedzenia, wypicie gazowanego napoju. Czasem przyczyną wzdęć jest nietolerancja laktozy (cukru zawartego w mleku). Warto zwrócić wtedy uwagę na to, czy wzdęcia nie pojawiają się po pokarmach mlecznych.

Uważa się również, że przyczyną wzdęć może być słodzik - sorbitol (znajduje się m.in. w dżemach, sokach owocowych, gumach do żucia i czekoladzie). Czytaj więc uważnie etykiety i sprawdzaj, jakie substancje słodzące zostały użyte do produkcji pokarmów, które podajesz smykowi.

CO POMOŻE DZIECKU?

● Podaj malcowi herbatkę z kopru włoskiego (koper działa rozluźniająco), wodę koperkową (np. Gripe Water Woodward’s) albo miętę (wspomaga trawienie). Możesz też zaaplikować brzdącowi środki ułatwiające odchodzenie gazów oraz zmniejszające ból powstały wskutek wzdęć, np. Espumisan lub Esputicon.

KIEDY DO LEKARZA?

● Jeśli po zastosowaniu domowych sposobów dolegliwości nie mijają lub zaobserwowałaś, że wzdęcia pojawiają się po zjedzeniu określonych pokarmów.

Dziecko narzeka na bóle brzuszka najczęściej po posiłkach, niespokojnie śpi, pogorszył mu się również apetyt. Zauważyłaś też, że maluszek często drapie się po pupie.

PRZYCZYNY:

● Zazwyczaj jest to nieprzestrzeganie odpowiednich zasad higieny przez rodziców podczas przygotowywania posiłków. Zakażenie pasożytami bardzo często także następuje na skutek jedzenia brudnymi rączkami.

Pasożyty, takie jak lamblie czy owsiki, pojawiają się też u debiutujących przedszkolaków, które nagle stykają się z większą grupą dzieci.

CO POMOŻE DZIECKU?

● Starszakowi możesz podawać do pogryzania pestki dyni (zawierają cenne kukurbitacyny - substancje, które działają antypasożytniczo).

KIEDY DO LEKARZA?

● Od razu, gdy tylko podejrzewasz, że malec może mieć pasożyty. Konieczne jest bowiem wykonanie odpowiednich badań (m.in. kału), a potem także przyjmowanie leków przeciwpasożytniczych. Może się okazać, że musi je zażywać nie tylko chore dziecko, ale też wszyscy domownicy.

Ból brzucha pojawia się u malca zawsze po zjedzeniu konkretnych produktów. Zazwyczaj towarzyszy mu także wysypka. Może też robić śluzowate kupki albo mieć biegunkę (jeśli jest uczulony na laktozę).

PRZYCZYNY:

● Objawy alergiczne są spowodowane stanem zapalnym śluzówki, która wyścieła jelita - w ten sposób reaguje ona na konkretny składnik danego pokarmu.

Najczęściej dzieci bywają uczulone na białko mleka krowiego, jajka, cytrusy, czekoladę. Uczulenie może się pojawić już u niemowląt karmionych piersią - jeśli mama zje potrawę wywołującą alergię u malca.

CO POMOŻE DZIECKU?

● Gdy podejrzewasz, że jakiś produkt powoduje u dziecka reakcję alergiczną, wyklucz go na dwa tygodnie z diety smyka (a jeśli karmisz piersią, nie spożywaj danego pokarmu).

Jeśli bóle brzucha i inne objawy alergiczne ustąpią, to znaczy, że prawdopodobnie właśnie ten produkt wywołał u brzdąca reakcję alergiczną.

KIEDY DO LEKARZA?

● Do specjalisty wybierz się od razu, gdy tylko zaobserwujesz u smyka objawy alergii. Lekarz (pediatra lub alergolog) pomoże ci znaleźć produkt, który uczula dziecko.

Wspólnie też ustalicie takie zmiany w diecie, które pomogą malcowi pozbyć się objawów alergicznych, zapewniając jednocześnie prawidłowy rozwój. Gdy np. brzdąc jest uczulony na mleko, zamiast mieszanki mlecznej powinien pić preparat mlekozastępczy.

Malec nie może zrobić kupki lub jej robieniu towarzyszy ból i duży wysiłek (stolec jest twardy i zbity). Smyk załatwia się rzadziej niż zwykle (co kilka dni), ma twardy i napięty brzuszek.

PRZYCZYNY:

● Zła dieta - za mało warzyw oraz owoców, zbyt mała ilość wypijanych płynów, brak ruchu, stres - dzieci nie lubią załatwiać się w obcym miejscu, np. w nowym przedszkolu.

CO POMOŻE DZIECKU?

● Podawaj dużo płynów i pokarmów zawierających błonnik, zwłaszcza warzyw i owoców. Ogranicz produkty mączne, banany, a zwłaszcza czekoladę, ponieważ sprzyjają zaparciom. Jeśli karmisz smyka mlekiem modyfikowanym, zmień mieszankę na produkt zawierający pro i prebiotyki. Możesz też podawać dziecku probiotyki (np. Acidolac, Trilac, Enterol), które działają rozluźniająco.

Przemianę materii u malucha pobudzi również masaż brzucha wzdłuż jelita grubego. Połóż malca na plecach i masuj jego brzuszek (kolistymi ruchami) od prawego dolnego podbrzusza, potem w lewą stronę, do lewego podbrzusza, a następnie prosto w górę, do lewego nadbrzusza. Masaż powtarzaj 3-4 razy dziennie.

Jeśli maluszek cierpi, bo nie może zrobić kupki, a pojenie, zmiana diety i masaż nie przynoszą rezultatów, możesz zaaplikować dziecku czopek glicerynowy (poproś w aptece o wersję specjalnie dla dzieci).

KIEDY DO LEKARZA?

● Jeśli zaparcie utrzymuje się dłużej niż 10 dni lub gdy problemy z regularnym wypróżnianiem często się powtarzają, idź z malcem do pediatry. Specjalista przepisze środki rozluźniające stolec, np. Lactulozę lub Duphalac. Może również zalecić zmianę jadłospisu malucha.

Regularnie powtarzające się u dziecka bóle brzucha są wskazaniem do konsultacji u specjalisty oraz przeprowadzenia szczegółowych badań. Do gastrologa smyk zostanie skierowany przez pediatrę w sytuacji, gdy miewa częste i przewlekłe biegunki, skutkiem czego nie przybiera na wadze lub ulewa, a skończył pierwszy rok życia (może to świadczyć, że ma refluks żołądkowo-przełykowy) albo też cierpi na uporczywe zaparcia (to znak, że może mieć wady wrodzone układu pokarmowego lub np. niedoczynność tarczycy).

Aby ustalić, co dolega dziecku, poza badaniem palpacyjnym (czyli dokładnym obmacaniem) brzuszka, specjalista skieruje je też na USG jamy brzusznej oraz zleci analizy moczu i kału.

Czasami się zdarza, że dolegliwości ze strony układu pokarmowego u maluszka świadczą o zapaleniu wyrostka robaczkowego. Oto, co należy wówczas zrobić.

● Gdy dziecko skarży się na bardzo silne bóle brzucha (najczęściej ból zaczyna się w okolicach pępka i promieniuje aż do prawej pachwiny), wymiotuje, odczuwa ból przy unoszeniu prawego kolana w górę i prostowania nogi, nie czekaj, tylko natychmiast wezwij pogotowie lub jedź z malcem do szpitala. Takie objawy wskazują bowiem na stan zapalny wyrostka, który wymaga szybkiego zabiegu operacyjnego.

Czasami zdarza się, że u malucha karmionego butelką bóle brzuszka i zaparcia są spowodowane nieprawidłowym przygotowywaniem mieszanki. Dlatego jeśli jesteś butelkową mamą, nigdy na własną rękę nie zmieniaj proporcji mleka modyfikowanego zalecanych przez producenta na opakowaniu. Nieodpowiednio przygotowane mleko może bowiem nadmiernie obciążać brzuszek maleństwa.

Konsultacja: dr Barbara Gierowska-Bogusz, pediatra z Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Tekst: Magdalena Kowalska