Czy twój malec ma alergię?

Alergia to nieprawidłowa, zaostrzona reakcja organizmu na różne, nawet niegroźne substancje. - U alergików układ odpornościowy myli obojętne dla zdrowia pyłki roślin, sierść zwierząt czy też cząstki pokarmu z niebezpiecznymi mikroorganizmami. Traktuje je jak "wroga" i walczy z nimi, co odbija się niekorzystnie na kondycji całego organizmu - wyjaśnia dr Ewa Najberg, alergolog z wieloletnim doświadczeniem. W ostatnich latach liczba alergików zaczęła szybko rosnąć.

- Jednym z powodów tej sytuacji jest zanieczyszczenie środowiska, ale także wychowywanie dzieci w zbyt sterylnych warunkach, co - wbrew obiegowym opiniom - wcale nie jest najzdrowsze dla malucha. Niezwykle istotną rolę odgrywają też predyspozycje genetyczne - mówi nasz redakcyjny ekspert. Na szczęście, jeśli alergia zostanie w porę rozpoznana, można wiele zrobić, by zapobiec jej dalszemu rozwojowi.

Sprawdź zatem, czy twój maluszek też należy do grona małych alergików, a jeśli okaże się, że tak - zacznij działać! Poniżej znajdziesz szczegółowe wskazówki, jak leczyć i pielęgnować dziecko, które cierpi na jedną z chorób alergicznych.

Wielu rodziców żyje w mylnym przekonaniu, że oznaką alergii jest wyłącznie wysypka lub chroniczny katar - mówi dr Ewa Najberg.

- Tymczasem choroba ta nie zawsze objawia się w taki sposób. Silne bóle brzuszka, obfite ulewanie pokarmu, częste infekcje, a nawet problemy ze snem też bywają jej symptomem - dodaje alergolog. Jak zatem zorientować się, czy dolegliwości obserwowane u malca są chwilowe, czy też świadczą o jednej z postaci alergii? Oto, co zdaniem ekspertów powinno wzbudzić twój niepokój.

Uciążliwe kolki, różnego typu podrażnienia oraz krostki na skórze lub biegunki miewa większość noworodków i niemowląt. Czasami zdarza się jednak, że dolegliwości te - zwłaszcza nasilone lub nawracające - są pierwszym objawem alergii. Wyjaśniamy, kiedy typowe niemowlęce przypadłości nie stanowią powodu do niepokoju, a kiedy lepiej zgłosić się ze swoim maleństwem na konsultację do lekarza.

Jej ataki zazwyczaj występują w godzinach popołudniowych i wieczorem. Niemowlę ma wówczas twardy i napięty brzuszek, często oddaje gazy, jest niespokojne i płaczliwe. Tego rodzaju dolegliwości miewa większość dzieci. Powstają one wskutek nadmiernego gromadzenia się gazów w jelitach i wynikają z niedojrzałości przewodu pokarmowego maleństwa. W zdecydowanej większości przypadków kolka mija samoistnie w 3 . miesiącu życia. Aby złagodzić jej atak, trzeba masować brzuszek niemowlęcia i robić mu ciepłe okłady. Można też nosić brzdąca leżącego na brzuszku na swoim przedramieniu. Jeśli dolegliwości nie ustępują, należy podać dziecku jeden ze środków przeciw wzdęciom, które są dostępne bez recepty, np. Bobotic, Esputicon.

...dolegliwości pojawiają się w różnych porach dnia i nocy, maluszek wymiotuje, ma biegunkę i wysypkę lub kolka utrzymuje się dłużej niż do 3. miesiąca. W takiej sytuacji skontaktuj się z lekarzem. Może się okazać, że smyk ma alergię pokarmową i musi przejść na specjalną dietę. Sucha skóra Przesuszony, łuszczący się w przegubach rączek i nóżek naskórek ma większość noworodków, a zwłaszcza tych, które urodziły się po planowanym terminie. Do nawilżania suchej skóry używaj 2-3 razy dziennie specjalnych maści i kremów, np. Oilatum, Balneum. Codziennie kąp smyka w letniej wodzie z dodatkiem natłuszczających emulsji, np. Oillan, Emolium. Nie zakładaj mu też ciasnych i szorstkich ubranek, które dodatkowo drażnią naskórek.

...zmiany na skórze nie mijają pomimo nawilżania, skóra się łuszczy, a dziecko nieustannie się drapie. Może być to objaw atopowego zapalenia skóry, które wymaga odpowiedniego leczenia i troskliwej pielęgnacji dziecka.Ulewanie pokarmu Bezwiedne wydostawanie się z buzi maluszka niewielkich ilości pokarmu jest objawem fizjologicznym do ok. 6. miesiąca życia. Wynika ono z niedojrzałości przewodu pokarmowego. Zazwyczaj ulewają dzieci, które jedzą szybko i łapczywie. Aby zapobiec ulewaniu, po każdym posiłku potrzymaj smyka pionowo do czasu, aż mu się odbije. Rób też przerwy podczas karmienia i co kilka minut podnoś smyka do odbicia.

...dziecko zwraca duże ilości pokarmu (co wskazuje, że są to raczej wymioty) oraz nie przybiera na wadze. W takiej sytuacji maluch będzie musiał przejść na dietę eliminacyjną (czyli wykluczającą pewne pokarmy), którą ustali lekarz. Ciemieniucha To tłuste, szarożółte łuski (przypominające wyglądem strupy), które mogą pojawić się na główce między 2. a 8. tygodniem życia. Aby się ich pozbyć, codziennie na godzinę przed kąpielą przykładaj malcowi ciepły kompres z gazy nasączonej oliwką. Następnie umyj dziecku główkę i wyczesz łuski miękką szczoteczką.

...ciemieniucha uporczywie nawraca lub jest bardzo rozległa, a niemowlę ma także wysypkę. Wówczas można podejrzewać, że maleństwo cierpi na atopowe zapalenie skóry.Wysypka Krostki i inne podrażnienia na skórze miewają wszystkie dzieci. Zmiany mogą być efektem przegrzania (potówki), działania hormonów mamy (trądzik) lub odparzenia (rumień skóry). Aby pomóc dziecku doraźnie, przygotuj kąpiel z roztworem nadmanganianu potasu - odkazi i wysuszy zmiany na ciele brzdąca.

...wysypka zlokalizowana jest na twarzy i wygląda tak, jakby dziecko miało czerwone, polakierowane policzki. Wówczas niezwłocznie odwiedź ze smykiem alergologa, żeby ustalić, co działa na organizm malucha drażniąco. Luźne stolce U malca karmionego wyłącznie piersią przez pierwsze pół roku takie kupki stanowią normę. Jeśli jednak starsze dziecko w ciągu kilkunastu godzin odda 3 lub więcej półpłynne stolce, to znak, że ma biegunkę. Choremu brzdącowi podaj marchwiankę lub sok z jagód, które działają zapierająco. Pracę przewodu pokarmowego poprawią także probiotyki.

...smyk ma bóle brzucha i oddaje rozluźnione stolce z domieszką krwi lub śluzu. Może to oznaczać, że maluch ma alergię pokarmową (najczęściej na białka mleka krowiego).

W miarę rozwoju alergii u dziecka można zaobserwować inne objawy choroby. To co było typowym symptomem uczulenia u niemowlęcia, u starszego malca może wcale nie występować. Za to u starszaka mogą pojawić się inne charakterystyczne objawy uczulenia - nie tylko na rozmaite pokarmy i substancje, ale również na alergeny wziewne (m.in. pyłki drzew, traw, kurz czy sierść zwierząt). Bóle brzuszka Dolegliwości żołądkowe bywają pierwszym zwiastunem różnych chorób dziecięcych, np. infekcji rotawirusowej czy anginy. Jeżeli jednak bóle brzuszka, wymioty oraz biegunki (rzadziej zaparcia) powtarzają się regularnie, mogą świadczyć o alergii pokarmowej u malca. Problemy trawienne mogą pojawiać się od razu po zjedzeniu uczulającego pokarmu lub po kilku godzinach (bardzo rzadko występują jeszcze później, czyli dopiero po kilku dniach).

...bóle brzuszka i inne dolegliwości trawienne pojawiają się u dziecka zawsze po zjedzeniu np. mleka krowiego, jaj kurzych, zbóż, soi, orzechów, czekolady, owoców drobnopestkowych (np. truskawek), ryb oraz cytrusów. Dodatkowo na skórze malca może pojawić się wówczas wysypka.

Choć zwykle bywa pierwszą oznaką przeziębienia, to utrzymujący się długo także może być sygnałem, że smyk jest na coś uczulony. Może występować sezonowo, np. gdy dziecko ma alergię na pyłki traw czy drzew (tzw. katar sienny). Może także dokuczać maluchowi przez cały rok - jeśli smyk jest uczulony na pleśnie czy też roztocza kurzu domowego.

...katar pojawia się nagle, jest wodnisty i nie towarzyszy mu gorączka. Dziecko często miewa też wówczas zapalenie spojówek.

Przyczyną problemów z zasypianiem, jak również nagłych przebudzeń w nocy mogą być zwykłe lęki nocne, które często towarzyszą maluchom w tym wieku. Ale kłopoty ze spokojnym snem miewają także dzieci, którym dokuczają bóle brzuszka, obrzęk śluzówki nosa i katar oraz świąd skóry.

...maluch mający problemy ze snem w nocy w ciągu dnia także często bywa niespokojny i rozdrażniony, bo np. trudno mu się oddycha albo swędzi go sucha, podrażniona skóra. Częste infekcje Mali uczuleniowcy chorują częściej niż inne dzieci, ponieważ ich błona śluzowa, która ma za zadanie chronić drogi oddechowe, jest obrzęknięta i podrażniona, dlatego gorzej broni dziecko przed atakiem wirusów i bakterii. Maluchy cierpiące na różne postaci alergii najczęściej zapadają na infekcje ucha środkowego, krtani oraz oskrzeli. Choroby trwają u nich dłużej niż u dzieci, które nie są podatne na uczulenia, a podanie antybiotyku często nie poprawia stanu zdrowia i nie przynosi spodziewanego efektu leczniczego.

....maluszek zapada na różne infekcje dróg oddechowych ponad sześć razy w roku. Zazwyczaj też zwykłe przeziębienie kończy się u niego tzw. obturacyjnym zapaleniem oskrzeli. Z dużym prawdopodobieństwem alergię można podejrzewać również w sytuacji, gdy dziecko często jest leczone z powodu nawracających problemów z uszami lub miewa infekcje zatok.

Jeżeli chce się skutecznie leczyć alergię, trzeba najpierw ustalić, co właściwie uczula malucha. Niestety, nie jest to łatwe zadanie. Dlatego zanim wybierzesz się z dzieckiem do specjalisty, przez kilkanaście dni uważnie je obserwuj i zapisuj swoje spostrzeżenia. Mogą okazać się pomocną wskazówką!

To właśnie do tego specjalisty (potrzebujesz skierowania od pediatry) powinnaś wybrać się z malcem, u którego podejrzewasz alergię. Najważniejszą częścią wizyty u alergologa będzie szczegółowy wywiad.

● Lekarz może cię zapytać o to, czy ciąża przebiegała prawidłowo i czy w waszej rodzinie (ze strony męża lub twojej) ktoś miał alergię. Potem spyta cię o problemy maluszka: czy dziecko ma wysypki skórne, jak wyglądają i w jakich sytuacjach się pojawiają. Czy zdarzały się kolki, bóle brzucha i biegunki. Czy smyk często miewa katar, pokasłuje albo ma napady kichania. Specjalista zapyta także, kiedy pojawiły się dolegliwości u dziecka: czy wiążą się z wprowadzaniem nowych pokarmów? A może mają związek z określoną porą roku albo kontaktem ze zwierzętami? Jeśli karmisz piersią, specjalista będzie chciał poznać twoje codzienne menu. Zapyta też,jakich kosmetyków używasz do pielęgnacji dziecka. Na koniec alergolog zbada dokładnie malca. Oceni wygląd jego skóry, obejrzy błonę śluzową nosa i jamy ustnej, osłucha klatkę piersiową i zbada brzuszek brzdąca. Później lekarz ustali menu dziecka i udzieli ci wskazówek, jak je pielęgnować oraz co zmienić w jego otoczeniu, by wyeliminować alergeny.

Jeśli specjalista nie jest pewien, co może być przyczyną wysypki, biegunek czy nawracających przeziębień u dziecka, zleca dodatkowe badania.

Zwykle są to:

● Testy z krwi - przeprowadza się je u maluchów, które nie ukończyły 3. roku życia. Polegają one na oznaczeniu IgE ogólnego, czyli przeciwciał, które organizm produkuje w zetknięciu z pewnymi białkami (np. alergenami, ale nie tylko). Dlatego wynik tego badania nie jest do końca miarodajny. Więcej informacji może dać badanie tzw. swoistych przeciwciał IgE, które odpowiadają za reakcję alergiczną wywołaną konkretnym alergenem, np. o skazie białkowej świadczy podwyższone IgE przeciwko białkom mleka krowiego. Z racji tego, że substancji, które mogą uczulać, jest mnóstwo, lekarze zalecają na początku wykonanie tzw. półilościowego panelu zawierającego mieszankę najczęstszych alergenów.

● Testy skórne - ich zadaniem jest wykazanie reakcji między alergenem a przeciwciałami IgE występującymi w skórze. U dzieci powyżej 3. roku życia przeprowadza się najczęściej testy punktowe. Na skórę (zwykle przedramion, rzadko pleców) nakłada się kroplę płynu zawierającego alergen. Jeśli po 15 minutach w tym miejscu pojawią się rumień i bąble, oznacza to, że maluch prawdopodobnie jest uczulony na daną substancję.

● Testy prowokacyjne - zwykle wykonuje się je w przypadku podejrzenia alergii pokarmowej. Przeprowadza się je po to, by mieć pewność, że udało się odkryć, na co malec jest uczulony. Stopniowo włącza się do diety dziecka wykluczony wcześniej pokarm i obserwuje, w jaki sposób smyk na niego zareaguje. Zastosuj zaleconą terapię Z racji tego, że nie ma alergii bez alergenów, leczenie małego alergika polega głównie na eliminowaniu z jego otoczenia substancji, które mu szkodzą.

Najłatwiej to zrobić w przypadku alergii pokarmowej, która zwykle dotyczy najmłodszych maluchów. W takiej sytuacji wyklucza się z ich diety najczęściej uczulające produkty, czyli mleko krowie, jajka, cytrusy, ryby, orzechy. Jeśli maluch jest karmiony piersią, jego mamie również nie wolno spożywać uczulających pokarmów. Dużo trudniej jest wyeliminować szkodliwe substancje z otoczenia dziecka, które ma alergię wziewną (czyli jest np. uczulone na roztocza kurzu domowego, pyłki czy pleśnie).

Często konieczne bywa regularne podawanie maluszkowi leków, które zmniejszają objawy alergii. Zwykle są to środki antyhistaminowe oraz sterydy wziewne. Przepisuje je alergolog. Gdy z kolei malec cierpi na atopowe zapalenie skóry (AZS), do jego pielęgnacji trzeba używać specjalnych kosmetyków, tzw. emolientów. Są to preparaty, które jednocześnie nawilżają i natłuszczają skórę oraz zapobiegają utracie wody. W ten sposób poprawiają jej wygląd i elastyczność oraz zmniejszają świąd i uczucie napięcia. W przypadku alergii kontaktowej zmiany, które pojawiły się na skórze dziecka po kontakcie z alergenem, smaruje się łagodzącymi kremami (np. Emolium P, EctoSkin).

Jeśli są nasilone, alergolog może też przepisać maść sterydową lub zalecić podanie leku przeciwalergicznego. W sytuacji, gdy maluch reaguje silnie na konkretny alergen, a nie da się go wyeliminować z bezpośredniego otoczenia smyka, lekarz może również zalecić brzdącowi odczulanie. Podając standaryzowane, stopniowo zwiększane dawki szkodliwego alergenu, można zmniejszyć uczulenie oraz wywołać tolerancję immunologiczną (organizm nie reaguje na substancję, która wcześniej go uczulała). A zatem dzięki odczulaniu objawy chorobowe zmniejszają się, a czasami mogą nawet ustąpić u malucha całkowicie. Istnieją dwie formy podawania szczepionek: metoda tradycyjna w postaci zastrzyków podskórnych i forma podjęzykowa.

Zdaniem specjalistów postępowanie alergii, czyli marsz alergiczny, można zatrzymać. Udaje się to, jeśli odpowiednio wcześnie choroba zostanie wykryta i zacznie być leczona, a z bezpośredniego otoczenia malca zostaną wyeliminowane uczulające go substancje. Jak zatem postępować z dzieckiem, by uchronić je przed rozwojem kolejnych postaci alergii? Oto szczegółowe wskazówki eksperta. Gdy maluszek jest uczulony na pokarmy Na alergię pokarmową nie ma jednego skutecznego leku. Głównym sposobem walki z chorobą jest wyeliminowanie z diety dziecka tych produktów, które mu szkodzą.

● Jeżeli objawy uczulenia na pokarmy ma niemowlę, które jest jeszcze karmione piersią, na specjalną dietę eliminacyjną musi przejść karmiąca mama. Nie wolno jej wówczas jeść m.in. mleka i jego przetworów, cytrusów, czekolady, orzechów, produktów obfitujących w konserwanty,

● Malec karmiony mlekiem modyfikowanym zamiast zwykłej mieszanki powinien dostawać jeden z leczniczych preparatów mlekozastępczych - Bebilon pepti lub Nutramigen.

● Dietę niemowlęcia należy rozszerzać bardzo powoli, zwykle z miesięcznym opóźnieniem w stosunku do dzieci zdrowych.

● Wprowadzając nowości do jadłospisu brzdąca, trzeba stosować zasadę jednego produktu. Przez kilka dni podajemy dziecku np. tylko marchew i obserwujemy malca. Jeśli po tygodniu nie ma niepokojących objawów (np. kolek, wysypki), można uznać produkt za bezpieczny i podać maluchowi kolejny.

● Jeżeli objawy alergii są wyjątkowo nasilone, lekarz może zalecić podawanie maluszkowi leków przeciwhistaminowych, takich jak Zyrtec, Claritine lub Aerius. Gdy dziecko ma zmiany skórne W przypadku atopowego zapalenia skóry, które najczęściej jest objawem alergii u niemowląt - oprócz eliminacji alergenów pokarmowych i/lub wziewnych - kluczową kwestią jest odpowiednia pielęgnacja skóry maluszka.

● Sucha, łuszcząca się skóra wymaga intensywnego nawilżania oraz natłuszczania. U dzieci z problemami alergicznymi najlepiej sprawdzają się tzw. emolienty. Są to preparaty, które poprzez odbudowanie warstwy hydrolipidowej oraz wytworzenie bariery ochronnej przywracają skórze prawidłową równowagę i zapobiegają utracie wody. Dzięki temu zmniejszają jej suchość, szorstkość i łuszczenie się. Równocześnie poprawiają też jej wygląd i elastyczność. Ponadto znacznie łagodzą uporczywy świąd oraz zmniejszają stan zapalny. Emolienty są dostępne w aptekach bez recepty w postaci kremów, maści, olejków, emulsji i mleczek (np. Oilatum, Emolium). Preparaty te są całkowicie bezpieczne i nawet u niemowląt można je stosować kilka razy w ciągu dnia.

● Smyka trzeba też szczególnie chronić przed niekorzystnymi czynnikami środowiskowymi: silnym wiatrem, mrozem i wysoką temperaturą.

● Dziecku należy zakładać dość luźne, jasne ubranka z naturalnych, przewiewnych tkanin,np. bawełny lub lnu (wcześniej należy uprać je w delikatnym proszku i dokładnie wypłukać!).

● Koniecznie trzeba też pilnować, aby nie przegrzewać malucha, ponieważ może to nasilić świąd skóry. Najkorzystniejsza temperatura dla dziecka to 20-22°C, a wilgotność - 40-55 proc.

● Jeśli objawy alergii są wyjątkowo nasilone, po konsultacji z lekarzem należy także podawać dziecku leki przeciwhistaminowe. W okresie zaostrzeń choroby stosuje się też maści zawierające sterydy (są dostępne na receptę). Gdy brzdąc cierpi na alergię wziewną Najczęściej spotykanymi postaciami alergii wziewnej są uczulenie na pyłki roślin oraz alergia na kurz. Rzadziej maluchy bywają uczulone na ślinę i sierść zwierząt.

● Jeśli malec ma alergię na pyłki roślin, istotne jest codzienne śledzenie komunikatów o pyleniu roślin w miejscu zamieszkania oraz zmniejszenie ekspozycji smyka na alergeny znajdujące się w powietrzu. W okresie pylenia roślin należy unikać przebywania z dzieckiem w parkach, ogrodach i na łąkach. W słoneczne, wietrzne dni lepiej w ogóle zrezygnować ze spacerów.W domu i samochodzie dobrze jest zamykać okna. Po powrocie do domu trzeba też koniecznie od razu zmywać pyłki z całego ciała i włosów dziecka. W okresach pylenia malec zazwyczaj musi również przyjmować leki przeciwhistaminowe oraz przeciwzapalne.

● W sytuacji, gdy dziecko ma alergię na roztocza kurzu domowego, należy pozbyć się z dziecięcego pokoju dywanu, zasłon, firanek, narzut oraz pluszowych zabawek. Książki, zamiast na otwartych półkach, trzeba trzymać w zamykanych regałach. Bezwzględnie należy też wyeliminować pościel z pierza lub wełny. Warto kupić antyalergiczną lub taką, którą można często (przynajmniej raz na dwa tygodnie) prać w pralce w wysokich temperaturach. Kilka razy w tygodniu trzeba także dokładnie sprzątać mieszkanie odkurzaczem wyposażonym w antyalergiczny filtr HEPA. Raz w tygodniu powinno się też wilgotnym mopem przecierać podłogi.

Według najnowszych statystyk aż 90 procent dzieci, które mają atopowe zapalenie skóry w miarę upływu czasu zdrowieje. Również z alergii pokarmowej maluchy na ogół wyrastają po 2.-3. roku życia. Jest to związane z dojrzewaniem układów pokarmowego oraz odpornościowego. Gorsze rokowania są przy alergii wziewnej, która jest chorobą przewlekłą i może (choć wcale nie musi!) utrzymywać się przez całe życie. Aby zwiększyć szanse na ustąpienie objawów alergicznych, należy bezwzględnie stosować się do zaleceń lekarza, który na stałe opiekuje się cierpiącym na alergię dzieckiem.

Jest to po prostu naturalny, najbardziej typowy przebieg alergii w wieku dziecięcym. Początkowo u malucha dominuje alergia pokarmowa, potem wziewna. Pewne objawy pojawiają się, a inne zanikają. Pierwsze dolegliwości alergiczne zazwyczaj występują już w 1.-2. miesiącu życia. Maluszek miewa wtedy kolki, wymioty oraz wodniste stolce (z domieszką śluzu i krwi). Od 3.-4. miesiąca życia zaczynają się kłopoty skórne. Zwykle na ciele maleństwa pojawiają się wówczas różnorodne zmiany rumieniowe, grudkowe, krostkowe połączone z dokuczliwym świądem. Są to typowe objawy atopowego zapalenia skóry (AZS).

W dalszej kolejności u smyka pojawia się alergia wziewna (w postaci uczulenia na pyłki roślin lub na roztocza kurzu domowego). Jeśli nie będzie leczona, w kolejnych latach życia u dziecka przypuszczalnie rozwinie się w astmę oskrzelową. Właśnie takie typowe etapy rozwoju alergii nazwiemy marszem alergicznym. Opisana kolejność ujawniania się różnych objawów alergii nie występuje u wszystkich małych alergików. U niektórych dzieci pojawiają się tylko pojedyncze symptomy.

... wynosi ryzyko wystąpienia uczulenia u dziecka w sytuacji, jeżeli alergikiem jest jedno z rodziców. Gdy dodatkowo na jedną z chorób alergicznych cierpi ktoś z rodzeństwa - smyk ma 40-50 proc. szans na to, że zostanie uczuleniowcem. Największe ryzyko choroby - aż 60-70 proc. - występuje wtedy, gdy oboje rodzice malca są alergikami.

Konsultacja: dr Ewa Najberg, alergolog. Tekst: Magdalena Kowalska-Sokołowska