Etapy rozwoju mowy dziecka
Podstawową wiedzę z zakresu rozwoju mowy dziecka powinien posiadać każdy rodzic. Jest to ważne biorąc pod uwagę prawidłowe kierowanie jej rozwojem.
Nadawanie mowy jak i jej rozumienie są zależne od funkcjonowania:
mózgu,
narządów mownych tj. aparatu oddechowego, artykulacyjnego oraz fonacyjnego,
narządu słuchu.
Wyróżniamy cztery okresy rozwoju mowy dziecka (od narodzin do 7 roku życia): okres melodii, okres wyrazu, okres zdania oraz swoistej mowy dziecięcej. Poniżej opiszę każdy z nich.
Okres melodii - od urodzenia do 1 roku życia
Początkowo dziecko komunikuje się za pomocą krzyku, który sygnalizuje jego potrzeby. Naukowcy wyróżniają następujące rodzaje krzyku niemowlęcego:
krzyk zwiastujący samotność i pragnienie kontaktu z matką,
krzyk sygnalizujący dyskomfort spowodowany mokrą pieluchą,
krzyk sygnalizujący zaniedbania pielęgnacyjne (odparzenia),
krzyk głodowy,
krzyk sygnalizujący zmęczenie,
krzyk sygnalizujący znudzenie,
krzyk sygnalizujący gniew, złość,
krzyk sygnalizujący przegrzanie,
krzyk będący reakcją na oziębienie organizmu,
krzyk bólowy,
krzyk towarzyszący chorobom jak i anomaliom rozwojowym. Krzyk to również ćwiczenie narządu oddechowego.
Między 2 a 3 miesiącem życia dziecka mamy do czynienie z głużeniem. Głużenie to nieświadome ćwiczenie narządów artykulacyjnych (języka, warg, podniebienia).
Około 6 miesiąca życia mamy do czynienia z gaworzeniem, charakteryzuje się ono powtarzaniem zasłyszanych dźwięków.
Dziecko w tym okresie wymawia prawie wszystkie samogłoski jak i wiele spółgłosek tj. m, p, b, t, d, k, g, n, l. Około 9 miesiąca życia dziecko powinno reagować na swoje imię, powtarzać podane dźwięki i reagować na proste polecenia. Około 10, 11 miesiąca życia dziecko powinno wypowiadać dwa najważniejsze słowa: mama, tata.
Okres wyrazu - od 1 roku życia do 2 roku życia
Okres ten wyróżnia się jednowyrazowym charakterem wypowiedzi. Następuje rozbudowa systemu fonetycznego. Zauważamy początek fleksji. Bardzo istotną rolę w procesie uczenia mowy odgrywają osoby będące w otoczeniu dziecka tj. rodzice, dziadkowie. W okresie tym pojawiają się głoski ś, ź, ć, h, k, g, ń.
Budowa słów jest mocno uproszczona. Kolejność sylab bywa przestawiania. Grupy spółgłoskowe są upraszczane. Pod koniec 2 roku życia zaczynają się pojawiać wypowiedzi dwuwyrazowe.
Okres zdania - od 2 roku życia do 3 roku życia
Cechą charakterystyczną tego okresu jest rozumienie przez dziecko wypowiedzi rodziców. Pierwsze zdania są dwuwyrazowe i twierdzące. W późniejszym czasie pojawiają się zdania pytające i rozkazujące. Mowa dziecka staje się zrozumiała. Między 2 a 3 rokiem życia dziecko przyswaja od 300 aż do 1000 słów. W tym czasie pojawiają się głoski szeregu syczącego s, z, c, dz.
Okres swoistej mowy dziecięcej - od 3 roku życia do 7 roku życia
Artykulacja jest co raz bardziej zbliżona do prawidłowej. Dziecko potrafi skomunikować się z otoczeniem. Głoski szeregu szumiącego sz, ż, cz, dż mogą być zastępowane ich łatwiejszymi odpowiednikami. W okresie tym dzieci tworzą wiele neologizmów. Pojawić się mogą zgrubienia wyrazów jak i przestawienia. W ciągu okresu przedszkolnego słownik dziecka wciąż się poszerza. W rezultacie w wieku 6 - 7 lat dziecko posługuje się swobodnie językiem potocznym.
T. Zaleski podaje "Gaworzenie pojawiać się powinno w 6. miesiącu życia. Pojedyncze słowa na pierwsze urodziny dziecka. Proste zdanie powinno być wypowiadane w czasie drugich urodzin, zdanie rozwinięte w czasie trzecich urodzin, a na czwarte urodziny dziecko powinno umieć opowiedzieć krótką bajkę."
Najważniejszą i kluczową zasadą prawidłowego rozwoju mowy dziecka jest do niego mówić, mówić i jeszcze raz mówić.
Paulina Przystawska - Logopeda pracujący w Centrum Zdrowia Dziecka Pegaz w Gdańsku
