Jak uchronić się przed czerniakiem?
Czerniak stanowi od wielu lat poważny problem dermatologiczny i onkologiczny. Należy do nowotworów odnotowujących najbardziej dynamiczny wzrost zachorowalności na całym świecie. Dlatego wiedza na temat sposobów wykrywania i profilaktyki zachorowań czerniaka to podstawowe czynniki walki z tym nowotworem.
Mimo postępu w medycynie, mimo obecności zaawansowanego technologicznie sprzętu od trzydziestu lat na świecie obserwuje się wzrost zachorowań na czerniaka. Jak prognozuje American Cancer Society w 2013 w Stanach Zjednoczonych zachoruje na czerniaka 76 690 osób. Dane dotyczące zachorowalności na czerniaka w Polsce podaje Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów i potwierdzają one systematyczny wzrost zachorowań również w naszym kraju. Od 1999 do 2010 roku zachorowalność wzrosła w Polsce o ponad 63%.
Czerniak stanowi zaledwie 1% nowotworów występujących u człowieka lecz należy do najbardziej złośliwych, a co za tym idzie umieralność w stosunku do innych nowotworów stanowi poważny problem medyczny. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy jest zbyt późna wykrywalność zmian nowotworowych oraz brak świadomości zagrożenia.
- Jak wykazują badania większość z nas nie decyduje się na rutynowe badania kontrolne z obawy przed bólem, przed domniemaną trudnością diagnostyczną, wykryciem niepokojących zmian, jest to więc problem natury psychologicznej - podkreśla Agnieszka Gomolińska, organizatorka akcji "Rak nie boli. Badaj się i żyj". Do tego dochodzą krążące wokół badań mity i przekonanie, że zmienionych chorobowo miejsc lepiej nie ruszać. Jednakże wczesne wykrycie nowotworu może uchronić pacjenta przed śmiercią, a nowoczesne sposoby diagnozowania są nieinwazyjne i bezbolesne. -Usunięcie chirurgiczne zmian nowotworowych we wczesnej fazie rozwoju daje w większości sytuacji szanse na całkowite wyleczenie i minimalne ryzyko deformacji - przekonuje dr Klaudia Zwiorek-Czech, chirurg specjalizujący się w diagnostyce czerniaka.
Na pogarszające się statystyki wpływ ma niski poziom wiedzy na temat sposobów diagnozowania czerniaka. Wczesna diagnostyka stanowi tymczasem warunek skutecznego leczenia. Podstawową metodą jest metoda optyczna. Pierwszym krokiem jest przede wszystkim samobadanie i samoobserwacja przez pacjenta. Ponadto lekarz pierwszego kontaktu, chirurg, onkolog są wstanie optycznie ocenić zmiany skórne na podstawie swojego doświadczenia.
Jednak to ciągle niewystarczające sposoby, aby uchronić się przed nowotworem. Z pomocą w diagnozowaniu przyszły lekarzom ręczne dermatoskopy ułatwiające dokładną ocenę zmian skóry, paznokci i włosów. Kolejny postęp w diagnostyce przyniosły dermatoskopy cyfrowe pozwalające na przechowywanie i druk wyników, co zwiększyło wykrywalność zmian nowotworowych. Bazy danych w dermatoskopach cyfrowych, pozwalają również na konsultację uzyskanego obrazu przez drugiego specjalistę drogą internetową. Dzięki temu można rozpoznać nowotwory na wczesnym etapie oraz wykluczyć proces nowotworowy w zmianach dotychczas wątpliwych bez konieczności wykonania badania histopatologicznego.
Jeszcze bardziej zaawansowaną technologicznie metodą jest spektrofotometria. Skomputeryzowane narządzie diagnostyczne pozwala na czesne wykrywanie zmian. Metoda od dawna wykorzystywana np. w metalurgii. Działanie polega na analizie ilości promieni emitowanych przez głowicę i pochłanianych lub odbijanych przez różne składowe skóry. Otrzymany na ekranie obraz pokazuje lekarzowi ilość i rozkład barwnika w naskórku, skórze właściwej, ilość i rozkład hemoglobiny (tym samym naczynia) oraz strukturę włókien skóry. Pokazuje więc rzeczy niewidoczne nie tylko nieuzbrojonym okiem, ale i kamerą dermatoskopu. - Można również przy jego pomocy diagnozować rozrosty pozbawione barwnika, a cechujące się nowotworowym typem wzrastania ilości patologicznych naczyń ,typowych dla raka podstawnokomórkowego i czerniaków - informuje dr Klaudia Zwiorek-Czech. Tak więc aparatura ta działa na innej zasadzie i uzupełniająco w stosunku do dermatoskopii "klasycznej". W ocenie skóry nie przeszkadzają opalenizna ani samoopalacze, które z kolei znacznie utrudniają postawienie diagnozy w przypadku dermatoskopii. Badanie pojedynczej zmiany lub znamienia trwa minuty, więc w trakcie konsultacji można przebadać ich wiele.
Aby zdiagnozować czerniaka należy zatem wykazać dużą czujność. Przede wszystkim obserwować znamiona, zwłaszcza gdy zmianie ulega ich wielkość, kolor lub kształt. Pozostawać w kontakcie ze specjalistami i korzystać z nowoczesnych nieinwazyjnych metod diagnozowania skóry. Ważne, aby takie badania wykonywał specjalista, który na podstawie swojego doświadczenia i z pomocą dostępnych mu narzędzi diagnostycznych wykluczył chorobę lub pomógł odpowiednio wcześnie ją wykryć.
