Jakie choroby zagrażają nam w trakcie zagranicznych podróży?

Jak sama nazwa wskazuje, są to schorzenia występujące w klimacie tropikalnym i subtropikalnym, ale mogą się one rozprzestrzeniać także w innych strefach klimatycznych, np. na skutek ich zawleczenia przez turystów. Wywołują je bakterie, wirusy, grzyby lub pasożyty, a ich szerzeniu się sprzyjają złe warunki sanitarne i ograniczony dostęp do leków oraz lekarzy, a także tzw. roznosiciele chorób, np. komary. Po wystąpieniu niepokojących objawów należy się jak najszybciej skontaktować z lekarzem, najlepiej specjalistą medycyny tropikalnej.

Malaria

To jedna z najgroźniejszych chorób, która kończy się śmiercią, jeśli leczenie nie zostanie odpowiednio szybko wdrożone. Każdego roku choruje na nią 500 milionów osób, a 3 miliony umierają. Najwięcej zachorowań odnotowuje się w Afryce Zachodniej i na wyspach Oceanii. Nieco mniejsze ryzyko występuje w Afryce Wschodniej (ale w Kenii i Tanzanii występuje najgroźniejsza odmiana), Azji (m.in. Chiny, Indie, wschodnia Indonezja, Filipiny, Laos, Malezja, Tajlandia, Wietnam) oraz Ameryce Południowej i Środkowej (m.in. Meksyk, Brazylia, Peru, Wenezuela).

Do zakażenia dochodzi najczęściej na skutek ukąszenia komara przenoszącego pasożyta. Pierwszym objawem jest wysoka gorączka i silne dreszcze przechodzące w drgawki. Występują po dwóch tygodniach od zakażenia i powtarzają się cyklicznie co 24, 48 lub 72 godziny. Z czasem pojawiają się też nudności, wymioty i bóle mięśni. Udając się w zagrożone regiony, należy się skontaktować z lekarzem medycyny tropikalnej, który może zalecić profilaktyczne leki przeciwmalaryczne. Do tej pory nie opracowano skutecznej szczepionki przeciwko chorobie.

Żółta gorączka (febra)

To choroba wirusowa przenoszona przez komara tygrysiego. Jej przebieg jest bardzo gwałtowny. Pierwsze objawy to gorączka, nudności, wymioty, bóle głowy i mięśni (występują po 3-6 dniach od zakażenia). Na skórze pojawiają się też żółte plamy – wirus atakuje wątrobę, z czasem dochodzi również do uszkodzenia nerek. Powikłania mogą doprowadzić do ciężkiej niewydolności organizmu i śpiączki. Mimo tego, że istnieje skuteczna szczepionka, każdego roku na febrę choruje ponad 300 tys. osób, a umiera około 30 tys. Choroba występuje w rejonach równikowych Afryki, Azji i Ameryki Południowej. W krajach szczególnie zagrożonych żółtą gorączką szczepienia są obowiązkowe (m.in. Jemen, Brazylia, Gujana Francuska, Etiopia, Ghana, Kongo).

Denga

Tę wirusową chorobę przenoszą komary. Największe ryzyko zachorowania występuje w Afryce, Ameryce Środkowej, Azji Południowej i Wschodniej, a także na Karaibach. Objawy występują po ok. 8-10 dniach od zakażenia i przypominają grypę (gorączka, bóle głowy, stawów i mięśni, ogólne złe samopoczucie). W ciężkim przebiegu dochodzi do gorączki krwotocznej, która bez szybkiego leczenia kończy się nawet śmiercią. Niestety nie istnieją profilaktyczne leki ani szczepionki, po wystąpieniu symptomów leczenie jest typowo objawowe i wspierające organizm w walce, czasem przeprowadza się też transfuzję krwi. Chcąc uniknąć dengi, należy stosować środki przeciwko komarom, a także nosić ubrania zakrywające jak największą powierzchnię ciała.

Wirus Zika

Wirus jest spokrewniony z wirusami wywołującymi dengę czy żółtą gorączkę. Różni się jednak tym, że choroba przebiega łagodnie (występują objawy grypopodobne), czasem nawet bezobjawowo i ustępuje samoistnie już po tygodniu. Jest jednak bardzo groźna dla płodu – powoduje trwałe uszkodzenia i wady wrodzone, m.in. małogłowie. Z tego względu z podróży w rejony zagrożone powinny zrezygnować kobiety w ciąży, a nawet pary planujące rodzicielstwo – wirus może być aktywny w organizmie nawet przez rok od momentu zakażenia. Obszary występowania są bardzo zbliżone do rejonów, w których występuje malaria (Afryka, Azja, Ameryka Południowa).

Nawet jeśli nie podróżujemy w rejony tropikalne, musimy zdawać sobie sprawę, że opuszczając swoje naturalne środowisko, narażamy się na kontakt z drobnoustrojami, na które nie mamy odporności. Dlatego zawsze podróżując poza Europę, powinniśmy zachować szczególną ostrożność. Dużym ryzykiem jest podróżowanie do krajów biednych, w których panują złe warunki sanitarne. Chorobami możemy zarazić się nawet w luksusowym kurorcie – bakterii czy wirusów znajdujących się w wodzie czy powietrzu nie widać, ale nie oznacza to, że ich tam nie ma. Do najczęstszych chorób zalicza się choroby układu pokarmowego. Najgroźniejsze z nich to dur brzuszny (tyfus) i czerwonka. Obie wywoływane są przez bakterie, a źródłem zakażenia są mocz i kał osób chorych. Do zachorowania dochodzi najczęściej przez kontakt ze skażoną wodą, jedzenie surowych warzyw i owoców, lodów, a także posiłków przygotowanych w niehigienicznych warunkach. Realne jest również zarażenie się pasożytami oraz wirusowym zapaleniem wątroby typu B. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i odpowiednie przygotowanie się przed podróżą.

Przed wyjazdem do danego kraju należy sprawdzić stronę Ministerstwa Spraw Zagranicznych (informacje konsularne dla podróżujących). Znajdują się tam wszelkie informacje o zagrożeniach występujących na danym obszarze (w szczególności dane dotyczące chorób), wskazówki odnośnie szczepień i wymaganych dokumentów. Trzeba pamiętać, że aby wjechać do niektórych krajów, należy mieć zaświadczenie o przebytym szczepieniu (osoby często podróżujące do tropikalnych krajów powinny postarać się o Międzynarodową Książeczkę Szczepień). MSZ na bieżąco aktualizuje także listę krajów zagrożonych epidemią danej choroby oraz informuje o stopniu ryzyka zarażenia się nimi. W przypadku wysokiego ryzyka najlepiej zrezygnować z wyjazdu do danego kraju, szczególnie z dziećmi.

Przed wyjazdem warto również skontaktować się z lekarzem medycyny podróży. Na podstawie wywiadu i przebytych chorób dobierze on odpowiednie środki profilaktyczne i oceni konieczność przeprowadzenia szczepień. W podróż należy też zabrać najważniejsze leki: przeciwzapalne i przeciwgorączkowe, zwalczające biegunkę oraz chorobę lokomocyjną. Niezbędne są też środki przeciwko komarom.

W trakcie urlopu należy unikać miejsc, w których występują skupiska komarów. Nie powinno się spożywać wody nieznanego pochodzenia czy z kranu ani spożywać surowych warzyw i owoców. Jeśli w trakcie wyjazdu doszło do ryzykownych zachowań (spożywanie podejrzanych pokarmów, liczne ukąszenia komarów, przygodny seks), warto udać się do lekarza od razu po powrocie i wykonać profilaktyczne badania.