Jakie są objawy raka jelita grubego?

Rak jelita grubego w początkowym stadium nie daje żadnych objawów. Pojawiają się dopiero, gdy guz w jelicie rośnie od kilku lat.

Pierwsze objawy łatwo zbagatelizować, ponieważ często przypominają powszechne dolegliwości układu pokarmowego. Zawsze jednak powinna nas zaniepokoić nagła zmiana rytmu wypróżnień, której nie da się wytłumaczyć zmianą diety czy stosowanych leków. To ważny sygnał, mogący świadczyć o obecności nowotworu w jelicie.

Niepokojącym objawem jest też pojawianie się krwi lub śluzu w stolcu przez kilka tygodni. Należy jednak pamiętać, że krwawienie, ślady krwi na papierze toaletowym lub bieliźnie są też często skutkiem pękania guzków krwawniczych odbytu czyli hemoroidów. Tę chorobę najpierw trzeba wykluczyć.

Inne dolegliwości, które bywają sygnałem ostrzegawczym nowotworu, to: zmiana kształtu stolców na długie, cienkie, daremne parcie na stolec, które nie ustępuje po wypróżnieniu, nagłe chudnięcie bez powodu czy powracający ból w dolnej części brzucha. Te objawy powinny skłaniać do wizyty u lekarza.

Jednym z czynników ryzyka zachorowania jest niewłaściwa dieta. Inne czynniki to: choroby metaboliczne m.in. nadciśnienie, otyłość i cukrzyca spowodowane brakiem ruchu i używkami. Istotne znaczenie mają też predyspozycje genetyczne. Gdy w rodzinie występuje tzw. rodzinna polipowatość gruczolakowata jelita grubego (FAP), czyli skłonność do tworzenia się dużej liczby polipów w okrężnicy i odbytnicy albo zespół Lyncha, czyli dziedziczny niepolipowaty rak jelita grubego, zagrożenie nowotworem jest duże.

Ponadto rozwojowi raka sprzyjają przewlekłe nieswoiste choroby zapalne jelit, jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy choroba Leśniowskiego-Crohna. Takie stany zapalne z czasem powodują uszkodzenie błony śluzowej i całej ściany jelita grubego, a na podłożu tych zmian mogą powstawać komórki nowotworowe.

Rak jelita grubego rozwija się też z początkowo łagodnych polipów. Oznaczają one stan przedrakowy. Zwykle potrzeba jednak 10 lat, by niegroźny polip przekształcił się w raka. Dlatego ważne jest, aby zdiagnozować te zmiany jak najwcześniej i usunąć – wtedy mamy szansę uniknąć nowotworu.

Badanie per rectum to tzw. badanie palcem przez odbytnicę. W czasie tego badania lekarz wprowadza do odbytnicy palec w rękawiczce pokryty wazeliną lub żelem. Ocenia dotykowo stan ściany odbytnicy. Badanie może wykonać lekarz rodzinny podczas rutynowej wizyty. Warto przełamać barierę wstydu, bo ok. 20-30% wszystkich nowotworów złośliwych jelita grubego można wykryć podczas takiego badania.

Można wykonać go samodzielnie w domu, kupując jeden z testów dostępnych w aptece (ok. 20 zł) i postępując wg zaleceń na ulotce. Można też pobrać próbkę kału w domu za pomocą zestawu otrzymanego od lekarza i zanieść ją do oceny laboratoryjnej. Wówczas próbki należy pobrać z 3 kolejnych wypróżnień, z różnych miejsc stolca, zwykle w ciągu 3 kolejnych dni. Badanie takie po 50. roku życia warto robić raz na rok.

Na 3 dni przed badaniem na krew utajoną w kale zalecana jest dieta bezmięsna, bogata w błonnik. Nie należy jeść też zielonych warzyw surowych i gotowanych, chrzanu oraz rzepy. 3-4 dni wcześniej odstawić wszelkie preparaty z witaminą C, żelazem oraz aspirynę lub inne leki obniżające krzepliwość krwi.

Kolonoskopia pozwala dokładnie obejrzeć całe jelito grube i wykryć niepokojące zmiany. Podczas tego badania lekarz wprowadza do jelita grubego przez odbyt giętki endoskop (tzw. kolonoskop). To cienki przewód zakończony kamerką. Umożliwia to obejrzenie na ekranie komputera w powiększeniu ścian jelita. Badanie zwykle odbywa się w znieczuleniu. Zalecane jest raz na 10 lat po 50. roku życia.

Zwykle polipy usuwane są od razu i oddawane do badania histopatologicznego. Po 50. roku życia każdy raz na 10 lat powinien wykonywać profilaktycznie kolonoskopię.

Jeśli wśród bliskich krewnych (tj. matka, ojciec, brat, siostra) zdarzyły się przypadki zachorowania na raka jelita grubego, na kolonoskopię należy zgłosić się tuż po 40. roku życia, a nawet jeszcze wcześniej.

Przed kolonoskopią jelito grube, musi być dokładnie oczyszczone z resztek jedzenia. 3-5 dni przed badaniem trzeba odstawić jedzenie owoców i warzyw pestkowych (np. truskawki, kiwi, pomidory) oraz pieczywo z ziarnami, np. pestkami słonecznika, siemienia. To konieczne, bo pestki mogą przylgnąć do ściany jelita i utrudniać jego dokładne obejrzenie.

Dzień przed badaniem na śniadanie i obiad należy jeść półpłynne posiłki (np. zmiksowana zupa, kisiel), bez mleka i surowych owoców, warzyw, pić wodę niegazowaną, lekką herbatę. Od godzin popołudniowych trzeba pić specjalny preparat przeczyszczający przepisany przez lekarza, który wywołuje biegunkę. W tym czasie nic nie jeść, jedynie pić niegazowaną wodę mineralną. W dniu kolonoskopii należy być na czczo.

W przypadku wystąpienia nowotworu raka jelita grubego wśród najbliższych krewnych, warto określić swoje predyspozycje genetyczne do zachorowania wykonując testy w poradni genetycznej – zwykle znajdują się one przy ośrodkach onkologicznych. Ze skierowaniem od lekarza rodzinnego wykonuje się je nieodpłatnie.

Leczenie polega na przeprowadzeniu zabiegu chirurgicznego lub laparoskopowego. Fragment jelita objęty nowotworem zostaje wycięty wraz z odpowiednim marginesem zdrowej tkanki oraz regionalnymi węzłami chłonnymi. Po zabiegu może być potrzebna uzupełniająca chemioterapia niszcząca komórki rakowe. Przy stwierdzonym raku odbytnicy radio- lub chemioteapia może być wdrożona przed operacją w celu zmniejszenia guza i poprawienia efektywności zabiegu.