Kleszcze: Jak uniknąć chorób, które przenoszą?

Niestety, niemal wszędzie, ale głównie tam, gdzie jest dużo zieleni. Wybierając się z rodziną na wakacje albo wysyłając dziecko na kolonie, warto zabezpieczyć je przed groźnymi chorobami roznoszonymi przez kleszcze. Najpoważniejsze z nich to borelioza i odkleszczowe zapalenie mózgu.

Tym bardziej że zima była w tym roku bardzo ciepła, więc te groźne pajęczaki rozmnożyły się ponad miarę (gdy jest długa i mroźna, zapadają w drzemkę i powstrzymują się od aktywności, a część z nich ginie). Tego lata, by się na kleszcze nie natknąć, trzeba by się wybrać w miejsce, w którym jest mało zieleni albo nie ma jej wcale. Ponieważ jednak większość z nas wakacje spędza w Polsce, na łonie przyrody, warto wiedzieć, w jakich miejscach jesteśmy najbardziej narażeni na atak pajęczaków.

Kleszcze żyją nie tylko na drzewach, jak zwykliśmy myśleć. Można je znaleźć także na krzewach (ich ulubionym jest krzew leszczyny) i w trawach. Na drzewach i krzewach (najczęściej tych, których wysokość nie przekracza 150 cm) przesiadują głównie na spodniej stronie i brzegach liści. Mają dobry węch i wiedzą, gdzie mogą spotkać żywiciela, więc najwięcej jest ich w pobliżu ścieżek, którymi przechodzą zwierzęta i ludzie. Idąc leśnymi drogami, o ile to możliwe, warto się więc powstrzymać od poruszania gałęzi drzew. Wytłumaczmy też dziecku, dlaczego nie powinno się w ten sposób bawić.

Ostrożność należy zachować więc także podczas spacerów i zabaw na łąkach i polanach. Szczególnie dużo groźnych pajęczaków może mieszkać na trawach (do wysokości 30 cm) i chwastach (do metra).

Jeśli chcemy, by dziecko miało kontakt z naturą, ale było przy tym jak najlepiej chronione przed kleszczami, zastosujmy pewne środki ostrożności.

Wybierając się na wycieczkę lub spacer do lasu czy na łąkę, włóżmy maluchowi długie spodnie i zakryte buty, nawet jeśli dzień jest ciepły. Dobrym pomysłem jest włożenie nogawek spodni do skarpetek. Bluza powinna też mieć długie rękawy i kaptur. Dla ochrony dziecku można też włożyć kapelusik z dość szerokim rondem. Możemy też zaopatrzyć dziecko w przeznaczone na wycieczki ubrania z tkanin syntetycznych. Wiskoza czy polar nie odstraszą co prawda pajęczaków, ale wiadomo też, że czują się one lepiej w kontakcie z naturalnymi materiałami, takimi jak bawełna czy len. Przed wyjściem do lasu posmarujmy odstraszającym kleszcze środkiem (patrz ramka) skórę i spryskajmy ubranie.

Pierwszą czynnością, jaką należy wykonać, jest rozebranie dziecka i dokładne wytrzepanie jego ubrania (najlepiej poza domem). Następnie oglądamy całe ciało malucha, szczególną uwagę zwracając na fałdy skórne, pachwiny, pępek, okolice karku, uszy i skórę głowy. Po wyprawie do lasu czy spacerze w parku możemy umyć dziecko pod prysznicem. To dobry sposób na usunięcie ze skóry malucha młodocianych form kleszcza(niewidocznych gołym okiem) i pozbycie się chemicznego środka odstraszającego pajęczaki.

Gdy zorientujemy się, że dziecko zostało ukąszone przez kleszcza, musimy jak najszybciej pozbyć się pajęczaka. Nie stosujmy popularnych sposobów w rodzaju smarowania kleszcza tłuszczem albo lakierem do paznokci czy rozgniatania go. Tak potraktowany kleszcz będzie się dławił i "wypluje" do krwi dziecka jeszcze większą ilość szkodliwych substancji.

Kleszcz powinien zostać usunięty w całości. Najwygodniej pozbyć się go za pomocą specjalnej pęsety-szczypczyków przeznaczonej do usuwania pajęczaków lub tzw. kleszczołapek (warto się w taki przedmiot zaopatrzyć przed wyjazdem na wakacje). Pęsetą chwytamy kleszcza za główkę jak najbliżej skóry i wyciągamy zdecydowanym ruchem, starając się go przy tym nie zgnieść. Znacznie wygodniejszym i bezpieczniejszym narzędziem są kleszczołapki.

Wsuwamy w nie kleszcza tuż przy skórze i kręcąc w lewo wydobywamy go bezpiecznie i bez problemu. W tym przypadku nie ma też niebezpieczeństwa, że ściśniemy kleszcza i doprowadzimy do zakażenia. Jeśli nie umiemy wyjąć kleszcza samodzielnie, wybierzmy się do przychodni i poprośmy o pomoc. Czasem nawet podczas poprawnego usuwania kleszcza część pajęczaka pozostaje w skórze. Należy wtedy jedynie zdezynfekować skórę (np. spirytusem salicylowym). Pozostawienie fragmentu kleszcza nie zwiększa ryzyka zakażenia.

Warto iść z dzieckiem do lekarza od razu po usunięciu kleszcza. Pediatra może wówczas, na wszelki wypadek, przepisać dwutygodniową kurację antybiotykową i/lub zlecić badanie krwi, by sprawdzić, czy kleszcz nie zaraził malucha boreliozą.

Przez 30 dni po ukąszeniu należy obserwować wygląd skóry dziecka. Niepokojące są wszelkie zmiany w okolicy ukąszenia: zaczerwienienia, wolno gojące się ranki i obrzęki. Jeśli się pojawią, należy się koniecznie skonsultować z lekarzem. Zmiany na skórze wokół ukąszenia mogą być zarówno oznaką zakażenia bakteryjnego, jak i pierwszymi objawami jednej z chorób odkleszczowych (boreliozy, odkleszczowego zapalenia mózgu albo opon mózgowych).

Jeśli w ciągu kilku tygodni od ukąszenia przez kleszcza pojawią się objawy takie, jak gorączka, osłabienie, powiększenie węzłów chłonnych czy bóle mięśni, wybierając się z dzieckiem do lekarza, koniecznie poinformujmy go o tym, że maluch został ukąszony. W przypadku chorób odkleszczowych bardzo ważne jest jak najwcześniejsze podanie leków.

Borelioza to choroba roznoszona przez kleszcze, a wywoływana przez bakterię krętka boreliozy. Nie ma na nią szczepionki. Ważne jest jej wczesne rozpoznanie (przez wykonanie testów na obecność bakterii we krwi) i podjęcie leczenia (antybiotykami), bo bakteria szybko rozprzestrzenia się po organizmie i może zaatakować wszystkie narządy. Nie zostanie wykryta na czas, może wywołać m.in.: zapalenia stawów, zaburzenia neurologiczne i kardiologiczne. Jest ona także bardzo groźna dla psów. Dlatego jeśli zabieramy pupila na spacer, zabezpieczmy go specjalnymi preparatami.

Szczepionka na odkleszczowe zapalenie mózgu: Zapalenie mózgu to poważna choroba neurologiczna. Jej leczenie jest skomplikowane i długotrwałe (może potrwać nawet rok). Najlepszym sposobem zabezpieczenia przed nią dziecka (a także dorosłego) jest zaaplikowanie mu szczepionki w trzech dawkach (po pierwszej za 1-3 miesiące druga dawka, a po niej za 5-12 miesięcy ostatnia).

Tekst: Ilona Krawczyk