Podczas posilania się krwią ofiary zakażony kleszcz może przekazać żywicielowi wirusy i bakterie.
Ten mały (2,5-4 mm) pasożyt przechodzi kilka stadiów rozwoju (larwa, nimfa, osobnik dorosły). W każdym potrzebuje krwi zwierząt lub ludzi. Kleszcze rozpoznają blisko 50 zapachów wydzielanych przez żywe istoty. Gdy w pobliżu znajdzie się potencjalna ofiara, budzą się z letargu. Wkłuwając się w skórę, wydzielają środek znieczulający, dlatego możemy nie poczuć ataku.
Niebezpieczne dla zdrowia są ukąszenia kleszczy, które są nosicielami wirusów wywołujących kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) lub bakterii odpowiedzialnych za boreliozę. KZM to ciężka choroba centralnego układu nerwowego. Zwykle przebiega w 2 fazach. W pierwszej wirus namnaża się we krwi. Daje objawy podobne do tych, które towarzyszą grypie lub przeziębieniu: osłabienie, gorączkę, nudności i wymioty, wysypkę. U 60-70 proc. osób same ustępują. U pozostałych rozwija się druga faza choroby. Dochodzi do zakażenia tkanki mózgowej. Objawia się to wysoką gorączką, bólami głowy, sztywnością karku, zaburzeniami świadomości, porażeniem kończyn.
Warto wiedzieć, że wirus może się dostać do organizmu także z nieprzegotowanym mlekiem od zakażonych zwierząt. Powikłaniem po KZM są bóle głowy, porażenia nerwów, niedowłady kończyn. Nie ma leku eliminującego wirusy. Leczy się objawy. Przed KZM zabezpiecza szczepionka. Stosuje się 3 dawki. Już po drugiej (w wersji przyspieszonej podaje się ją dwa tyg. po pierwszej) zyskuje się częściową odporność. Cena jednej: ok. 90 zł (nie ma refundacji NFZ). Co 3-4 lata podaje się dawkę przypominającą.
Borelioza jest wywoływana przez bakterie. Jej charakterystyczny objaw to tzw. rumień wędrujący. Powstaje w miejscu wkłucia kleszcza. Najczęściej ma kształt koła o średnicy 1-1,5 cm. Później może się powiększyć do kilku cm. Następnie blednie od środka i zanika. Inne objawy: zmęczenie, osłabienie, gorączka, ból głowy i mięśni. Jeśli w porę nie podejmie się leczenia, infekcja atakuje stawy, układ nerwowy i krążenia. Boreliozę leczy się antybiotykami, zwykle wiele tygodni. Nie ma przeciw niej szczepionki.
Idąc do lasu, parku czy na łąkę, warto posmarować ciało preparatem odstraszającym kleszcze i założyć odpowiednie ubranie (koszula z długimi rękawami, długie spodnie, skarpety, kryte buty, czapka lub chustka. Nie należy rozbijać namiotu na skraju lasu, pod drzewami lub krzewami. Trzeba unikać chodzenia po wysokiej trawie, wśród krzaków, siadania na pniach czy w trawie. Po powrocie do domu dokładnie obejrzeć ciało, zwłaszcza miejsca ulubione przez kleszcze. Najchętniej wkłuwają się one na linii włosów, za uszami, na szyi, pod pachami, piersiami, w zgięcia łokci, okolice pępka, pachwin, pod kolanami. Warto wziąć prysznic pod silnym strumieniem wody - to daje szansę spłukania kleszcza, nim się wkłuje.
Jeśli już to zrobił, trzeba go szybko usunąć i zdezynfekować rankę. Chwyta się go pęsetą tuż przy skórze i pociąga zdecydowanym ruchem ku górze. Nie wolno go wykręcać czy smarować tłuszczem, bo może to spowodować wstrzyknięcie dodatkowej porcji zarazków. Jeśli się nie ma pewności, że kleszcz został usunięty w całości lub gdy pojawią się niepokojące objawy, trzeba iść do lekarza.
kons. dr Małgorzata Żuławnik, spec. med. rodzinnej
