Kolka jelitowa u noworodków i niemowląt to jeden z głównych problemów pediatrii. Dolegliwość ta dotyczy nie tylko samego dziecka, ale jest również uciążliwa dla jego rodziców, którzy poszukują sposobów, jak ulżyć niemowlakowi w cierpieniu. Jeśli kolka pojawia się często oraz objawia się silnymi bólami, należy udać się do lekarza pediatry, który skupi się na ustaleniu przyczyny bólu. Co może wywoływać uporczywe i nawracające kolki? Odpowiadamy.
Szacuje się, że problemy z kolką może mieć nawet 30% niemowląt, niezależnie od pochodzenia, warunków środowiska oraz sposobu żywienia. Dolegliwość ta objawia się napadowym, nieukojonym płaczem lub krzykiem z podkurczaniem nóżek oraz wzmożoną ilością gazów jelitowych. Zdarza się również, że dziecko ma wyraźne problemy z oddawaniem stolca. Kolka u noworodka z reguły pojawia się w godzinach wieczornych, pomiędzy godziną 18 a 20 i może trwać nawet 3 godziny, co najmniej przez 3 dni w tygodniu.
Nieutulony płacz bez wyraźnej przyczyny, a także podkurczanie nóżek, wyginanie pleców w łuk i usztywnianie rąk i nóg to typowe objawy kolki u noworodka. Dziecko ma też wyraźnie napięty oraz wzdęty brzuszek. Pierwsze objawy kolkowe mogą pojawić się już kilka tygodniu od narodzin i ustępują samoistnie w okolicach 4-6 miesiąca życia.
Występowanie kolek u noworodków spowodowane jest niedojrzałością przewodu pokarmowego oraz nadwrażliwością żołądka i jelit na bodźce zewnętrzne. Mimo że jest to zjawisko fizjologiczne w okresie rozwoju przewodu pokarmowego i układu odpornościowego dziecka, to przyczyn objawów kolkowych może być jednak więcej.
Wśród głównych powodów powstawania kolek u dziecka jest alergia na białko mleka krowiego. Stan taki wynika z niedojrzałości bariery jelitowej oraz ze zwiększonej przepuszczalnością błony śluzowej jelit dla białek. Odpowiedź na produkty mleczne ze strony organizmu dziecka może pojawić się po kilku godzinach od ich spożycia, a w niektórych przypadkach nawet po kilku dniach. Dodatkowo warto pamiętać, że poza kolką jelitową, istnieje również szereg innych objawów, mogących wskazywać na alergie na białko mleka krowiego. Symptomy te często związane są z alergicznymi rekcjami skórnymi, objawami ze strony przewodu pokarmowego, a nawet katarem siennym.
Innymi przyczynami mogącymi wywoływać kolkę u noworodków może być również zaburzony skład naturalnej flory bakteryjnej jelit, zaburzenia trawienia cukru mlecznego zwanego laktozą oraz czynniki psychologiczno-środowiskowe, takie jak stres lub niepokój opiekunów. W niektórych przypadkach kolka jelitowa może być natomiast objawem neurologicznym, symptomem infekcji lub zaburzeń jonowych.
Gdy nasilenie kolek jest bardzo duże, a tradycyjne leczenie objawowe nie przynosi efektów, należy udać się z dzieckiem na konsultację lekarską. Dotyczy to przede wszystkim przypadków, kiedy pojawiają się podejrzenia, że objawy nie są związane z kolką fizjologiczną, a alergią, infekcją dróg moczowych dziecka, a nawet zaburzeniami neurologicznymi o charakterze napadowym, które często przypominają kolkę.
Z obserwacji lekarskich wynika jednak, że jedną z najczęstszych przyczyn wywołujących kolkę u noworodka jest alergia na białko mleka krowiego. Przypadłość ta może wystąpić nawet u dzieci karmionych piersią, co wynika z przechodzenia do mleka matki białek mleka krowiego, spożytych przez nią wraz z posiłkami. Objawami sugerującymi alergię na białko mleka, poza omawianymi kolkami, są również ulewania, luźne stolce i zmiany skórne. Wystąpienie tego schorzenia jest także znacznie bardziej prawdopodobne u dziecka, w którego rodzinie występowała alergia na białko mleka krowiego.
Konsultacja lekarska w przypadku silnych kolek jest o tyle istotna, że historia zna przypadki mylenia ich z poważnymi chorobami, mogącymi zagrażać życiu dziecka. Wśród nich znajdują się napady tężyczkowe przy niedoborach wapnia oraz napady skłonów w padaczce niemowlęcej. Nie warto jednak zamartwiać się na zapas, a właściwa diagnostyka leży w gestii lekarza pediatry, po poinformowaniu go o występujących u dziecka objawach.
Leczenie objawowe kolek w początkowym etapie opiera się na stosowaniu herbatek koperkowych oraz probiotyków w kroplach. Jeśli jednak istnieje podejrzenie, że kolki wywołane są alergią na białko mleka, to konieczne może okazać się wdrożenie diety eliminacyjnej u mamy. Początkowo lekarz zaleca wykluczenie mleka i nabiału z diety na okres od 2 do 4 tygodni. Przez cały ten okres, należy dokładnie obserwować stan dziecka, aby stwierdzić, czy kolki ustępują. Jeśli okazuje się, że tak, standardem jest wykonanie dodatkowej próby prowokacyjnej, czyli ponownego wprowadzenia mleka i produktów mlecznych do diety mamy. Jeśli objawy powrócą, uzyskujemy pewność, że kolki są wynikiem alergii na białko mleka.
U noworodków i niemowląt karmionych sztucznie zaleca się zamianę mieszanki mlecznej na hydrolizaty białek, które łagodzą występujące objawy. Jeśli jednak nie są one w stanie zmniejszyć kolek jelitowej, należy spróbować preparatów na bazie aminokwasów. Bez względu na to, czy dziecko karmione jest piersią, czy otrzymuje preparaty mlekozastępcze, o leczeniu i sposobie modyfikacji diety powinien zadecydować lekarz. Trzeba bowiem pamiętać, że dieta eliminacyjna u kobiet karmiących piersią wiąże się z ryzykiem powstawania niedoborów pokarmowych, dlatego konieczna jest suplementacja witaminy D3 oraz wapnia.
Istniejące na rynku farmaceutycznym preparaty pochłaniające gazy jelitowe oraz stosowanie diety z ograniczeniem laktozy często okazują się nieskuteczne, dlatego nie powinny być traktowane jako leczenie pierwszej fazy. Dodatkowo warto pamiętać, że niezależnie od metody leczenia, tylko w niewielu przypadkach udaje się osiągnąć pełne ustąpienie dolegliwości. Poprawa będzie natomiast zauważalna u dzieci w wieku 3-4 miesięcy, kiedy przewód pokarmowy osiąga większą dojrzałość.
Źródła:
1. H. Ciborowska, A. Rudnicka, Żywienie Zdrowego i Chorego Człowieka, s. 636-644
2. A. Krauze, Alergia na białko mleka krowiego - postacie kliniczne, Alergia Astma Immunologia 2015, 20 (1): 12-16
3. K. Marek, Alergia pokarmowa u dzieci, Forum Medycyny Rodzinnej 2013;7(6):349-354
