Mowa na uwięzi
Mowa odgrywa znaczącą rolę w życiu i funkcjonowaniu człowieka. To jeden z głównych sposobów porozumiewania się, wyrażania swoich spostrzeżeń, opinii, obaw, sądów i opisywania uczuć.
Niestety, na skutek różnego rodzaju uszkodzeń neurologicznych, może dojść do jej zaburzenia. W diagnozie i terapii tego typu problemów pomogą specjaliści z dziedziny logopedii - neurologopedzi.
Neurologopedia zajmuje się terapią zarówno dzieci, jak i dorosłych, którzy cierpią na afazję, dysfazję, anartię, dyzartię, dysologię, porażenie mózgowe, autyzm czy mutyzm. Są to zaburzenia mowy i języka wynikające z uszkodzeń w obrębie układu nerwowego.
Wiedza społeczeństwa na temat istotnej roli logopedy lub specjalistów takich jak neurologopeda czy surdologopeda jest niewielka. Niestety często bagatelizuje się przesłanki sygnalizujące rodzący się problem związany z mową.
Mało osób wie, że dziecko pierwszy wyraz, który coś znaczy, może wypowiedzieć już w 8, a powinno maksymalnie w 18 miesiącu życia.
- Jeśli dwulatek czy trzylatek wcale nie mówi, mówi bardzo mało i niewyraźnie lub ma wadę wymowy, dobrze jest skorzystać z pomocy logopedy lub neurologopedy. Problemy mogą być - choć nie muszą - związane ze zjawiskiem opóźnionego rozwoju mowy, jednak warto, by ustalił to specjalista - mówi dr Justyna Leszka z Wyższej Szkoły Edukacji Integracyjnej i Interkulturowej w Poznaniu.
Sygnałem do tego, że coś jest nie tak mogą być kłopoty z jedzeniem - odmawianie przyjmowania pokarmów, trudności z gryzieniem, żuciem i przełykaniem, niechęć do twardych pokarmów.
- Konsultacji z logopedą lub neurologopedą wymagają także te maluchy, u których można zaobserwować nadmierne ślinienie się i ciągle uchyloną buzię. Może mieć to związek z wiotkością żuchwy lub z dysfunkcją oddychania - nieprawidłowym, ustnym zamiast nosowym torem przepływu powietrza - dodaje dr Justyna Leszka z WSEIiI.
Do grupy ryzyka należą także wcześniaki, dzieci z ciąży o nieprawidłowym przebiegu lub z trudnościami okołoporodowymi. Nie można także bagatelizować wcześnie zdiagnozowanego zaburzenia neurologicznego, zespołu genetycznego, zaburzenia ze spektrum autyzmu i widocznych opóźnień psychoruchowych.
Problemy z mową dotykają również osoby dorosłe. Jednym z nich jest afazja, która często pojawia się po urazie mózgu - udarze lub wylewie. Objawia się ona problemami z mówieniem, pisaniem, czytaniem, a nawet rozumieniem i liczeniem.
W takiej sytuacji aparat mowy jest sprawny, jednak traci się umiejętność ubierania myśli w słowa. Występują także trudności ze zrozumieniem tego, co mówią inni. Problem ten bardzo utrudnia funkcjonowanie w społeczeństwie i zawsze wymaga terapii.
Neurologopeda zajmuje się diagnozą i terapią zaburzeń mowy i języka, do których doszło w wyniku uszkodzeń w obrębie układu nerwowego. Można go znaleźć na oddziale neurochirurgii, w poradniach przyklinicznych, szpitalach i poradniach psychiatrycznych lub ośrodkach rehabilitacyjnych.
Specjaliści z tej dziedziny współpracują również z poradniami foniatrycznymi, logopedycznymi oraz przedszkolami i szkołami, w których znajdują się dzieci między innymi z mózgowym porażeniem dziecięcym. Diagnozę neurologopedyczną stawia się w oparciu o specjalistyczne testy, które są dostosowane do występujących zaburzeń.
- Za ich pomocą ocenia się stopień i obszar problemu. Dla uzyskania pełnego obrazu przeprowadza się także wywiad z pacjentem i jego rodziną, a także analizuje się dokumentację medyczną - mówi dr Justyna Leszka z WSEIiI.
W leczeniu neurologopedycznym kluczowym elementem jest czas. - Im wcześniej wykryje się wadę, tym szybciej można podjąć skuteczną terapię, co daje większe szanse na sukces, jakim jest poprawa kondycji mowy. Terapia jest dostosowana do potrzeb i możliwości pacjenta. Zazwyczaj obejmuje stymulację nadawania i odbierania mowy - komentuje dr Justyna Leszka.
Dąży także do zautomatyzowania mowy - najefektowniejsza jest metoda ciągłego powtarzania, nazywania wszystkich widzianych przedmiotów, prowadzenie dialogu i ćwiczenie mowy opowieściowej.
Nieodzownym elementem jest stymulacja procesów poznawczych, takich jak słuch, dotyk i wzrok. Kładzie się także nacisk na ćwiczenie pamięci, myślenia, orientacji przestrzennej, umiejętności skupienia uwagi i koncentracji. Istotnym elementem terapii jest też proces reedukacji pisania i czytania.
