Głównym elementem rozwoju zakrzepicy żył głębokich (ZŻG) jest tworzenie się w tych żyłach skrzeplin. Stopniowo wypełniają one wnętrze żyły, przez co krew nie może swobodnie przez nią płynąć. Zakrzepica zazwyczaj zajmuje żyły podudzi, rzadziej – ud czy miednicy. Ale może się rozwinąć (w połowie przypadków bezobjawowo) w każdej części układu żylnego. Podstawowym badaniem, które pozwala ocenić ryzyko choroby, jest USG żył. Na czym polega choroba? Przebieg ZŻG bywa różny. U mniej niż 20 proc. chorych organizm wytwarza substancję, która rozpuszcza skrzeplinę (zakrzep) i nic złego się nie dzieje. Ale u większości chorych skrzeplina w różnym stopniu wypełnia żyły. Można ją sobie wyobrazić jako tłustą dżdżownicę. Może mieć średnicę od 1 mm do 2 cm i długość od kilku do nawet kilkudziesięciu cm. Aby powstała skrzeplina, musi zaistnieć kilka warunków. Są to: zaburzenia przepływu krwi, które pojawiają się, gdy pacjent jest unieruchomiony po operacji; uszkodzenia naczyń krwionośnych przez zastrzyki, kroplówkę, cewnik lub urazy mechaniczne; nadmierna krzepliwość wywołana zmianami w składzie krwi. Jeśli występują dwa z tych elementów, skłonność do powstawania zakrzepów jest wysoka. Skrzepliny tworzą się głównie nad zastawkami żył. Samo ich powstanie nie jest groźne dla życia. Ale gdy część zakrzepu oderwie się od ściany żyły, popłynie z krwią do prawego przedsionka serca, a następnie do prawej komory i tętnicy płucnej. Wówczas dochodzi do zatkania tętnicy płucnej. Skutkiem może być wstrząs lub nagłe zatrzymanie krążenia i oddychania, a to często oznacza natychmiastową śmierć. Nieleczona choroba prowadzi również do kolejnych schorzeń – zespołu pozakrzepowego (objawia się brązowymi przebarwieniami na skórze łydek) lub owrzodzeniami podudzi. Powikłaniem zatoru tętnicy płucnej (ZTP) jest zakrzepowo-zatorowe nadciśnienie płucne. Co jej sprzyja? Głównie unieruchomienie po urazach i operacjach. Inne czynniki ryzyka: zakażenia, ciąża i połóg, odwodnienie, terapia hormonalna, żylaki (to choroba żył powierzchownych), otyłość, udar mózgu, niewydolność serca, zespół nerczycowy (objawy nadmiernej utraty białka z moczem), nadpłytkowość (nieprawidłowy wzrost liczby płytek krwi), proces nowotworowy. Skłonność do zakrzepicy może wynikać z zaburzeń w układzie krzepnięcia. Choroba może się rozwinąć w każdym wieku, zwykle jednak atakuje osoby po 60. r. życia. Ograniczyć ryzyko Aby zmniejszyć możliwość rozwoju choroby, osobom unieruchomionym wstrzykuje się podskórnie heparyny drobnocząsteczkowe. To zapobiega powstawaniu skrzeplin i ułatwia rozpuszczanie już istniejących. Profilaktyka przeciwzakrzepowa to także walka z otyłością, aktywność fizyczna, ćwiczenie stóp, noszenie specjalnych pończoch. Trudne leczenie Leczenie ZŻG i ZTP to długi proces. W pierwszej, ostrej fazie choroby, przez 5-7 dni podaje się heparyny drobnocząsteczkowe. Kolejny etap to wielomiesięczne leczenie przeciwzakrzepowe. Niektórzy chorzy muszą przyjmować leki do końca życia. Ważna jest dieta, bo niektóre produkty (np. kapusta, sałata, kalafior, brokuły, szpinak) zawierają witaminę K, która może zmniejszać skuteczność leku przeciwkrzepliwego. Wykluczone jest picie alkoholu. Leki przeciwbólowe czy na przeziębienie można zażywać tylko po uzgodnieniu z lekarzem. Co powinno nas za niepokoić? - Ból nogi, ból przy dotykaniu niektórych miejsc na łydkach, ból łydki pojawiający się przy zginaniu stopy. - Obrzęk uda lub łydki, wyczuwane palcami zgrubienia, różnica w obwodzie nóg większa niż 3 cm. - Zaczerwienienie skóry, nadmierna ciepłota kończyny. kons.: dr Grzegorz Borstern, spec. chorób wewn.
