Nadciśnienie tętnicze – choroba cywilizacyjna o poważnych konsekwencjach

Nadciśnienie tętnicze stwierdzamy, gdy ciśnienie tętnicze krwi jest wyższe lub równe 140/90 mmHg. Jak tłumaczy dr hab. Małgorzata Kloch, lekarz kardiolog z krakowskiego SCM clinic, stan taki wymaga regularnych kontroli, zmiany trybu życia i niejednokrotnie wprowadzenia leczenia farmakologicznego. 

- Nieleczone nadciśnienie tętnicze prowadzi do rozwoju m.in. choroby niedokrwiennej serca, która może manifestować się zawałem mięśnia sercowego, w następstwie niejednokrotnie dochodzi do przewlekłej niewydolności serca. Nadciśnienie tętnicze jest także głównym czynnikiem ryzyka rozwoju migotania przedsionków. Może także prowadzić do udaru mózgu, którego poważną konsekwencją jest niepełnosprawność - wymienia specjalista.

To bardzo powszechne schorzenie jednak często bagatelizowane i późno rozpoznawane. Wiele osób z nadciśnieniem tętniczym udaje się do lekarza dopiero po zaobserwowaniu u siebie mało charakterystycznych objawów, takich jak bóle głowy czy krwawienie z nosa. Warto jednak podkreślić, że u wielu pacjentów choroba ta długo przebiega bezobjawowo.

W zdecydowanej większości przypadków (95% pacjentów), schorzenie nie ma konkretnej przyczyny, rozwija się samoistnie. Jest to tzw. nadciśnienie tętnicze pierwotne. Zaledwie 5% osób zmaga się z nadciśnieniem wtórnym, będącym jednym z objawów innej choroby. Problem może być oznaką m.in. obturacyjnego bezdechu sennego, choroby miąższowej nerek, miażdżycowego zwężenia tętnicy nerkowej, dysplazji włóknisto-mięśniowej, czy też schorzeń endokrynologicznych, takich jak pierwotny hiperaldosteronizm, guz chromochłonny lub zespół Cushinga. Czasem towarzyszy również chorobom tarczycy lub przytarczyc, a także ciąży. 

- Jeśli problem pojawia się w przypadku kobiety ciężarnej, mamy wówczas do czynienia z bardzo poważnym stanem. Wymaga natychmiastowego leczenia, ponieważ wysokie wartości ciśnienia tętniczego mogą prowadzić do stanu przedrzucawkowego, który jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia matki i płodu. Jedynym wyjściem z takiej sytuacji jest wykonanie cięcia cesarskiego ratującego życie ciężarnej - ostrzega ekspertka SCM clinic.

Należy również wiedzieć, że przejściowy wzrost ciśnienia tętniczego mogą powodować leki, np. doustne środki antykoncepcyjne, tabletki odchudzające, farmaceutyki immunosupresyjne i niesterydowe leki przeciwzapalne.

Wykonywanie badań przesiewowych w kierunku nadciśnienia tętniczego zaleca się wszystkim osobom powyżej 18. roku życia. Szczególnie powinny uważać na siebie osoby prowadzące siedzący tryb życia, palacze tytoniu, pacjenci z cukrzycą, osoby otyłe i posiadające wysoki cholesterol, kobiety ciężarne, a także osoby z przedwczesnym wywiadem chorób sercowo-naczyniowych w rodzinie (jeśli choroby sercowo-naczyniowe występowały u mężczyzn poniżej 55. roku życia, a u kobiet poniżej 65. roku życia).

Tak naprawdę wszyscy regularnie powinniśmy mieć mierzone ciśnienie tętnicze podczas rutynowych wizyt lekarskich. Wskazane jest również wykonywanie tego typu pomiarów samemu w domu.

Rozpoznanie nadciśnienia tętniczego odbywa się zarówno na podstawie pomiarów gabinetowych, jak i domowych. 

- Zdarza się, że mamy do czynienia z tzw. "syndromem białego fartucha", który polega na występowaniu wysokich wartości ciśnienia tętniczego tylko podczas wizyty u lekarza. Wówczas prosimy taką osobę o samodzielne pomiary ciśnienia tętniczego w domu (tzw. home blood pressure monitoring). Dopiero na tej podstawie można zweryfikować rzeczywistą wartość ciśnienia tętniczego. Rzadziej pojawia się tzw. "ciśnienie maskowane", czyli niskie wartości ciśnienia tętniczego w gabinecie, a wysokie wartości w domu - tłumaczy dr hab. Małgorzata Kloch.

Prawidłowy pomiar powinien być wykonywany na ramieniu na wysokości serca. Pacjent musi być po kilku minutach odpoczynku. Istotnym aspektem jest także odpowiedni dobór mankietu. - Dysponujemy np. małymi mankietami dla dzieci oraz szerokimi mankietami dla osób otyłych. Należy wykonać 3 pomiary w odstępie 1-2 minut, a następnie wyciągając z nich średnią. Gdy wykonujemy pomiar ciśnienia tętniczego pacjentowi po raz pierwszy, powinniśmy przeprowadzić to badanie na obu ramionach. W przypadku różnicy wyższej niż 15 mmHg należy rozszerzyć diagnostykę i zweryfikować przyczynę takiego stanu rzeczy. Pacjent może mieć np. miażdżycę, co będzie wymagało dalszych badań. Jeśli natomiast różnica jest mniejsza niż 15 mmHg, w przyszłości ciśnienie tętnicze powinno być zawsze mierzone na ramieniu, na którym było ono wyższe - dodaje kardiolog SCM clinic.

Leczenie osób cierpiących na to schorzenie w pierwszej kolejności opiera się na zmianie stylu życia. Podstawą jest regularna aktywność fizyczna. Zaleca się co najmniej półgodzinne treningi wytrzymałościowe (umiarkowane, dynamiczne, aerobowe), ok. 5-7 razy w tygodniu. Należy znacząco ograniczyć spożycie soli kuchennej (do 5 g na dobę). Większość produktów spożywczych, takich jak chleb czy wędliny, zawiera w sobie ten składnik, dlatego pacjenci z nadciśnieniem tętniczym w ogóle nie powinni dodatkowo dosalać posiłków. Konieczne jest także zaprzestanie palenia tytoniu i redukcja masy ciała. 

Należy również maksymalnie ograniczyć spożywanie alkoholu. Dopuszczalne normy to 14 jednostek tygodniowo w przypadku mężczyzn i 8 dla kobiet (przy czym 1 jednostka alkoholu to 125 ml wina lub 250 ml piwa). Niezwykle istotna jest też zdrowa, zbilansowana dieta. Dlatego powinno się zrezygnować z jedzenia czerwonego mięsa i nasyconych kwasów tłuszczowych, na rzecz przyjmowania większej ilości świeżych warzyw, roślin strączkowych, owoców, niskotłuszczowych produktów mlecznych, ryb, produktów pełnoziarnistych i nienasyconych kwasów tłuszczowych (np. oliwy z oliwek). Należy dążyć do utrzymywania prawidłowego wskaźnika BMI między 20 a 25.

Drugą bardzo istotną sprawą w przypadku pacjentów z nadciśnieniem tętniczym jest regularne przyjmowanie leków, jednak nie jest to opcjonalny wariant leczenia, a uzupełnienie zmiany stylu życia.

Istotny jest także fakt, że zgodnie z najnowszymi wytycznymi Polskiego i Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego, do rygorystycznych zaleceń związanych z nadciśnieniem tętniczym nie muszą stosować się osoby w podeszłym wieku (po 80 roku życia). W tej grupie pacjentów, zaleca się farmakoterapię dopiero w sytuacji, kiedy ich ciśnienie skurczowe jest większe lub równe 160 mmHg.

Konsekwencje zaniedbania nadciśnienia tętniczego są bardzo poważne, dlatego pacjenci z tym problemem powinni wykonywać regularne badania. 

- Ważne są regularne kontrole kardiologiczne i wykonywanie badań laboratoryjnych z uwzględnieniem wartości glikemii, morfologii,  funkcji nerek, prób wątrobowych, lipidogramu i badania ogólnego moczu. Ponadto u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym należy wykonać EKG i badanie echokardiograficzne (tzw. echo serca), by ocenić ewentualne powikłania sercowe. Dodatkowo należy też robić USG jamy brzusznej oraz USG tętnic szyjnych. Warto również kontrolować się u okulisty, celem oceny dna oka - wymienia dr hab. Małgorzata Kloch.