Nietolerancja laktozy: Przyczyny, objawy i dieta
Nietolerancja laktozy to najczęściej występująca alergia pokarmowa. Przyczyną jest brak enzymu trawiącego tę substancję w organizmie. W efekcie każde spożycie mleka i produktów mlecznych kończy się dolegliwościami charakterystycznymi dla zatrucia pokarmowego. Pojawiają się kolki, nudności, wymioty, biegunka, a także zgaga i wzdęcia. Nietolerancja laktozy jest bardzo uciążliwa, bo konieczna jest restrykcyjna dieta i unikanie wszelkich produktów zawierających choćby śladowe ilości laktozy. Jakie są przyczyny tego schorzenia i na czym polega leczenie?
Najczęstszą przyczyną nietolerancji laktozy jest metaboliczna wada organizmu polegająca na braku lub niedoborze enzymu (laktazy) odpowiedzialnego za trawienie laktozy. Odpowiada ona za wrodzoną nietolerancję laktozy. U zdrowego człowieka enzym rozkłada laktozę na glukozę i galaktozę. U osoby z niedoborem lub brakiem enzymu laktoza nierozłożona trafia aż do jelita grubego, gdzie podlega fermentacji bakteryjnej, która powoduje gazy i podrażnia błonę śluzową.
Nietolerancja laktozy najczęściej ma podłoże genetyczne, ale czasem ma ona charakter wtórny i jest następstwem uszkodzenia kosmków jelitowych, które odpowiadają za produkcję enzymu trawiącego laktozę. Przyczyną są ciężkie schorzenia jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna czy martwicze zapalenie jelita), infekcje żołądkowo-jelitowe (wywołane przez wirusy i bakterie oraz pasożyty), nietolerancja glutenu oraz alergia pokarmowa. Do uszkodzeń jelit i nietolerancji laktozy przyczynia się także nadużywanie antybiotyków oraz leków przeciwzapalnych.
Wrodzona nietolerancja laktozy objawia się najczęściej w wieku dojrzewania lub w dorosłym życiu. Symptomy przypominają zatrucie pokarmowe i pojawiają się nawet kilka-kilkanaście godzin po spożyciu produktu zawierającego laktozę. Z tego względu wiele osób nie uświadamia sobie przyczyny złego samopoczucia. Charakterystyczne objawy to zgaga, wzdęcia, ból brzucha, gazy, a także nudności i wymioty. U niektórych osób pojawia się również biegunka i kolki. Pacjenci skarżą się też na uczucie przelewania się płynów w jamie brzusznej. Warto wiedzieć, że ból i inne dolegliwości są tym silniejsze, im więcej laktozy trafiło do organizmu.
Wiele osób myli nietolerancję laktozy z alergią na mleko. Są to jednak zupełnie inne dolegliwości. Alergia na mleko jest spowodowana uczuleniem i nieprawidłową reakcją organizmu na białka znajdujące się w mleku (traktuje je jak alergeny). Objawy alergii ujawniają się od razu po spożyciu mleka – najczęściej zmianami skórnymi (np. zaczerwienieniem).
Aby potwierdzić nietolerancję laktozy, konieczne są badania diagnostyczne, takie jak test oddechowy na stężenie wodoru, badanie pH stolca, test obciążenia laktozą czy badanie molekularne. Najbardziej wiarygodne jest badanie endoskopowe, które polega na pobraniu wycinka jelita i sprawdzenia go pod kątem zawartości laktozy.
Nietolerancja laktozy a dieta
Podstawą leczenia nietolerancji laktozy jest dieta, która ogranicza (u osób z wtórną nietolerancją) lub całkowicie wyklucza (u osób z wrodzoną nietolerancją) produkty zawierające laktozę. W pierwszym przypadku konieczne jest określenie dziennej tolerowanej przez organizm dawki laktozy. Pacjenci nie muszą wtedy całkowicie rezygnować z produktów mlecznych i spożywać te, które zawierają mniejsze lub znikome ilości laktozy, na przykład sery dojrzewające (parmezan, cheddar, ser szwajcarski), masło klarowane, naturalne jogurty, kefir, twarogi czy kozie mleko. Niektóre osoby przyjmują również leki – syntetyczną laktazę, czyli enzym trawiący laktozę.
Osoby z silną i wrodzoną nietolerancją powinny spożywać specjalne mleko bez laktozy oraz mleko roślinne (np. gryczane, sojowe lub ryżowe). Bardzo ważne jest też wprowadzenie do diety produktów bogatych w wapń, witaminę D i białko. Zalicza się do nich natkę pietruszki, fasolę, kaszę, otręby pszenne oraz szprotki. W codziennej diecie nie powinno zabraknąć mięsa, ryb, jaj i podrobów.
