Nowotwory u dzieci

Największy problem stwarza lekarzom rozpoznanie objawów zmian nowotworowych. Są one często mało charakterystyczne i trudniejsze do zdiagnozowania niż u dorosłych. Mogą być też mylone z symptomami innych chorób dziecięcych. Do najczęstszych objawów należą: ciągłe zmęczenie, apatia, większa drażliwość, trudno lokalizowane przelotne bóle i stany podgorączkowe, poranne nudności i wymioty, zachwiania równowagi, ból kości oraz często pojawiające się zakażenia, np. jamy ustnej czy migdałków. Podejrzenie raka rośnie wówczas, gdy objawy te trwają długo i nasilają się.

Każdego roku w Polsce na nowotwory zapada ok. 1200 dzieci. Liczba zachorowań wśród najmłodszych utrzymywała się do niedawna na stałym poziomie i była porównywalna do statystyk w Europie Zachodniej i Stanach Zjednoczonych.

W ostatnich latach jednak nastąpił w naszym kraju wzrost wskaźnika zachorowalności w przeliczeniu na 1 mln dzieci. Jeszcze na przestrzeni 1996 - 1998 roku wskaźnik ten wynosił 110 - 111 na 1 mln dzieci, natomiast już w przedziale 2001 - 2002 roku - powyżej 120.

Co to są choroby nowotworowe?

Nowotwory to wszystkie choroby, których wspólną cechą jest niekontrolowany rozrost komórek, mających zdolność inwazji w obszary zdrowych tkanek całego ciała. Choroba nowotworowa może rozwijać się lokalnie lub rozszerzać w najdalsze miejsca organizmu, tworząc przerzuty. Nie leczony nowotwór złośliwy zawsze postępuje i prowadzi do śmierci. Większość chorób nowotworowych rozpoczyna się od jednej lub kilku komórek, które z nieznanych przyczyn utraciły zakodowaną zdolność naturalnego dojrzewania. Zaczynają się one dzielić w sposób niekontrolowany, powtarzając w nieskończoność w swych kopiach wszystkie cechy i wady zabójczej "komórki - matki". Wyłamują się w ten sposób spod normalnej kontroli układu hormonalnego i nerwowego.

Rodzaje nowotworów

Najczęściej spotykaną postacią nowotworu u dzieci jest białaczka, czyli nowotwór układu krwiotwórczego, która stanowi 30% wszystkich zachorowań. Niemal równie często występują nowotwory centralnego układu nerwowego. Ok. 14% dzieci dotkniętych chorobą nowotworową stanowią dzieci z nowotworami układu chłonnego. Nowotwór nerki (guz Wilmsa) to 8 - 10% przypadków zachorowań. Z podobną częstotliwością występuje neuroblastoma, czyli nowotwór układu współczulnego. Tzw. mięsaki tkanek miękkich stanowią 8,5% przypadków, zaś nowotwory kości - 5,5%. Nowotwory zarodkowe zlokalizowane głównie w jajnikach i jądrach występują w ok. 3,5% zachorowań. Pozostałe nowotwory (siatkówki, wątroby, trzustki i inne) stanowią w sumie ok. 3% przypadków. Pewne rodzaje choroby nowotworowej są charakterystyczne dla dzieci w określonym wieku: retinoblastoma oraz guzy układu współczulnego, nerek i wątroby najczęściej występują w grupie wiekowej do 3 roku życia, natomiast białaczka i nowotwory centralnego układu nerwowego najczęściej występują w 7-8 roku życia. Nowotwory kości występują najczęściej w okresie pokwitania.

Znaczenie diagnostyki

Biorąc pod uwagę fakt, że cechą charakterystyczną nowotworów jest ich dynamiczny rozwój (w wielu rodzajach nowotworów w ciągu zaledwie kilku dni guz u dziecka może powiększyć się nawet dwukrotnie), szybkie postawienie trafnej diagnozy ma ogromne znaczenie w celu zwiększenia szans pacjenta na przeżycie. Dlatego tak istotna jest wczesna diagnostyka i możliwość przeprowadzenia właściwych badań. Zdaniem specjalistów, wszystkie dzieci w wieku niemowlęcym, a następnie w wieku ok. 2 lat, powinny mieć wykonane badanie USG jamy brzusznej, gdyż to właśnie w tym wieku najczęściej rozwijają się nowotwory tam umiejscowione. Badanie takie pozwala również wykryć inne choroby lub wady wrodzone, które mogą ujawnić się dopiero w późniejszym okresie życia. Lekarze, podejrzewając chorobę nowotworową, powinni w pierwszej kolejności zlecić badania krwi, USG jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej. Przy podejrzeniu nowotworu mózgu konieczne jest wykonanie tomografii komputerowej lub jeżeli to możliwe rezonansu magnetycznego. Ostateczne rozpoznanie ustalane jest po pobraniu próbki guza lub szpiku do badania mikroskopowego. Po ustaleniu rozpoznania oceniany jest stopień zaawansowania choroby. To z kolei stanowi podstawę do podjęcia decyzji o sposobie leczenia.