Obrzęk limfatyczny - objawy i leczenie

We wczesnym stadium choroby pojawia się opuchlizna na grzbiecie stopy i na kostce. Palce stóp przybierają kwadratowy kształt.

Z czasem opuchlizna postępuje i zajmuje coraz większy obszar kończyny.

U 82 proc. osób z tym schorzeniem występuje objaw Stemmera, czyli niemożność uchwycenia i uniesienia fałdu skóry na nodze lub ręce.

Obrzęk jest niesymetryczny (obejmuje jedną kończynę), a skóra gładka i silnie napięta. Naturalne fałdy skóry są pogłębione i nieruchome.

Obrzęk limfatyczny pierwotny jest wrodzony. Jego przyczyną jest nieprawidłowy rozwój czy całkowity brak naczyń limfatycznych lub niewłaściwa praca węzłów chłonnych. Ta forma obrzęku zwykle ujawnia się przed 35. r. życia.

Wtórny obrzęk limfatyczny jest nabywany. Może się rozwinąć wskutek stanu zapalnego, który prowadzi do powstania większej ilości płynu tkankowego, niż może być odprowadzony przez naczynia limfatyczne. Innym powodem są urazy naczyń limfatycznych podczas operacji. Tak się dzieje na rękach po operacjach raka piersi u kobiet, którym usunięto węzły chłonne pod pachą. Uszkodzenie naczyń może być skutkiem napromieniania, które sprawia, że ściany naczyń chłonnych się sklejają.

Stadium 0 – nierozpoznane uszkodzenie. W naczyniach limfatycznych występuje już uszkodzenie, ale nie jest rozpoznane, bo naczynia chłonne transportują jeszcze wystarczającą ilość chłonki i nie ma obrzęku.

Stadium 1 – odwracalne. Obrzęk tworzy się po wysiłku fizycznym lub pod koniec dnia. Jest miękki, po naciśnięciu łatwo tworzy się zagłębienie. Obrzęk znika w nocy lub po kilku dniach leżenia w łóżku.

Stadium 2 – samoistnie nieodwracalne. Nawet po dłuższym odpoczynku obrzęk nie znika, ale można go usunąć po specjalistycznym leczeniu. Zwiększa się podatność na infekcje.

Stadium 3 – nieodwracalne. Obrzęk się nie zmniejsza. Czasem towarzyszy mu wysypka, wypryski i inne dolegliwości skórne. Nogi lub ręce są bardzo obrzmiałe (tzw. słoniowacizna).

Diagnoza jest często stawiana na podstawie objawów charakterystycznych dla tej dolegliwości. Aby upewnić się co do rozpoznania, lekarz zleca badania krwi (morfologia, OB) i badanie limfoscyntygraficzne.

To ostatnie polega na wprowadzeniu pod skórę preparatu izotopowego, który przez naczynia limfatyczne trafia do węzłów chłonnych. Gdy układ chłonny pracuje prawidłowo, znacznik jest szybko widoczny w węzłach chłonnych. Gdy układ pracuje nieprawidłowo, znacznik może się tam wcale nie pojawić.

Obrzęk limfatyczny jest schorzeniem nieuleczalnym. Można jednak zapanować nad nim, głównie za pomocą metod fizjoterapeutycznych. Są to m.in. kompresoterapia, masaż limfatyczny, ćwiczenia fizyczne i oddechowe, unoszenie kończyn.

Najprostsza metoda zmniejszania obrzęków to unoszenie kończyn do góry (co najmniej na wysokość serca) 3 razy dziennie na ok. 15 minut. Ułatwia to odpływ nagromadzonej limfy, ale przy dużym obrzęku trzeba ją usunąć mechanicznie poprzez masaż.

Kompresoterapia to leczenie poprzez ucisk. Służą temu bandaże elastyczne, pończochy, podkolanówki, rajstopy, opaski i inne wyroby o stopniowanym ucisku. O stopniu ucisku zawsze decyduje lekarz.

Masaż (drenaż) limfatyczny usprawnia przepływ chłonki w układzie limfatycznym. Jest uznany za najbardziej efektywną metodę leczenia obrzęku. Polega na głaskaniu, rozcieraniu i ugniataniu tak, by przepchnąć zalegającą chłonkę w kierunku węzłów chłonnych. Może być wykonywany przez terapeutę lub za pomocą specjalnych aparatów do masażu limfatycznego. Masażu tego można się nauczyć pod okiem doświadczonego terapeuty, co często ma miejsce w przypadku kobiet po mastektomii.

Nawet małe skaleczenie, zadrapanie czy ukąszenie owada może być przyczyną infekcji, która nasili dolegliwości u osoby z obrzękiem limfatycznym. Dlatego chorą kończynę trzeba chronić.

Do prac domowych i ogrodowych zakładaj rękawice ochronne. Noś wygodne, nieobcierające skóry buty. Bardzo ostrożnie wykonuj manikiur i pedikiur. Codziennie nawilżaj skórę balsamami hipoalergicznymi. Unikaj ciasnych ubrań, biżuterii.

Z obrzękniętej ręki nie pobiera się krwi do badań, nie mierzy się na niej ciśnienia. Niewskazane jest noszenie ciężarów, przegrzewanie kończyny na słońcu, długie utrzymywanie ręki w pozycji pionowej, np. przy wieszaniu firan.