Owulacja - czy rzeczywiście wiesz o niej wszystko?

Jajeczkowanie czyli owulacja to proces, w którym ze znajdującego się w jajniku pęcherzyka, uwalnia się dojrzała komórka jajowa. Gdy znajdzie się w jajowodzie, jest gotowa do zapłodnienia. Ale o tym, czy dojrzeje i wydostanie się z pęcherzyka Graafa, decydują podwzgórze i przysadka mózgowa. Dzięki ich pracy są wydzielane dwa ważne hormony tzw. gonadotropowe, FSH i LH, bez nich owulacja nie byłaby możliwa.

Pierwszy pobudza rozwój maleńkich pęcherzyków tzw. pierwotnych w jajniku i prowokuje wzrost poziomu wytwarzanych w nim hormonów - estrogenów. Drugi umożliwia uwolnienie komórki jajowej z jajnika do jajowodu. Co miesiąc w jednym jajniku dojrzewa jedno jajo.

Drugi jajnik przejmuje tę rolę w kolejnym miesiącu. Bardzo rzadko się zdarza, że jednocześnie dojrzeją dwa pęcherzyki. Wówczas w odstępie kilku godzin dochodzi do uwolnienia jednej po drugiej, dwóch komórek jajowych.

Tak więc, chociaż sama owulacja to bardzo krótki proces, a jajeczko żyje tylko 24 godz., przygotowanie do tego momentu trwa niemal dwa tygodnie. Pojawia się zazwyczaj 14 dni przed końcem cyklu, liczonego od pierwszego dnia miesiączki. Jego długość waha się od 28 do 32 dni, ale często ulega zmianie, np. pod wpływem silnego stresu.

Czekanie na jajo gdy planujesz ciążę

Jednym z charakterystycznych objawów jajeczkowania jest tzw. ból owulacyjny. Pobolewanie czy kłucie po jednej stronie podbrzusza w połowie cyklu jest wywołane rozciąganiem się otoczki jajnika przed wydostaniem się dojrzałego jaja. Jednak nie każda kobieta i nie co miesiąc taki ból odczuwa. Ale są też i inne sygnały zapowiadające owulację np. wzrost temperatury ciała.

Przy jajeczkowaniu będzie ona przez 3 dni wyższa o ok. 0,5 oC w porównaniu do najwyższej temperatury z pierwszego okresu cyklu. Jeśli obserwujesz swoje cykle co miesiąc, wiesz jak długo trwają, będziesz też w stanie w przybliżeniu określić dni płodne, czyli te, w które zajście w ciążę jest najbardziej prawdopodobne. I chociaż właściwego momentu jajeczkowania nie wyczujesz, nie jest to wcale konieczne, aby mogło dojść do zapłodnienia.

Komórka jajowa może zostać zapłodniona w dniu owulacji oraz w ciągu 24 godziny po niej. Ale plemniki, które dostaną się do jajowodu, poczekają na nią nawet przez 3 doby. Tak więc w trakcie każdego cyklu hormonalnego jest w sumie pięć takich dni, w których może dojść do zapłodnienia. Jeśli zatem planujesz dziecko, staraj się o nie właśnie w tym czasie.

Pomoc z apteki

W uchwyceniu momentu jajeczkowania pomoże test owulacyjny. Dzięki niemu określisz sama w domu najbardziej płodne dni w danym cyklu, np. LH Test (owulacyjny), ok. 20 zł. Do mierzenia temperatury można używać też tzw. komputera cyklu, np. Pearly, niestety jest on bardzo drogi - ok. 1300 zł. Mierzy temperaturę i precyzyjnie analizuje pomiary wskazując dni płodne.

Ryzykowny seks w dni płodne

Wyznaczenie dni płodnych i momentu owulacji może też służyć temu, aby uniknąć niechcianej ciąży. Na takiej obserwacji organizmu opierają się naturalne metody antykoncepcji. Chociaż stosowanie ich nie ma wpływu na cykl hormonalny, to skuteczność jest znacznie niższa, niż w przypadku antykoncepcji hormonalnej. Najczęściej stosowane metody to: termiczna, która polega na codziennym mierzeniu temperatury i Billingsów, oparta na obserwacji śluzu, wydzielanego przez kanał szyjki macicy i rozpoznaniu jego zmian.

Cykl bez jajeczka gdy bierzesz pigułkę

W naturalnym cyklu hormonalnym wydzielanie hormonów jest sterowane przez przysadkę mózgową. Natomiast zażywanie pigułek hormonalnych sprawia, że przysadka zachowuje się tak, jakbyś była już w ciąży. W cyklu regulowanym przez pigułki poziom hormonów jest stały przez trzy tygodnie. Dlatego komórka nie dojrzewa.

Ponieważ nie dochodzi do jajeczkowania, zapłodnienie też nie jest możliwe. Antykoncepcja hormonalna jest najskuteczniejszą ochroną przed ciążą. Gdy przestaniesz brać pigułki, twój własny cykl hormonalny wróci do normy.

Działanie lecznicze

Pigułka hormonalna powstrzymująca owulację może być też zastosowana przez lekarza w celach leczniczych. Kurację taką stosuje się np. w przypadku niewielkich mięśniaków macicy czy endometriozy.

Brak owulacji na skutek choroby

Bez wystąpienia owulacji nie może dojść do zapłodnienia. A przyczyn jej braku może być wiele. Czasem winny jest układ hormonalny, np. zaburzenia w pracy podwzgórza lub przysadki mózgowej. Ponieważ są one odpowiedzialne także za produkcję hormonów tarczycy - nadczynności lub niedoczynności tego gruczołu, również może powodować kłopoty z zajściem w ciążę. Inny hormon produkowany przez ten układ to prolaktyna.

Jej nadmiar albo niedobór mają negatywny wpływ na owulację. Także, gdy upośledzone jest dojrzewanie pęcherzyków - nie dochodzi do owulacji. W jajnikach powstają wprawdzie pęcherzyki, w których dojrzewa jajo, ale nie zostaje ono uwolnione do jajowodu. Pęcherzyki obumierają i zmieniają się w torbielki. Tak właśnie dzieje się w przypadku jajników policystycznych (PCOS).

Pomoże specjalista

Jeśli starasz się o dziecko, a mimo to nie zachodzisz w ciążę, nie zwlekaj z wizytą u ginekologa. Trafne zdiagnozowanie przyczyny, którą może być m.in. brak owulacji, ułatwi leczenie.

Anna Gumowska, kons. Dr n. med. Grzegorz Południewski