Sztywny kręgosłup - fakty i mity

To może być skutek zwyrodnień: PRAWDA

Według specjalistów u ponad 50 proc. osób uskarżających się na tzw. sztywny kręgosłup, objawy powodują zmiany zwyrodnieniowe. Im więcej mamy lat, tym bardziej prawdopodobne, że to właśnie one są powodem ograniczeń .

● Z wiekiem krążki pomiędzy kręgami stają się cieńsze, za to pogrubiają się same kręgi, zwłaszcza na końcach. Powoduje to zmniejszenie ruchomości kręgosłupa.

● Wczesne sygnały zmian to m.in.: napięte mięśnie i bóle pleców nasilające się po wysiłku.

Najczęściej powodem jest zesztywniające zapalenie stawów: FAŁSZ

Ustalono, że zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (w skrócie ZZSK) odpowiada za nie więcej niż 5 proc. przypadków dolegliwości (głównie u osób młodych i w średnim wieku). Co wiadomo o tym schorzeniu?

● ZZSK atakuje 2-3 razy częściej mężczyzn niż kobiety. Choroba ta ma związek z niewłaściwą pracą układu odpornościowego, który jest "nadgorliwy" i niszczy własne tkanki, w tym przypadku tkankę łączną znajdującą się w stawach i więzadłach kręgosłupa. Rozwija się stan zapalny i powstaje tzw. ziarnina, czyli nowa tkanka, w której dochodzi do odkładania się soli wapnia. W rezultacie stawy i więzadła kostnieją. Prowadzi to do zesztywnienia kręgosłupa.

● Zanim kręgosłup da o sobie znać i pojawi się uczucie jego sztywności, mogą dokuczać: tępy ból w dole pleców (szczególnie silny nad ranem), ogólne osłabienie, stany podgorączkowe. Z czasem ból rozprzestrzenia się na całe plecy i szyję oraz pięty, a także okolicę mostka i obojczyków.

Schorzenie trzeba leczyć, samo nie przejdzie: PRAWDA

Bez odpowiedniej terapii stan kręgosłupa będzie się z dnia na dzień pogarszał.

● Nieleczona choroba zwyrodnieniowa, jak i zesztywniające zapalenie stawów grożą unieruchomieniem kręgosłupa (nawet całkowitym) - dotknięta nimi osoba może mieć coraz większe trudności z chodzeniem, siadaniem, schylaniem się i wykonywaniem różnych codziennych czynności. Bywa, że z czasem pojawia się niezdolność do pracy zawodowej. Mogą też występować zmiany neurologiczne, zaburzenia czucia i drętwienie (wskutek uciskania nerwów przez wyrostki kostne, tzw. osteofity).

● Ma to niekorzystny wpływ na samopoczucie psychiczne - narastające trudności z normalnym funkcjonowaniem i ból bywają przyczyną obniżonego nastroju, a nawet depresji. Dlatego tak ważne jest, by nie odkładać leczenia chorego kręgosłupa.

Im mniej ruchu, tym lepiej dla chorego kręgosłupa: FAŁSZ

"Oszczędzanie" kręgosłupa przed aktywnością fizyczną grozi szybkim postępem choroby i nasileniem dolegliwości.

● Nawet chory kręgosłup potrzebuje ruchu, i to z co najmniej kilku powodów: wzmacniają się mięśnie znajdujące się dookoła kręgów (tzw. gorset mięśniowy), dzięki czemu kręgosłup jest bardziej stabilny, a przez to lepiej chroniony przed przeciążeniami; dochodzi do ściskania i rozszerzania chrząstek, a przez to ich odżywienia; poprawia się ukrwienie okolicznych tkanek i odprowadzanie z nich różnych niepotrzebnych substancji (tzw. metabolitów), w organizmie powstają przeciwbólowe endorfiny.

Tak czasem objawia się osteoporoza: PRAWDA

W wyniku choroby dochodzi do zmian w całym układzie kostnym, także w kręgach tworzących kręgosłup - patrz poniżej.

● Gdy kręgi stają się mniej "gęste", mogą się zapadać (ulegać tzw. kompresyjnemu złamaniu). Nie musi dojść do upadku! To możliwe podczas codziennych, zwykłych aktywności, choćby schylenia się po zakupy.

● Oprócz sztywności kręgosłupa na osteoporozę może wskazywać obniżenie wzrostu (w wyniku spłaszczenia się kręgów) i zmiana postawy ciała na bardziej zgarbioną.

Nawyki są nieważne: FAŁSZ

Specjaliści mawiają, że duże problemy z kręgosłupem to suma małych błędów popełnianych na co dzień...

● Dźwiganie w tzw. skłonie (jak na zdjęciu powyżej) to prosta droga do zwyrodnień, zwłaszcza w odcinku lędźwiowym. W tej pozycji kręgosłup tworzy tzw. długą dźwignię, w dodatku zakończoną ciężarem. To dla niego bardzo niezdrowe!

● Mycie głowy nad wanną - aż trudno uwierzyć, że ten "niewinny" zwyczaj może sprzyjać tak poważnym problemom jak choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa... A jednak! Mechanizm jest podobny jak w przypadku podnoszenia ciężkich przedmiotów z pochylonymi plecami. Wystarczy jednak... uklęknąć i podeprzeć głowę jedną ręką, by to zmienić.

Pomaga jedzenie chrząstek: FAŁSZ

Spożywając często kurczaka czy indyka i ogryzając dokładnie tzw. nóżki z chrząstek, nie spowodujemy, niestety, że nasze własne chrząstki staną się mocniejsze...

● Korzystny wpływ na kręgosłup może mieć natomiast dieta bogata w kwasy omega-3 (tłuste ryby morskie). Mają one działanie przeciwzapalne i hamują rozwój zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa. Zbadano, że również rozwój zwyrodnień jest dzięki nim mniejszy.

Lekkie ćwiczenia to jest to!: PRAWDA

Nie powinny być ani za słabe (bo wtedy nie przynoszą korzyści), ani za mocne (bo zamiast pomóc, mogą zaszkodzić kręgosłupowi).

● Dobrze sprawdzają się zwykłe spacery marszem, jazda na rowerze i nartach biegowych.

● Polecana gimnastyka przy chorobie zwyrodnieniowej: leżenie na plecach na dość twardym podłożu (np. na podłodze) i przyciąganie na zmianę ugiętych kolan do klatki piersiowej na ok. 30 sek. (10 powtórzeń); w tej samej pozycji wyjściowej ugięcie nóg w kolanach i unoszenie bioder jak najwyżej do góry na ok. 5 sek. (10 powtórzeń); pozycja leżąca i robienie tzw. brzuszków z dłońmi skrzyżowanymi pod brodą (15-20 powtórzeń).

Najlepsza terapia to zastrzyki przeciwbólowe: FAŁSZ

Tak myśli wielu pacjentów, którzy przekraczają próg gabinetu lekarza ortopedy. A to błędne przekonanie.

● Zastrzyki przeciwbólowe nie mają działania leczniczego i mogą jedynie złagodzić przykre objawy, takie jak sztywność kręgosłupa i ból pleców oraz problemy z poruszaniem się.

● Taka poprawa samopoczucia może być niebezpieczna - łatwo zapomnieć, że z kręgosłupem nie wszystko w porządku i... przeciążyć go pracą lub zbyt intensywnymi ćwiczeniami.

● Leczenie zaczyna się od doustnych środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych (tzw. niesteroidowych leków przeciwzapalnych) w połączeniu z rehabilitacją (a zwłaszcza kinezyterapią, balneoterapią i fizykoterapią).

● Bardzo ważne jest, by pozbyć się codziennych, niewłaściwych nawyków, które powodują przeciążenie kręgosłupa.

● Dobrze jest też schudnąć, zwłaszcza jeśli nadwaga jest duża (BMI pow. 30).

Można wyleczyć się dzięki preparatom: FAŁSZ

Choć wielu producentów reklamuje swoje preparaty jako mogące wyleczyć z choroby stawów, w tym kręgosłupa, specjaliści tego nie potwierdzają.

● Preparaty na tzw. chrząstkę, z chondroityną, glukozaminą czy kolagenem nie odwrócą procesu chorobowego i nie odbudują stawu, który uległ zniszczeniu.

● Mogą jedynie zahamować postęp choroby i zwolnić tempo powstawania nowych zmian.

Pływanie jest bardzo wskazane: PRAWDA

Przyczynia się do zwiększenia ruchomości kręgosłupa. Rozluźnia też i wzmacnia stabilizujące go mięśnie grzbietu.

● Zarówno przy zwyrodnieniach, jak i zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa najbardziej polecane jest pływanie na grzbiecie oraz tzw. żabką na plecach. Mniej korzystne są style takie, jak: klasyczna żabka, kraul oraz delfin.

Dobre łóżko to podstawa: PRAWDA

Odpowiednio wyprofilowany materac może sprawić, że dolegliwości staną się słabsze.

● Nie powinien być ani za miękki, ani za twardy, ale pozwalać na zachowanie naturalnych krzywizn kręgosłupa. Aby to sprawdzić, wystarczy położyć się na wznak i spróbować wsunąć rękę pod lędźwia - jeśli to łatwe, jest za twardy, jeśli niemożliwe - za miękki.

Tomasz Blicharski lek. ortopeda