Toczeń: Przyczyny, objawy i leczenie
Toczeń to jedna z najbardziej tajemniczych i podstępnych chorób. Dotyka głównie młodych ludzi i atakuje serce, nerki, płuca, stawy czy skórę. Schorzenie ma podłoże autoimmunologiczne, ale wciąż nie odkryto czynników, które je aktywują. Objawy tocznia długo mogą być dla lekarzy zagadką – nie są charakterystyczne i nasuwają skojarzenia z innymi, częściej występującymi chorobami stawów czy układu krążenia. Tymczasem wczesne rozpoczęcie leczenia to jedyna nadzieja na „uśpienie” choroby i powstrzymanie szkód wyrządzanych w organizmie. Czym jest toczeń, jakie są jego objawy i na czym polega leczenie?
Toczeń rumieniowaty to choroba o podłożu autoimmunologicznym. Oznacza to, że wywołuje stany zapalne w organizmie na skutek nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego na jakiś czynnik. Podejrzewa się, że może to być infekcja wirusowa, stosowanie niektórych leków (np. na arytmię, tabletek antykoncepcyjnych) czy długotrwała ekspozycja na promieniowanie słoneczne. Wciąż jednak nie wiadomo, jaka kombinacja niekorzystnych czynników, a także uwarunkowania genetyczne są w stanie wywołać chorobę.
Toczeń może mieć charakter zewnętrzny (skórny) i wewnętrzny (inaczej układowy) – atakuje wtedy narządy wewnętrzne, przede wszystkim nerki, serce, płuca, wątrobę, szpik oraz układ nerwowy. Choroba może pojawić się w każdym wieku, ale najczęściej występuje u kobiet między 20. a 40. rokiem życia. Bardzo często diagnozuje się ją u bliźniąt jednojajowych (nawet 30 proc. przypadków).
Najbardziej charakterystycznym objawem tocznia jest rumień na twarzy w kształcie motyla (obejmuje policzki i nos, ma charakter wysypki o dobrze odgraniczonych brzegach) lub rumień krążkowy (pojawia się na ramionach lub dłoniach, to zaczerwieniona plamka z grudkami). Do pierwszych symptomów tocznia zalicza się też nadwrażliwość na światło i owrzodzenia w jamie ustnej. Wiele osób skarży się także na złe samopoczucie – obniżenie nastroju i przewlekłe zmęczenie. Chorzy na tocznia dość szybko odczuwają również bóle stawów, co często mylone jest z reumatoidalnym zapaleniem stawów lub łuszczycą.
Toczeń wywołuje też uciążliwe i groźne objawy chorób narządów wewnętrznych. Zalicza się do nich zapalenie opłucnej lub osierdzia, problemy układu nerwowego (objawiają się drgawkami i zaburzeniami psychicznymi), obecność białka w nerkach, a także niedokrwistość hemolityczną i zaburzenia układu odpornościowego. Toczeń jest przewlekłą i groźną chorobą, może doprowadzić do zapalenia mięśnia sercowego, niewydolności nerek, przewlekłego zapalenia płuc, a nawet trwałego uszkodzenia mózgu. Leczenie polega na zahamowaniu rozwoju schorzenia i jak najczęstszych remisji, czyli uśpienia.
Diagnostyka tocznia jest bardzo trudna, zwłaszcza w początkowej fazie, kiedy pojawiają się głównie zmiany na skórze i bóle stawów. Niezbędne są badania diagnostyczne, takie jak CRP, morfologia, analiza moczu, wskaźniki nerkowe oraz badanie przeciwciał w DNA.
Toczeń jest obecnie chorobą nieuleczalną, a rokowania uzależnione są od tego, czy doszło do uszkodzeń narządów wewnętrznych. Wczesne rozpoznanie schorzenia pozwala na przeżycie nawet 20 lat. Leczenie polega na łagodzeniu objawów i niwelowaniu stanów zapalnych w organizmie. Chorym podaje się sterydy, leki przeciwmalaryczne i przeciwzapalne. Podstawą terapii są też leki immunosupresyjne (hamujące nadmierną reakcję układu odpornościowego). U niektórych pacjentów przeprowadza się też plazmaferezę – wymianę osocza krwi.
