Torbiele: Czym są i czy mogą być niebezpieczne?

Torbiele (inaczej nazywane cystami) to patologiczne zmiany, które często pojawiają się w obrębie narządów wewnętrznych, a także w tkankach podskórnych. Zazwyczaj są łagodne i nie mają tendencji do przekształcania się w nowotwory. Ze względu na rozmiar i kształt mogą jednak być powodem niepokoju. Składają się z jednej lub wielu komór, które wypełnione są płynem o różnorodnej konsystencji, czasem galaretowatej. Mogą też występować w większych skupiskach i grupach. Osiągają różne rozmiary – od kilku milimetrów do nawet kilkunastu centymetrów średnicy.

Torbiele mogą być wrodzone lub nabyte. Wrodzone są efektem obciążeń genetycznych lub niegroźnych wad rozwojowych płodu. W przypadku tych drugich nie udało się jednoznacznie określić przyczyny powstawania. Podejrzewa się jednak, że odpowiadają za nie stany zapalne w organizmie, urazy mechaniczne, nagromadzenie się masy łojowej pod naskórkiem, a także niewielkie krwotoki. Czasem (choć bardzo rzadko) jest to również efekt choroby nowotworowej.

Najczęściej torbiele pojawiają się na narządach wewnętrznych, przede wszystkim na wątrobie, nerkach, jajnikach i piersiach (mogą być efektem zmian hormonalnych), a także macicy (przyczyną jest zablokowanie się gruczołów produkujących śluz), trzustce i tarczycy. Torbiele często pojawiają się również na skórze lub tuż pod naskórkiem – są więc widoczne i łatwo wyczuwalne. Te występujące na twarzy nazywane są prosakami. Osiągają niewielkie rozmiary i przypominają białe grudki. Z kolei cysty na powiece oka to gradówki. Są nie tylko nieestetyczne, ale mogą też powodować spory dyskomfort. W obrębie głowy wyróżnia się także torbiele jamy ustnej i szczęki oraz szyi.

Częstym powodem do niepokoju jest tzw. cysta Bakera, czyli torbiel tworząca się pod kolanem, na tylnej części nogi. Zazwyczaj występuje u osób, u których kolana są zbyt obciążone (np. sportowcy, ludzie z nadwagą). Pomocne mogą być zabiegi fizjoterapeutyczne oraz odpoczynek. W przeciwnym razie cysta może się powiększać i powodować ból. Podobny charakter ma ganglion, czyli galaretowata torbiel pojawiająca się na nadgarstku (a także w stopie) w obrębie torebek stawowych. Przyczyną są urazy i przeciążenia nadgarstka (częste u osób pracujących przy komputerze). Z czasem ganglion może powodować ból, sztywność stawów i ograniczenia ruchomości nadgarstka.

Niewielkie torbiele na narządach nie dają żadnych objawów. Dolegliwości wywołują dopiero kilku lub kilkunastocentymetrowe zmiany, które powodują ucisk organów i negatywnie wpływają na ich funkcjonowanie. Na przykład cysty na wątrobie mogą powodować bóle brzucha, nudności i wymioty, a nawet żółtaczkę. Z kolei torbiele trzustki mogą być objawem przewlekłego stanu zapalnego, kamicy, a nawet zakażenia pasożytami. Niektóre torbiele mogą też nadmiernie się rozrastać i zmniejszać ruchomość stawów (np. ganglion czy cysta Bakera), a także powodować stan zapalny zęba (np. torbiel korzeniowa szczęki). Dla kobiet zagrożeniem mogą być zwłaszcza torbiele na jajnikach, które często są objawem zespołu policystycznych jajników, choroby, która utrudnia, a nawet uniemożliwia zajście w ciążę. Dlatego tak ważna jest diagnostyka i obserwacja torbieli.

Diagnostyka i leczenie torbieli

Torbiele zewnętrzne jest w stanie zdiagnozować właściwy lekarz, np. okulista, dermatolog czy ortopeda. W przypadku cyst narządów wewnętrznych konieczne są badania, takie jak usg, rentgen, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Czasem niezbędna jest nawet biopsja czy próby wątrobowe. Zazwyczaj torbiele nie wymagają leczenia, a jedynie regularnej obserwacji i cyklicznego powtarzania badań. Jeśli jednak są zbyt duże, konieczne jest ich usunięcie (zazwyczaj metodą laparoskopową lub w trakcie zabiegu chirurgicznego). W przypadku torbieli na jajnikach pomocna może być terapia hormonalna.