Wrzody żołądka czy dwunastnicy? Jak je rozróżnić?

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu wrzody nazywane były chorobą dyrektorską – wiązano je ze stresem i szybkim tempem życia. Ta teoria nie pasowała jednak do wielu pacjentów prowadzących zdrowy i spokojny tryb życia. Podstawą leczenia stało się więc zobojętnianie kwasów naturalnie występujących w żołądku. Lekarze twierdzili, że ich nadmiar uszkadza śluzówkę żołądka i prowadzi do nadżerek. Mimo leczenia pacjenci skarżyli się na rozwój choroby i niski komfort życia. Przełomem okazało się odkrycie bakterii Helicobacter pylori, która jest najczęstszą przyczyną powstawania wrzodów. Wydziela ona enzym zmieniający pH, pobudza żołądek do wydzielania większej ilości kwasów i wywołuje stan zapalny narządu. Ściśle przylega też do błony śluzowej, powodując nadżerki. Aktywność bakterii H. pylori zwiększa się wiosną i jesienią, wtedy też pacjenci częściej skarżą się na uciążliwe dolegliwości. Nosicielami bakterii jest aż 90% populacji, wciąż jednak nie wiadomo, dlaczego u większości nie dochodzi do rozwoju choroby wrzodowej.

Czynnikami ryzyka są także obciążenia genetyczne (u 50% pacjentów wrzody stwierdzono także u innych członków rodziny), grupa krwi 0, stres, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, a także zażywanie niesteroidowych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych oraz przeciwreumatycznych.

Wrzody żołądka objawiają się piekącym bólem środkowej części brzucha – poniżej mostka lub nad pępkiem. Chorzy skarżą się też na uczucie głodu lub "pustego” żołądka, który potęguje ból. Bardzo charakterystyczne jest to, że ból nasila się wkrótce po spożytym posiłku, najczęściej w ciągu pierwszej godziny. Jest silniejszy, jeśli posiłek był pikantny lub kwaśny. Inne symptomy to zgaga, wzdęcia, nudności i wymioty oraz gazy. Niestety u niektórych pacjentów objawy nie są jednoznaczne.

Aby zdiagnozować wrzody żołądka, konieczne jest badanie endoskopowe, czyli gastroskopia. W jego trakcie często pobierany jest niewielki wycinek śluzówki żołądka, by można stwierdzić obecność bakterii H. pylori, a także wykluczyć chorobę nowotworową, która często daje podobne objawy.

Leczenie wrzodów żołądka uzależnione jest od przyczyn ich powstania. W przypadku zakażenia bakterią H. pylori niezbędna jest antybiotykoterapia połączona ze środkami zobojętniającymi kwasy żołądkowe. Pomocne są również leki przyspieszające regenerację błony śluzowej żołądka. Warto wiedzieć, że zaniedbanie leczenia może skutkować perforacją żołądka (przebiciem wrzodu i wydostaniem się zawartości żołądka do jamy brzusznej), krwotokiem z przewodu pokarmowego, a także nowotworem żołądka.

Dwunastnica to podłużny narząd, który wychodzi bezpośrednio z dolnej części żołądka. Stanowi początek jelita cienkiego. Wrzody powstają zazwyczaj w jej górnej części, najbliżej żołądka i są spowodowane m.in. zwiększonym wydzielaniem kwasu solnego w żołądku. Trafia on do dwunastnicy, która nie jest w stanie prawidłowo go zobojętnić. Przyczyną nadżerki jest także bakteria H. pylori. Warto wiedzieć, że wrzody dwunastnicy występują aż trzykrotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet.

Wrzody dwunastnicy objawiają się bólem brzucha (promieniującym nawet na kręgosłup), który nasila się po przebudzeniu, a zmniejsza w ciągu 2-3 godzin po spożyciu posiłku. Pacjenci skarżą się także na uciążliwy, ssący ból w nocy. Pomocne jest wtedy zjedzenie niewielkiej ilości jedzenia lub wypicie mleka.

Diagnostyka i leczenie są podobne jak w przypadku wrzodów żołądka. Konieczna jest gastroskopia, a następnie przyjmowanie antybiotyków i leków zobojętniających kwasy żołądkowe. Pomocna jest również lekkostrawna dieta i prowadzenie zdrowego stylu życia (unikanie stresu, palenia papierosów i picia alkoholu, a także wysypianie się i regularne spożywanie posiłków).