Zarazki w sercu

Bakterie szybko się "uczą". Jeśli przyjmujemy antybiotyk i odstawiamy go na własną rękę, bo objawy infekcji ustąpiły, "uzbrajamy" je w wiedzę, jak przeżyć w środowisku antybiotyków. Bakterie (w przypadku anginy są to paciorkowce) szybko znów się namnażają. Wędrują po całym organizmie, często obierając za cel ataku właśnie mięsień sercowy.

Zapalenie mięśnia sercowego to bardzo groźna choroba. Jest to proces zapalny, który prowadzi często do tak poważnego uszkodzenia tkanek serca, że leczenie wymaga długiej hospitalizacji i skomplikowanej terapii. Zdarza się nawet, że jedynym ratunkiem jest przeszczep! To najgorsza sytuacja. W lepszych zdarza się, że choroba przebiega lżej, a czasem prawie bezobjawowo, bo organizm sam zwalczył infekcję i chory nie wiedział, że jego sercu groziło wielkie niebezpieczeństwo. Nawet w takich przypadkach serce może już pozostać słabsze i mniej wydolne, bo zdrową tkankę zastępują zwłóknienia.

Według Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego jedną z najczęstszych przyczyn zapalenia serca są chorobotwórcze bakterie. Ten najważniejszy mięsień najczęściej atakują pneumokoki, gronkowce, riketsje, Chlamydia, Borelia burgorferi, Salmonella, Legionella, Mycoplasma czy bakterie z rodzaju Haemophilus. Do organizmu dostają się różną drogą. Czasem stanowią naturalną część flory jamy ustnej, np. bakterie Gram-ujemne, które w pewnych okolicznościach (uszkodzenie śluzówki w ustach, niedoleczone zęby) i przy osłabieniu odporności mogą dotrzeć do serca. Mogą zawędrować też z innych narządów (np. Chlamydia z narządów płciowych) lub dostać się z zewnątrz (np. Borelia i riketsje mogą być w ślinie kleszczy, pcheł, wszy). Źródłem zakażenia bywają też zwierzęta.

Druga grupa drobnoustrojów często atakujących serce to wirusy. Zapalenie mięśnia sercowego jest częstym powikłaniem infekcji wirusowych, np. grypy. Groźne dla serca są też wirusy Coxsackie, adenowirusy, wirus różyczki, ospy wietrznej, zapalenia wątroby typu C, cytomegalia. Dlatego tak ważne jest "wyleżenie" infekcji wirusowej w łóżku i oszczędzanie się przez okres rekonwalescencji.

Choroba może być też wywołana przez pasożyty i grzyby. Pasożyty i pierwotniaki, które powodują ten problem, to włosień, glista ludzka, tasiemce, toxoplasma czy ameba. Grzyby (np. Aspergillus czy Candida albicans) są trudniejsze do wykrycia. Niszczą płatki zastawek serca, atakują mięsień sercowy i wsierdzie. Zapalenie może mieć różny przebieg. Najgroźniejszy jest piorunujący, w których choroba rozwija się bardzo szybko. Przyjmuje czasem formę tzw. wstrząsu kardiogennego. Jest to zespół objawów, który charakteryzuje się dużym niedotlenieniem kluczowych narządów w krótkim czasie. Jeśli choroba rozwija się w sposób ostry, jej początki są wyraźne, ale narasta ona nieco wolniej. Chorzy, którzy zostali dotknięci chorobą o piorunującym lub ostrym przebiegu zwykle powracają do zdrowia po zwalczeniu infekcji, która stała się przyczyną problemów z sercem. Podostra i przewlekła postać choroby postępuje wolniej od pozostałych, prowadzi jednak do uszkodzenia serca (m.in. powiększenia jego komór). Ma ona najgorsze rokowania: powoduje stopniową i postępującą degradację serca.

Objawy zapalenia serca

Zależą od patogenu wywołującego chorobę. Ale też od choroby, która poprzedza zapalenie serca i od ogólnego stanu zdrowia zaatakowanej osoby. U większości chorych najpierw występują tzw. objawy zwiastunowe, czyli objawy pierwotnej infekcji (np. grypy). Objawy ze strony serca mogą wystąpić nawet po upływie kilku tygodni. Na początku są duszności, kołatanie serca, zmęczenie, gorsza tolerancja wysiłku fizycznego. Pojawia się obrzęk kostek i łydek, poszerzają się żyły szyjne. Serce bije szybciej, także w spoczynku, a duszność nasila się przy leżeniu na wznak. Mogą wystąpić bóle w klatce piersiowej.

Rozpoznanie

Wykrycie zapalenia mięśnia sercowego umożliwiają:

1. Badania obrazowe. RTG i USG serca pozwalają ocenić pracę zastawek, obrys serca, wielkość komór. Rezonans magnetyczny umożliwia ocenę stanu serca i zlokalizowanie ognisk zapalnych. Koronarografia to RTG z kontrastem podanym do tętnic wieńcowych. Pozwala odróżnić świeży zawał od bezobjawowego zapalenia mięśnia sercowego.

2. EKG. Pozwala sprawdzić, czy przebieg impulsów elektrycznych w sercu jest prawidłowy.

3. Biopsja. Pobiera się i bada fragment tkanki mięśnia sercowego. Poszukuje się stanu zapalnego oraz ewentualnej martwicy komórek. Jednak biopsja nie zawsze wykrywa istniejący stan zapalny.

Uwaga: Listeria

A konkretnie: Listeria monocytogenes. To bakteria, która może być przyczyną zapalenia mięśnia sercowego, a znajduje się... w jedzeniu. Głównie w miękkich serach (np. maziowych, pleśniowych). Może też bytować w schłodzonych, gotowych do spożycia produktach. Zdrowemu człowiekowi nie powinna zrobić krzywdy. Od dawna wiadomo jednak, że jest szkodliwa dla kobiet w ciąży. Niedawno stwierdzono, że u osób podatnych na infekcje (np. starszych lub o osłabionej odporności) może spowodować m.in. zapalenie mięśnia sercowego.