Bileciki do kontroli, czyli cała prawda o pracy "kanarów". W które dni jest najwięcej kontroli w autobusach?
Wykonują zawód, który bez wątpienia jest jednym z najbardziej nielubianych przez społeczeństwo, siejąc postrach głównie wśród gapowiczów. Kontroler biletów w komunikacji miejskiej, bo o nim właśnie mowa, to profesja niezwykle niewdzięczna, dlatego nie każdy się do niej nadaje. Interia z bliska przygląda się pracy popularnych "kanarów", rozprawiając się z mitami na temat ich fachu.
Komornik, pracownik urzędu skarbowego, strażnik miejski, czy wreszcie kontroler biletów - mówiąc delikatnie - to specjalizacje niecieszące się w Polsce dużą sympatią przeciętnego obywatela. Niewykluczone, że dzieje się tak z uwagi na fakt, iż wyżej wymienione zawody kojarzą nam się uszczupleniem zawartości portfela, jeśli nie stosujemy się do przyjętych zasad.
W przypadku kontrolerów biletów w komunikacji miejskiej sprawa ma się o tyle gorzej - dla samych zainteresowanych - że nie są oni urzędnikami państwowymi, dlatego być może z tego powodu w swojej pracy niemal codziennie spotykają się ze strony kontrolowanych osób z inwektywami, a nawet naruszeniem ich nietykalności cielesnej.
W 2022 roku odnotowaliśmy cztery incydenty - uwaga, to są zdarzenia, które miały dalszy ciąg w postaci zgłoszenia do organów ścigania. Statystyki drobnych incydentów nie prowadzimy
Kontrolerów biletów potocznie nazywa się "kanarami", ale niewiele osób zadaje sobie pytanie, skąd i dlaczego wzięło się to określenie. Otóż jak wyjaśnia Mirosław Bańko - polski językoznawca i leksykograf, profesor nauk humanistycznych, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i pracownik PWN - słowo "kanar" wzięło się od: "kanarkowego koloru otoków na czapkach dawnych kontrolerów".
Nie ma wątpliwości, że osobę chcącą rozpocząć zawodową karierę kontrolera biletów w komunikacji miejskiej powinna cechować się m.in. dużą odpornością na stres, a tego przecież nie brakuje podczas potyczek z rozjuszonymi gapowiczami. Natomiast kiedy mowa o niezbędnych wymaganiach do podjęcia pracy w ZTM Warszawa, to kandydat musi spełniać następujące warunki:
- wykształcenie średnie,
- minimum dwuletnie doświadczenie zawodowe,
- znajomość języków obcych (angielski lub rosyjski) - potwierdzona certyfikatem poświadczającym znajomość języka na poziomie co najmniej A2 lub świadectwem ukończenia szkoły średniej,
- niekaralność za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe,
- pełna zdolność do czynności prawnych oraz korzystanie z pełni praw publicznych.
Jak pracują kontrolerzy biletów w komunikacji miejskiej?
Przede wszystkim kontrolerzy biletów najczęściej pracują w parach i nie ma w tym żadnego przypadku. W sytuacji, kiedy dochodzi do skontrolowania pasażerów pod kątem posiadania przez nich biletów, kontrolerzy stosują specjalną taktykę polegającą na tym, że jeden z nich rozpoczyna swoje działania w przedniej części pojazdu, z kolei drugi w tylnej.
Chodzi rzecz jasna o efektywność kontroli i sprawdzenie jak największej liczby osób korzystających z komunikacji miejskiej. Ponadto audytorzy nie noszą specjalnych uniformów, co ma na celu jak najlepsze wtopienie się w tłum, by przypominać "zwykłego Kowalskiego".
Swego czasu gapowicze najlepiej "wyspecjalizowani" w rozszyfrowywaniu kontrolerów szczególną uwagę zwracali na pasażerów wyposażonych w charakterystyczne saszetki, w których to rewizorzy ukrywali terminale skanujące bilety i rzecz jasna blankiety do wypisywania mandatów. Obecnie te urządzenia są niewielkich rozmiarów, co pozwala na ich ukrycie pod kurtką czy marynarką.
Entuzjaści jazdy na gapę autobusami, tramwajami czy metrem robią co mogą, by z potyczki z kontrolerami wyjść z tarczą, w związku z tym m.in. na Facebooku nie brakuje grup, gdzie pasażerowie ostrzegają się, w których liniach najczęściej można spotkać "kanarów" i jak ich rozpoznać.
Jednak zdecydowanie mniej energii stracimy kupując i kasując bilet, nie łamiąc przy tym przepisów regulowanych prawem przewozowym i kodeksem cywilnym. Niezwykle istotną sprawą dla pasażerów podczas kontroli jest również wysokość mandatu, który zostanie nam wystawiony za braku biletu.
"W przypadku stwierdzenia braku ważnego biletu lub uprawnień do bezpłatnego bądź ulgowego przejazdu, kontroler wzywa pasażera do uiszczenia opłaty dodatkowej oraz należności za przewóz. (...) Opłata dodatkowa za przejazd bez odpowiedniego dokumentu przewozu - stanowi 38-krotność ceny biletu jednorazowego przesiadkowego normalnego, obowiązującego w strefie 1 i 2 - 266 zł" - czytamy na stronie warszawskiego ZTM.
Jak wynika z danych Krajowego Rejestru Długów Biura Informacji Gospodarczej za rok 2022 - długi Polaków za jazdę bez biletu wynoszą już 513,8 mln zł. Na przestrzeni ostatnich 5 lat zadłużenie z tego tytułu zwiększyło się o 47 proc.
Ilu kontrolerów biletów pracuje w Warszawie?
Interia zwróciła się do Zarządu Transportu Miejskiego w Warszawie z pytaniem, ilu kontrolerów biletów pracuje obecnie w stolicy. Dane z marca br. wskazują, że:
Jest to ok. 240 osób, w tym 82 zawodowych, czyli pracowników ZTM, 29 tzw. pomocniczej kontroli biletów, czyli osoby pracujące na zlecenie i 129 pracowników Szybkiej Kolei Miejskiej z zaznaczeniem, że kierownicy pociągów SKM mają obowiązek sprawdzania biletów
W internecie często możemy się spotkać z najróżniejszymi teoriami na temat pracy kontrolerów biletów w komunikacji miejskiej, które w wielu przypadkach mają niewiele wspólnego z rzeczywistością.
Aby rozwiać wszelkie wątpliwości, zapytaliśmy rzecznika prasowego ZTM w Warszawie, czy istnieje jakaś wewnętrzna zasada w ZTM, która dotyczyłaby tego, że w konkretne dni tygodnia kontrolerów jest więcej niż zazwyczaj, a jeśli tak, to jakie to dni i dlaczego?
Ponadto poprosiliśmy o odniesienie się do kwestii pracy kontrolerów w weekendy, oraz czy pracują oni również w nocy? A jeśli tak, do której godziny?
- Kontrolerzy etatowi pracują zgodnie z kodeksem pracy, według ustalanych grafików uwzględniających obowiązujące przepisy dotyczące czasu pracy, przerw itp. Nie ma jakichś wybranych, ustalonych dni, kiedy jest ich więcej lub mniej; pracujących jest mniej w weekendy, w święta, nocami itp. bo raz, że wtedy jest mniej pojazdów w ruchu, a dwa, mamy przepisy kodeksu pracy.
- Zleceniowcy pracują w wybranych przez siebie dniach i godzinach - oczywiście w uzgodnieniu z kierownictwem działu kontroli biletów. Kierownicy pociągów SKM mają swoje zmiany i wtedy sprawdzają też bilety, czyli kontrola jest prowadzona w dniach i godzinach kursowania SKM - wyjaśnia na koniec w rozmowie z Interią Tomasz Kunert.
