Choroby zakaźne zagrażające dzieciom

Krztusiec - Koklusz (Pertussis)

To zakażenie dróg oddechowych wywoływane przez bakterię Bordetella pertussis. Od czasu wprowadzenia szczepień zapadalność na krztusiec znacznie spadła. Jednak nadal w ciągu roku na świecie odnotowuje się ok. 45 milionów zachorowań, z czego 300-500 tysięcy przypadków kończy się zgonem dzieci poniżej 4. roku życia.

Tężec (Tetanus)

To groźna choroba zakaźna wywoływana przez beztlenową pałeczkę, bytującą w jelitach oraz odchodach zwierząt jak i ludzi. Do zakażenia dochodzi w wyniku kontaktu bakterii z uszkodzoną skórą. Do niedawna była to choroba śmiertelna w 100% przypadków, teraz umiera na nią niemal co druga zakażona osoba. U noworodków śmiertelność nadal wynosi 90%. W Polsce zapadalność na tężec znacznie zmniejszyła się dzięki obowiązkowym szczepieniom.

Błonica - Dyfteryt (Diphteria)

To ostra choroba zakaźna wywoływana przez maczugowca Corynebacterium diphtheriae. W Polsce, przed wprowadzeniem szczepień, błonica była jedną z najcięższych chorób zakaźnych wieku dziecięcego, odznaczającą się wysoką śmiertelnością. Około 40% przypadków błonicy stanowiły dzieci poniżej 5. roku życia, a około 70% przypadków dotyczyło dzieci poniżej 15 lat. Obowiązkowe szczepienia ochronne przeciwko błonicy wprowadzono w 1954-55 roku, co spowodowało znaczne obniżenie zapadalności na tę chorobę (do 1 przypadku błonicy rocznie w latach 1987-88). Ten rezultat potwierdził, że błonica jest jedną z tych chorób zakaźnych, której dzięki właściwie prowadzonemu programowi szczepień, można skutecznie zapobiegać. Dziś błonica zagraża jedynie ludziom nieszczepionym, gdyż nosicielstwo nadal istnieje.

Zakażenia Hib - Haemophilius influenzae typ b

Hib czyli bakteria Haemophilus influenzae typu b jest główną przyczyną wielu chorób występujących u dzieci do 5. roku życia. Przyjmuje się, że w krajach rozwijających się zakażenia Hib, które prowadzą najczęściej do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu oraz zapalenia płuc są przyczyną śmierci ponad 375 000 dzieci rocznie.

Ponadto Hib wywołuje: zapalenie nagłośni, posocznicę, zapalenie szpiku kostnego, zapalenie stawów, ropowicę tkanki podskórnej, ropnie.

Wprowadzenie szczepionek przeciw zakażeniom wywoływanym przez bakterię Hib doprowadziło do spektakularnego spadku zachorowań na wszystkie inwazyjne postaci zakażeń.

Przed erą szczepień w USA każdego roku na zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych wywołane bakterią Hib chorowało 10 000 dzieci, blisko 600 z nich umierało, a u blisko 3800 osób, którym udało się przeżyć, stwierdzano powikłania w postaci upośledzenia umysłowego, upośledzenia lub utraty słuchu i padaczki. Po wprowadzeniu w USA obowiązkowych szczepień przeciw Hib, zachorowania takie są niezwykle rzadkie w tym kraju.

Nagminne Porażenie Dziecięce - Choroba Heinego i Medina - Poliomyelitis (polio)

Jest to niebezpieczna choroba zakaźna wywoływana przez wirus polio. Choroba doprowadza do niesymetrycznego porażenia wiotkich kończyn dolnych, a także (jeśli porażenie postępuje w górę ciała) do porażenia mięśni kończyn górnych. Dramatycznie przebiega porażenie ośrodka oddychania i krążenia. Do trwałych następstw choroby należą porażenia i niedowłady zwłaszcza mięśni kończyn dolnych oraz zaniki mięśniowe. Jeszcze 50 lat temu wirus polio był głównym zabójcą dzieci, ale w roku 2002 Europa została uznana za wolną od tej choroby. Nadal jednak odnotowuje się przypadki zachorowań na świecie, zatem szczepienia są konieczne.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B

Wirusowe zapalenie wątroby typu B jest jedną z najbardziej powszechnych i najgroźniejszych chorób zakaźnych. Ocenia się, że 2 miliardy ludzi na całym świecie zetknęło się z wirusem wywołującym WZW typu B. Około 350 milionów osób jest przewlekłymi nosicielami wirusa choroby. Co roku z powodu powikłań WZW typu B: marskości i raka wątroby, umiera na świecie około 1,2 miliona osób.

W Polsce liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW typu B, "żółtaczkę wszczepienną") zmalała w ciągu ostatnich lat o 82%. Tak znaczny spadek zachorowań był możliwy dzięki upowszechnieniu szczepień ochronnych.

Przed rokiem 1989 notowano rocznie powyżej 16 tysięcy zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B, a zapadalność przekraczała 40 na 100 tysięcy. W ostatnich latach rocznie przybywa 2 tys. Nowych zachorowań WZW typu B, dlatego tak istotne jest upowszechnienie szczepień m.in. przy pomocy takich akcji jak "Żółty Tydzień". W 1991 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaapelowała o wprowadzenie do programów szczepień wszystkich krajów immunizacji dzieci przeciwko WZW typu B. Do tej pory 116 państw, w tym także Polska, wprowadziło do kalendarzy szczepień rutynowe uodparnianie dzieci przeciwko tej chorobie.

Odra

Przyczyną odry jest wirus. Dzieci urodzone przez matki uodpornione, otrzymują od nich przeciwciała chroniące je przed zakażeniem do 4-5 miesiąca życia. Odra jest nadal nazywana zabójcą dzieci. Chociaż zwykle przebieg odry jest łagodny, szczepienia mają duże znaczenie, ponieważ choroba może spowodować: zapalenie płuc, drgawki, opóźnienie umysłowe, utratę słuchu, śmierć. Do powikłań ze strony ośrodkowego układu nerwowego dochodzi w 1 na 100 przypadków naturalnego przebiegu choroby. W latach 1960-64 z jej powodu zmarło w Polsce 255 osób, w 1990 r. - 12 osób. Obecnie, dzięki wprowadzeniu obowiązkowego szczepienia, przypadki zachorowań na odrę zdarzają się w Polsce dość rzadko.

Świnka

Świnka jest chorobą wirusową. Rozprzestrzenia się droga kropelkową. Chociaż ma zwykle łagodny przebieg, szczepienia mają duże znacznie, ponieważ różne są jej powikłania, takie jak zapalenia opon mózgowych, głuchota, zapalenia jąder u starszych chłopców i mężczyzn (czego skutkiem może być bezpłodność), zapalenia jajników u starszych dziewcząt i kobiet.

Wybuchy epidemii świnki odnotowywane są co 5 lat. W 1999 roku zanotowano 90 214 przypadków zachorowań. Od 1 stycznia 2003 roku do 31 sierpnia 2003 roku odnotowano już 56 715 zachorowań. Świnka jest jedną z głównych przyczyn głuchoty i niedosłuchu u dzieci.

Ospa wietrzna

Jest chorobą zakaźną wywoływaną przez wirus Varicella -- zoster. Choroba przenosi się zarówno drogą kropelkową oraz prądem powietrza na odległość kilkudziesięciu metrów. Do zakażenia może dojść poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą. Zakażamy już na dwa dni przed pojawieniem się charakterystycznej wysypki. Ospie wietrznej towarzyszy świąd skóry, a przedwcześnie zadrapane krosty mogą pozostawić trwałe blizny. W przebiegu ospy wietrznej, choroby z pozoru niegroźnej, mogą wystąpić poważne powikłania bakteryjne takie jak ropne zakażenie skóry oraz zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie móżdżku lub zapalenie mózgu.

Na ospę najczęściej choruje się jeden raz. Jednak wirus pozostaje w organizmie przez całe życie i powtórny kontakt z wirusem może być przyczyną zachorowania na półpasiec. Szczepienia przeciwko ospie wietrznej są zalecane w kalendarzy szczepień, dzięki nim znacznie zmniejsza się ryzyko zachorowania na półpasiec. Podanie szczepionki przeciwko ospie wietrznej w ciągu 72 godzin od kontaktu z osobą chorą znacznie zmniejsza ryzyko zachorowania lub zapewnia znacznie łagodniejszy przebieg choroby.

Różyczka

Różyczka jest łagodną chorobą zakaźną wieku dziecięcego, jednak może spowodować poważne powikłania u kobiet ciężarnych. U mniej więcej połowy kobiet, które w pierwszych trzech miesiącach ciąży zostają zakażone różyczką, może dojść do poronienia lub narodzin dzieci z poważnymi wadami serca, wadami wzroku, głuchotą lub późniejszymi problemami z nauką. Uszkodzenie płodu jest tym cięższe, im wcześniej doszło do zakażenia. W przebiegu różyczki zdarzają się powikłania: zapalenia stawów, zaburzenia krzepnięcia krwi oraz wyjątkowo rzadko zapalenie mózgu. Różyczka jest chorobą, którą przebyć można tylko raz, gdyż pozostawia odporność na całe życie.

W ostatnich latach notowano w Polsce rocznie nawet ponad 390 tys. zachorowań na różyczkę.

dr n. med. Ewa Duszczyk