Czy brak dostępu do wody pitnej stanie się naszą rzeczywistością?

Warto używać zdrowego rozsądku, nie umartwiać się, ale edukować i zachęcać do zainteresowania się tematyką ochrony środowiska. Prof. Szymon Malinowski, fizyk, bohater filmu „Można panikować” i twórca portalu naukaoklimacie.pl, mówi o rosnącym zagrożeniu wynikającym ze zmian klimatycznych. Czy zdążymy usłyszeć jego słowa, zanim będzie za późno?

Czy z roku na rok będzie coraz cieplej?
Czy z roku na rok będzie coraz cieplej? 123RF/PICSEL

Ewa Koza, Interia.pl: Na przestrzeni ostatnich 30 lat temperatura Ziemi wzrosła o jeden stopień - co to oznacza? Prof. Szymon Malinowski: Pamiętajmy, że różnica temperatur między epoką lodowcową, a okresem holocenu, kiedy rozwijała się nasza cywilizacja wynosiła 4-5 stopni Celsjusza. Zmiany temperatur między epokami lodowcowymi a interglacjałami (okresami międzylodowcowymi - przyp. red.) zachodziły w ten sposób, że ochłodzenia zajmowały mniej więcej osiemdziesiąt tysięcy lat, a ocieplenia około dwudziestu tysięcy lat.

- Przy obecnym tempie wzrostu temperatury możemy doprowadzić do takiej różnicy temperatur zaledwie w kilkadziesiąt lat. Być może nawet szybciej, bo tempo wzrostu temperatury rośnie i to jest poważny problem. Ani przyroda, ani my - ludzie, nie jesteśmy do tego dostosowani. Mówimy o średniej temperaturze globu, co nie przekłada się na średnią temperaturę konkretnych miejsc i jest mocno związane ze wzrostem ilości różnego rodzaju zdarzeń pogodowych, na które zupełnie nie jesteśmy przygotowani. Zdarza się, że we czwartek mamy 17 stopni, a piątek temperatura skacze gwałtownie do 31 stopni, by w sobotę spaść do 14 stopni Celsjusza. Czy duże amplitudy temperatury są efektem zmian klimatycznych? - Przy cyrkulacji zachodniej, jaka przeważa latem tego roku nad Polską, to jest normalna sytuacja. Raz napływa ciepłe powietrze z okolic zwrotnikowych, raz chłodniejsze z okolic Północnego Atlantyku. To nie jest nic niezwykłego. Nadzwyczajne sytuacje to bardzo długie fale upałów, z którymi mieliśmy do czynienia w ostatnich latach. W tym roku, szczęśliwie, tak się nie zdarza. Niepokojące są również bardzo długie okresy bezopadowe, z którymi mieliśmy do czynienia w tym roku, ale już zdążyliśmy o nich zapomnieć.

Jaki wpływ na dalsze zmiany klimatyczne będzie miało obserwowane już teraz pustynnienie centralnej części Polski? - Jeśli chodzi o zmiany w Polsce, to zasadniczym problemem jest brak śniegu zimą. Pokrywa śnieżna i jej powolne topnienie pozwala zasilić głębsze zbiorniki wodne. Nawet bardzo duże opady latem, jakie mamy w tej chwili, nie pozwalają na odbudowanie zasobów wodnych w głębi Ziemi. Te zasoby są bardzo ważne dla roślinności i dla nas, ludzi, bo musimy mieć wodę nie tylko wtedy, kiedy spadnie, ale także w okresach bezopadowych, a te są w ostatnich latach coraz dłuższe. - Perspektywy są niewesołe. Zmieniają się przepływy atmosferyczne, coraz rzadziej trafiają się sytuacje takie, jak w tym roku, że jesteśmy przez długi czas pod wpływem cyrkulacji zachodniej, przynoszącej wilgotne masy powietrza znad Atlantyku. Z kolei napływ bardzo suchego powietrza zwrotnikowego czy kontynentalnego z Azji, a nawet chłodnego, ale prosto z Arktyki zawierającego mało wody, nie poprawi bilansu wodnego. Ponadto, gdy jest słonecznie, gorąco i sucho, dużo więcej wody paruje. Nawet jeśli spada jej w danej chwili bardzo dużo, to znakomita część odpływa i nie może być wykorzystana ani przez rośliny, ani przez rolnictwo.

- Dalsze zmiany klimatu będą prowadziły do pogłębienia kryzysu wodnego, który już obserwujemy. Paradoksalnie będzie nam groził i niedobór wody, i jej nadmiar. Oczywiście nie jednocześnie, a naprzemiennie: długi okresy niedoboru i krótkie, ale gwałtowne okresy nadmiaru. Jedno i drugie nie jest dobre dla roślin, człowieka i całego naszego otoczenia. Czy zmiany klimatyczne mogą stać się przyczyną migracji?

- To skomplikowany problem. Zmiana klimatu to także zmiana cyrkulacji atmosfery i dostarczania wody, czego właśnie doświadczamy w Polsce, a także zmiana warunków życia na powierzchni Ziemi. Globalne ocieplenie powoduje, że wzorce opadowe i wzorce pogodowe, do których się przystosowaliśmy, ulęgają załamaniu. Są miejsca na planecie, gdzie coraz więcej dni w roku przestaje nadawać się do życia, gdyż temperatura tak zwanego "wilgotnego termometru" przekracza to, co może znieść organizm ludzki. Obserwujemy to obecnie na wielu obszarach tropikalnych. - Drugi problem polega na tym, że ludzie, których wciąż przybywa - zużywają coraz więcej wody. Większych jej nakładów wymaga również rolnictwo. Próbujemy więc gospodarować wodą grodząc wielkie rzeki i nie puszczając jej dalej. To się dzieje w Chinach, a także na Nilu, Eufracie i Tygrysie. Bardzo duża część konfliktów, które już mamy w tej chwili, w tym konflikt w Syrii, wynika właśnie z braku wody. To ich pierwotna przyczyna. Konflikty będą narastać. Gdy brakuje wody, brakuje żywności i stabilizacji. Ludzie muszą wówczas uciekać, zmieniać swoje miejsce zamieszkania, w związku z czym migracje w przyszłości są bardzo prawdopodobne. Na jaką skalę wystąpią, zależy od tego, na jaką skalę zmienimy te stosunki.

Nie zdajemy sobie sprawy, jakim skarbem jest woda
Nie zdajemy sobie sprawy, jakim skarbem jest woda 123RF/PICSEL

Czy mamy się spodziewać problemów z dostępem do wody pitnej w Polsce? - Jeżeli będziemy rozsądnie nią gospodarować i ograniczać zmiany klimatu, nie powinno nam zabraknąć wody pitnej. Natomiast jeśli będziemy prowadzić gospodarkę rabunkową, w którymś momencie wody nam zabraknie. W miejscach, w których już brakuje wody z powodu zaburzenia cyklu hydrologicznego i większego zużycia wody, korzystamy z głęboko położonych wód podziemnych, które są odnawialne w okresach tysięcy czy nawet setek tysięcy lat. Jeżeli zabraknie wody w zbiornikach głębinowych, a przecież nie prowadzimy ewidencji ich wykorzystania, problem stanie się realny. Jednak polityka i biznes ciągle nie chcą usłyszeć o konieczności zatrzymania zmian klimatycznych.

- Bardzo duża część biznesów związana jest z tym, żeby jak najmniejszym kosztem jak najwięcej sprzedać. To prowadzi do ukrywania pewnych kosztów. Biznes nie ponosi kosztów rzeczy i działań, które trudno jest określić, na przykład kosztu zniszczenia środowiska. Ile kosztuje nas naprawdę emisja dwutlenku węgla? Ile kosztuje nas eksploatacja wód podziemnych? Lubimy skorzystać i nie zapłacić. Dopóki polityka nie będzie na tyle mocna, dopóki poparcie obywateli nie będzie na tyle silne, by doprowadzić do prowadzenia działalności gospodarczej w oparciu o uczciwy rachunek: płacimy za środowisko tyle, ile to kosztuje i tyle, ile przynosi szkód innym, tak długo będziemy mieć sytuację taką jak obecnie. Ta zmiana będzie wyjątkowo  trudna do wdrożenia, bo w krótkim okresie jest nie na rękę większości z nas.

Sportowcy, którzy czerpią siłę z roślin

Kiedyś nie wyobrażano sobie, że można uprawiać sport bez jedzenia mięsa. Wokół wegetarianizmu i weganizmu w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat powstało wiele mitów, które dziś dużo łatwiej jest obalić. A to za sprawą ciągle rosnącej liczby sportowców, którzy zrezygnowali z jedzenia mięsa i mają się świetnie.

Czesława Langa znamy głównie z osiągnięć w kolarstwie. To nasz wicemistrz olimpijski, medalista szosowych mistrzostw świata, organizator Tour de Pologne. Kilka lat temu, po problemach zdrowotnych, wykluczył z diety wszystkie produkty pochodzenia zwierzęcego. Na dietę wegańską przeszła też jego żona. Lang swój dzień zaczyna od soku z marchwi i kaszy jaglanej. Na obiad do ryżu jada warzywa oraz rośliny strączkowe. Jak sam przyznaje, czuje się świetnie jak nigdy przedtem. - Mam 65 lat, nie mam czasu na wielkie treningi, ale metabolizm poprawił mi się tak, że ważę teraz tylko dwa kilo więcej, niż gdy byłem zawodnikiem. Wsiadam na rower, jadę i nie czuję zmęczenia. Potrafię przejechać 100 km ze średnią 40 km/h. Młodzi nie nadążają - przyznaje Lang w jednym z wywiadów. - W zdrowym ciele zdrowy duch! Dzięki zmianie nawyków jedzeniowych bardziej cieszymy się życiem. Jesteśmy bardziej energetyczni - dodaje.
Czesława Langa znamy głównie z osiągnięć w kolarstwie. To nasz wicemistrz olimpijski, medalista szosowych mistrzostw świata, organizator Tour de Pologne. Kilka lat temu, po problemach zdrowotnych, wykluczył z diety wszystkie produkty pochodzenia zwierzęcego. Na dietę wegańską przeszła też jego żona. Lang swój dzień zaczyna od soku z marchwi i kaszy jaglanej. Na obiad do ryżu jada warzywa oraz rośliny strączkowe. Jak sam przyznaje, czuje się świetnie jak nigdy przedtem. - Mam 65 lat, nie mam czasu na wielkie treningi, ale metabolizm poprawił mi się tak, że ważę teraz tylko dwa kilo więcej, niż gdy byłem zawodnikiem. Wsiadam na rower, jadę i nie czuję zmęczenia. Potrafię przejechać 100 km ze średnią 40 km/h. Młodzi nie nadążają - przyznaje Lang w jednym z wywiadów. - W zdrowym ciele zdrowy duch! Dzięki zmianie nawyków jedzeniowych bardziej cieszymy się życiem. Jesteśmy bardziej energetyczni - dodaje.
Wiele osób sądzi, że wegetarianizm i weganizm to nowa moda, a osoby aktywnie trenujące mogą pozwolić sobie na dietę bezmięsną dopiero, gdy ich mięśnie i kondycja są już rozwinięte. Wielu jest sportowców, którzy nie jedzą mięsa od dziecka lub okresu dojrzewania i mają się świetnie. Przykładem jest Fiona Oakes, która biega maratony w skrajnie nieprzyjaznych warunkach – na biegunach czy na Saharze (ponad 250-kilometrowy Marathon des Sables). Sportowców wytrzymałościowych niejedzących mięsa jest o wiele, wiele więcej, a fakt, że osiągają rewelacyjne wyniki powinien rozwiać wątpliwości niedowiarków. Rośliny to siła!
Wiele osób sądzi, że wegetarianizm i weganizm to nowa moda, a osoby aktywnie trenujące mogą pozwolić sobie na dietę bezmięsną dopiero, gdy ich mięśnie i kondycja są już rozwinięte. Wielu jest sportowców, którzy nie jedzą mięsa od dziecka lub okresu dojrzewania i mają się świetnie. Przykładem jest Fiona Oakes, która biega maratony w skrajnie nieprzyjaznych warunkach – na biegunach czy na Saharze (ponad 250-kilometrowy Marathon des Sables). Sportowców wytrzymałościowych niejedzących mięsa jest o wiele, wiele więcej, a fakt, że osiągają rewelacyjne wyniki powinien rozwiać wątpliwości niedowiarków. Rośliny to siła!
Dave Scott jest natomiast znany z rekordowej liczby zwycięstw w prestiżowym triatlonie Iron Man (3,86 km pływania, 180,2 km na rowerze i 42,195 km biegu). Po przejściu na wegetarianizm, wygrał aż sześć razy.
Dave Scott jest natomiast znany z rekordowej liczby zwycięstw w prestiżowym triatlonie Iron Man (3,86 km pływania, 180,2 km na rowerze i 42,195 km biegu). Po przejściu na wegetarianizm, wygrał aż sześć razy. Getty Images
Brendan Brazier jest kanadyjskim triathlonistą i ultramaratończykiem będącym na diecie wegańskiej. Podobnie Scott Jurek, który biega najcięższe ultramaratony na świecie i jest jednym z najbardziej utytułowanych sportowców w swojej dziedzinie.
Brendan Brazier jest kanadyjskim triathlonistą i ultramaratończykiem będącym na diecie wegańskiej. Podobnie Scott Jurek, który biega najcięższe ultramaratony na świecie i jest jednym z najbardziej utytułowanych sportowców w swojej dziedzinie. Getty Images
Utytułowany pięściarz zawodowy, Timothy Bradley, nie jest może tak bardzo znany jak Tyson, ze względu na to, że walczy w lżejszych kategoriach wagowych. Stoczył 31 walk, wszystkie zakończyły się zwycięstwem. Ponadto zdobył pasy mistrzowskie federacji WBO i WBC. - Na diecie wegańskiej zawsze mam energię, czasem tak ogromną, że miewam problemy ze snem w nocy. Czujesz lekkość, a nie ciężar. To ważna rzecz dla każdego sportowca, niezależnie od dyscypliny, którą uprawia. – przyznaje sportowiec.
Utytułowany pięściarz zawodowy, Timothy Bradley, nie jest może tak bardzo znany jak Tyson, ze względu na to, że walczy w lżejszych kategoriach wagowych. Stoczył 31 walk, wszystkie zakończyły się zwycięstwem. Ponadto zdobył pasy mistrzowskie federacji WBO i WBC. - Na diecie wegańskiej zawsze mam energię, czasem tak ogromną, że miewam problemy ze snem w nocy. Czujesz lekkość, a nie ciężar. To ważna rzecz dla każdego sportowca, niezależnie od dyscypliny, którą uprawia. – przyznaje sportowiec.
Jeśli Mike Tyson, mięsożerca najwyższego szczebla przerzucił się na weganizm, to każdy może. Były bokser przestał jeść mięso z powodu złego stanu zdrowia i grożącego mu zawału serca. W pewnym momencie dla jego nadciśnienia zabrakło już skali, w kość dawał reumatyzm, a z powodu płytkiego oddechu czuł się jak niedotleniony. Zachwycony samopoczuciem po przejściu na wegetarianizm, od 2009 roku twardo trzyma się diety. - Mam więcej energii i to mi pomaga zachować pozytywne nastawienie. Nie zdawałem sobie sprawy, jaki ociężały byłem, kiedy jadłem mięso. Nigdy nie odczuwałem tego w 100 proc., aż wyeliminowałem je z mojej diety. Teraz nie wyobrażam sobie, że mógłbym wrócić do jedzenia mięsa. Czuję się niesamowicie. – przyznaje w jednym z wywiadów.
Jeśli Mike Tyson, mięsożerca najwyższego szczebla przerzucił się na weganizm, to każdy może. Były bokser przestał jeść mięso z powodu złego stanu zdrowia i grożącego mu zawału serca. W pewnym momencie dla jego nadciśnienia zabrakło już skali, w kość dawał reumatyzm, a z powodu płytkiego oddechu czuł się jak niedotleniony. Zachwycony samopoczuciem po przejściu na wegetarianizm, od 2009 roku twardo trzyma się diety. - Mam więcej energii i to mi pomaga zachować pozytywne nastawienie. Nie zdawałem sobie sprawy, jaki ociężały byłem, kiedy jadłem mięso. Nigdy nie odczuwałem tego w 100 proc., aż wyeliminowałem je z mojej diety. Teraz nie wyobrażam sobie, że mógłbym wrócić do jedzenia mięsa. Czuję się niesamowicie. – przyznaje w jednym z wywiadów.
Patrik Baboumian w 2011 wygrał krajowe zawody strongam w Niemczech, będąc już weganinem. Jak sam mówi, jedzenie mięsa porzucił z powodów etycznych w 2005 roku, kilka lat później przeszedł na weganizm. Mimo, iż obawiał się jak to wpłynie na karierę siłacza, ku jemu zaskoczeniu zaczął osiągać jeszcze lepsze wyniki i ustanawiać kolejne, światowe rekordy. - Blisko dwa lata po przejściu na weganizm jestem silniejszy niż kiedykolwiek wcześniej, z dnia na dzień poprawiam swoje wyniki. Nie słuchajcie tych samozwańczych guru odżywiania i przemysłu suplementów, którzy próbują wam wmówić, że potrzebujecie mięsa, jajek i nabiału, żeby zapewnić sobie wystarczającą ilość białka. Istnieje wiele roślinnych zamienników, a wasze ciało jeszcze wam podziękuje za to, że przestaniecie karmić je martwym pożywieniem. Przejdźcie na weganizm i poczujcie siłę! – przyznaje strongman.
Patrik Baboumian w 2011 wygrał krajowe zawody strongam w Niemczech, będąc już weganinem. Jak sam mówi, jedzenie mięsa porzucił z powodów etycznych w 2005 roku, kilka lat później przeszedł na weganizm. Mimo, iż obawiał się jak to wpłynie na karierę siłacza, ku jemu zaskoczeniu zaczął osiągać jeszcze lepsze wyniki i ustanawiać kolejne, światowe rekordy. - Blisko dwa lata po przejściu na weganizm jestem silniejszy niż kiedykolwiek wcześniej, z dnia na dzień poprawiam swoje wyniki. Nie słuchajcie tych samozwańczych guru odżywiania i przemysłu suplementów, którzy próbują wam wmówić, że potrzebujecie mięsa, jajek i nabiału, żeby zapewnić sobie wystarczającą ilość białka. Istnieje wiele roślinnych zamienników, a wasze ciało jeszcze wam podziękuje za to, że przestaniecie karmić je martwym pożywieniem. Przejdźcie na weganizm i poczujcie siłę! – przyznaje strongman.
Arnolda Schwarzenegger’a nie trzeba specjalnie przedstawiać, choć w ostatnich latach pokazał nieco inną stronę swojej osobowości. Nową postawą zadziwił wiele osób na całym świecie - szczególnie wielbicieli steków i kurczaków. Schwarzeneger, światowej sławy kulturysta przez całe swoje życie zjadł tony mięsa. Dzisiaj przyznaje, że kilkadziesiąt lat temu kulturyści opierali swoją dietę wyłącznie na mięsie z powodu braku wiedzy na temat odżywiania. Od kilku lat jest twarzą głośnej kampanii „Less meat, less heat” (mniej mięsa, mniej ciepła) nawołującej do zmniejszenia spożycia mięsa, w trosce o środowisko naturalne. Były kulturysta jest pełen uznania dla diety bezmięsnej, nie jest jednak 100 procentowym weganinem. Jak przyznaje, jedynymi produktami odzwierzęcymi jakie spożywa są jajka. Choć ma już 72 lata, jego ciało w ogóle nie zdradza wieku. Niedawno przeszedł operację na otwartym sercu, która radykalnie zmieniła jego podejście do zdrowych nawyków żywieniowych.
Arnolda Schwarzenegger’a nie trzeba specjalnie przedstawiać, choć w ostatnich latach pokazał nieco inną stronę swojej osobowości. Nową postawą zadziwił wiele osób na całym świecie - szczególnie wielbicieli steków i kurczaków. Schwarzeneger, światowej sławy kulturysta przez całe swoje życie zjadł tony mięsa. Dzisiaj przyznaje, że kilkadziesiąt lat temu kulturyści opierali swoją dietę wyłącznie na mięsie z powodu braku wiedzy na temat odżywiania. Od kilku lat jest twarzą głośnej kampanii „Less meat, less heat” (mniej mięsa, mniej ciepła) nawołującej do zmniejszenia spożycia mięsa, w trosce o środowisko naturalne. Były kulturysta jest pełen uznania dla diety bezmięsnej, nie jest jednak 100 procentowym weganinem. Jak przyznaje, jedynymi produktami odzwierzęcymi jakie spożywa są jajka. Choć ma już 72 lata, jego ciało w ogóle nie zdradza wieku. Niedawno przeszedł operację na otwartym sercu, która radykalnie zmieniła jego podejście do zdrowych nawyków żywieniowych.
- Czy można być silnym jak wół i jednocześnie nie jeść mięsa? A czy widziałeś kiedyś, żeby wół jadł mięso? - To jedna z wielu anegdot, która pada w dokumencie o weganizmie "The Game Changers". Nie jest to kolejny film, który mówi, że powinniśmy jeść marchewki, bo zwierzęta cierpią. Obala zaś największy mit, w który wiele osób wierzyło i nadal wierzy. Mówi się, że mięso to siła, że dieta wegańska osłabia organizm, prowadzi do niedoborów, a człowiek powinien jeść produkty pochodzenia zwierzęcego, bo jest gatunkiem mięsożernym. Weganie i wegetarianie, w tym światowej sławy sportowcy i mistrzowie olimpijscy stanowczo temu zaprzeczają. By w to uwierzyć, musieli przetestować dietę roślinną na własnej skórze. Venus i Serena Williams to absolutne gwiazdy światowego tenisa. Mało kto przez tak długi czas utrzymuje wysoką formę. Venus cierpi na chorobę autoimmunologiczną, objawiającą się bólami stawów, uszkodzeniem gruczołów łzowych i poczuciem dużego zmęczenia. Kiedy zdiagnozowano u niej zespół Sjögrena przeszła na dietę wegańską, a za jej śladami w ramach wsparcia podążyła Serena. W dalszym ciągu startują w zawodach i osiągają świetne wyniki. Jeśli więc myślisz, że chodząc dwa razy w tygodniu na basem czy trenując od czasu do czasu na siłowni nie powinieneś rezygnować z mięsa, już wiesz, że uzasadnienie to nie ma sensu.
- Czy można być silnym jak wół i jednocześnie nie jeść mięsa? A czy widziałeś kiedyś, żeby wół jadł mięso? - To jedna z wielu anegdot, która pada w dokumencie o weganizmie "The Game Changers". Nie jest to kolejny film, który mówi, że powinniśmy jeść marchewki, bo zwierzęta cierpią. Obala zaś największy mit, w który wiele osób wierzyło i nadal wierzy. Mówi się, że mięso to siła, że dieta wegańska osłabia organizm, prowadzi do niedoborów, a człowiek powinien jeść produkty pochodzenia zwierzęcego, bo jest gatunkiem mięsożernym. Weganie i wegetarianie, w tym światowej sławy sportowcy i mistrzowie olimpijscy stanowczo temu zaprzeczają. By w to uwierzyć, musieli przetestować dietę roślinną na własnej skórze. Venus i Serena Williams to absolutne gwiazdy światowego tenisa. Mało kto przez tak długi czas utrzymuje wysoką formę. Venus cierpi na chorobę autoimmunologiczną, objawiającą się bólami stawów, uszkodzeniem gruczołów łzowych i poczuciem dużego zmęczenia. Kiedy zdiagnozowano u niej zespół Sjögrena przeszła na dietę wegańską, a za jej śladami w ramach wsparcia podążyła Serena. W dalszym ciągu startują w zawodach i osiągają świetne wyniki. Jeśli więc myślisz, że chodząc dwa razy w tygodniu na basem czy trenując od czasu do czasu na siłowni nie powinieneś rezygnować z mięsa, już wiesz, że uzasadnienie to nie ma sensu.

Nauka wyraźnie mówi, że musimy zmniejszyć, a wręcz wyzerować emisję CO2 do 2050 roku. Jak to osiągnąć?

- Musimy przestać wzmacniać efekt cieplarniany. Wzmacniamy go emitując dwutlenek węgla, który już miliony czy dziesiątki milionów lat temu został wycofany z atmosfery. My go z powrotem emitujemy, już w zupełnie innych warunkach środowiskowych. Jak możemy ograniczyć emisję? Po pierwsze trzeba się zastanowić dlaczego używamy energii, którą tak łatwo dostajemy ze spalania paliw kopalnych. My na ogół tę energię w niewiarygodny sposób marnotrawimy, przede wszystkim dlatego, że nie płacimy jej kosztów.

- Dobrze obrazuje to przykład współczesnych samochodów. Samochód ma bardzo nieefektywny silnik spalinowy, który służy do rozpędzenia tony, albo półtorej tony żelastwa, by potem tę energię, która w nieefektywny sposób została zużyta na rozpędzanie, roztrwonić w środowisku przez hamowanie. Wszystko po to, by przewieść nas, czyli kilkadziesiąt kilogramów i ewentualnie pięć kilogramów naszych zakupów. Nasz sposób korzystania z energii jest niewiarygodnie marnotrawny.

Jak to zmienić? - Nie ma żadnego powodu, by już w tej chwili ustawowo nie nakazać budowy budynków zeroenergetycznych. One w praktyce są tańsze od budynków, których powszechnie używamy. Może koszt budowy jest nieco wyższy, natomiast koszty eksploatacji są istotnie niższe. Nie jesteśmy do tego przyzwyczajeni, takie rozwiązania wydają nam się dziwne czy głupie. Przykłady można mnożyć. Ważne jest, że mamy wszystkie narzędzia w ręku. Mamy możliwości zastąpienia energii elektrycznej z paliw kopalnych przez pozyskiwanie jej ze źródeł odnawialnych i nieemisyjnych, w tym z elektrowni jądrowych. Niestety ciągle z tego nie korzystamy. Budujemy różnego rodzaju nowe źródła emisyjne i próbujemy zastąpić węgiel gazem ziemnym. To trochę absurdalne rozwiązanie, bo gaz ziemny to też kopalny dwutlenek węgla, a dodatkowo produkcja i wydobywanie gazu ziemnego powoduje duże emisje metanu, silnego gazu cieplarnianego. Biorąc pod uwagę efekt cieplarniany, bilans zbliżony jest często do palenia węglem. 

Centralna część Polski będzie stopniowo pustynnieć
Centralna część Polski będzie stopniowo pustynnieć123RF/PICSEL

Wysiłek, który nie przynosi efektu? - Jest mnóstwo działań, które podejmujemy, ale one nie przynoszą pożądanego efektu. Uprawiany jest tak zwany greenwashing, czyli przekonanie, że jeżeli zrobimy jedną czy drugą rzecz, to naprawimy środowisko, ale to często są działanie powierzchowne i pozorne. Widziałem reklamę nowej restauracji Mc Donald’s, zeroenergetycznej. Fantastycznie, że taki budynek powstał, natomiast emisje związane z produkcją żywności, która propaguje Mc Donald’s są niewiarygodnie wysokie. To dobry przykład zastępowania rzeczywistych rozwiązań rozwiązaniami pozornymi. Czujemy się dobrze, gdy posegregujemy plastikowe torebki. To oczywiście bardzo ważne, ale to nie zastąpi podstawowych kwestii związanych z organizacją społeczeństwa i zasadą działania biznesu. Czyli działania jednostki są ważne, ale bez regulacji systemowych nie osiągniemy zmian w wystarczającej skali? - Działania systemowe i działania jednostek są bardzo ważne. Dziś we względnym dobrobycie żyje około 20-30 proc. ludności na świecie. Pozostałe 70 proc. wzoruje się na tym, co robimy, czyli na niezwykle nieefektywnym wykorzystaniu dóbr, które mamy. Dysponujemy wszystkimi środkami technicznymi potrzebnymi do tego, by dobra naturalne wykorzystywać znacznie lepiej, nie pogarszając istotnie jakości życia: jego długości, dostępu do opieki zdrowotnej, możliwości kulturalnych. To, co robimy, to niewiarygodny wzrost marnotrawstwa. - Od początku XX wieku produkcja tekstyliów w przeliczeniu na obywatela świata wzrosła dwukrotnie. Dziś produkowanych jest 13 kg ubrań na obywatela rocznie. Połowa tych tekstyliów to bardzo cienkie włókna plastikowe, czyli mikroplastik, obecny już wszędzie, nawet w kroplach deszczu. Świat mody dyktuje trendy, a 20 proc. wyprodukowanych i niesprzedanych ubrań zostaje spalonych. W ten sposób może działać tylko marnotrawny biznes, który nie ponosi kosztów środowiskowych.

Lody – najbardziej oczywisty deser lata

Jeśli uważnie prześledzimy skład dostępnych w sklepach lodów, mocno zastanowimy się nad ich zakupem. Oferowane w sprzedaży lody na patyku, rożki czy zamknięte w plastikowych pojemnikach, z długą datą przydatności do spożycia, wzbogacane są chemicznymi dodatkami do żywności, które mają negatywny wpływ na nasze zdrowie.

Lody rzemieślnicze Małe i duże miasta usiane są w ostatnich latach punktami, które zachęcają do zakupu lodów włoskich, serwowanych na gałki i porcje. Weryfikowanie ich składu jest mocno utrudnione. Musimy zaufać producentowi i mieć świadomość, że wytwarzanie naturalnych lodów, przygotowywanych na bazie tradycyjnych receptur, wymaga użycia dobrej jakości składników, dlatego ich cena musi być wyższa.
Lody rzemieślnicze Małe i duże miasta usiane są w ostatnich latach punktami, które zachęcają do zakupu lodów włoskich, serwowanych na gałki i porcje. Weryfikowanie ich składu jest mocno utrudnione. Musimy zaufać producentowi i mieć świadomość, że wytwarzanie naturalnych lodów, przygotowywanych na bazie tradycyjnych receptur, wymaga użycia dobrej jakości składników, dlatego ich cena musi być wyższa. 123RF/PICSEL
Jak zrobić domowe lody? Pomysłów i przepisów jest wiele. Dziś najprostsza metoda na przygotowanie lodów bez cukru i chemicznych dodatków. Dwa duże, mocno dojrzałe banany obieramy ze skórki , kroimy w plastry i mrozimy. Najlepiej zamrozić je na minimum dobę. Kwadrans przed przystąpieniem do robienia lodów wyjmujemy je z zamrażarki, wkładamy do wysokiego naczynia i dodajemy pół kilograma schłodzonych w lodówce sezonowych owoców. W lipcu wybór jest ogromny. Doskonale sprawdzą się truskawki, maliny czy jagody. Nie dodajemy nawet grama cukru. Warunkiem dobrego smaku lodów jest poziom dojrzałości bananów. Całość blendujemy na jednolitą masę i serwujemy formując identyczne, jak w lodziarni kulki. Ewa Koza, mamsmak.com
Jak zrobić domowe lody? Pomysłów i przepisów jest wiele. Dziś najprostsza metoda na przygotowanie lodów bez cukru i chemicznych dodatków. Dwa duże, mocno dojrzałe banany obieramy ze skórki , kroimy w plastry i mrozimy. Najlepiej zamrozić je na minimum dobę. Kwadrans przed przystąpieniem do robienia lodów wyjmujemy je z zamrażarki, wkładamy do wysokiego naczynia i dodajemy pół kilograma schłodzonych w lodówce sezonowych owoców. W lipcu wybór jest ogromny. Doskonale sprawdzą się truskawki, maliny czy jagody. Nie dodajemy nawet grama cukru. Warunkiem dobrego smaku lodów jest poziom dojrzałości bananów. Całość blendujemy na jednolitą masę i serwujemy formując identyczne, jak w lodziarni kulki. Ewa Koza, mamsmak.com 123RF/PICSEL
Oferta dostępnych w sprzedaży lodów jest bardzo zróżnicowana, dlatego, dla własnego dobra, czytajmy etykiety.
Oferta dostępnych w sprzedaży lodów jest bardzo zróżnicowana, dlatego, dla własnego dobra, czytajmy etykiety. 123RF/PICSEL
- mączka chleba świętojańskiego, guma karobowa (E 410) – ma właściwości zagęszczające i stabilizujące, dodawana do lodów przyspiesza ich zamarzanie; uważana jest za bezpieczny dodatek do żywności, jednak spożywana w dużych ilościach może powodować wzdęcia; - sorbinian potasu (E 202) – bardzo często stosowany w przemyśle spożywczym konserwant, podejrzewany jest o działanie rakotwórcze i zaburzanie płodności; - utwardzony olej palmowy – sprzyja rozwojowi miażdżycy i choroby wieńcowej; - benzoesan sodu (E 211) – konserwant podejrzewany o działanie rakotwórcze; - sztuczne barwniki – mogą być przyczyną kataru alergicznego, wysypki, pokrzywki, a także przyczynić się do zaburzeń trawiennych.
- mączka chleba świętojańskiego, guma karobowa (E 410) – ma właściwości zagęszczające i stabilizujące, dodawana do lodów przyspiesza ich zamarzanie; uważana jest za bezpieczny dodatek do żywności, jednak spożywana w dużych ilościach może powodować wzdęcia; - sorbinian potasu (E 202) – bardzo często stosowany w przemyśle spożywczym konserwant, podejrzewany jest o działanie rakotwórcze i zaburzanie płodności; - utwardzony olej palmowy – sprzyja rozwojowi miażdżycy i choroby wieńcowej; - benzoesan sodu (E 211) – konserwant podejrzewany o działanie rakotwórcze; - sztuczne barwniki – mogą być przyczyną kataru alergicznego, wysypki, pokrzywki, a także przyczynić się do zaburzeń trawiennych. 123RF/PICSEL
Czarna lista chemicznych dodatków, które możemy znaleźć w lodach: - syrop glukozowo-fruktozowy – tańszy zamiennik cukru, który sprzyja otyłości i prowadzi do rozwoju insulinooporności; - mono- i diglicerydy kwasów tłuszczowych (E 471) – najczęściej stosowane w produkcji żywności emulgatory; dodawane do lodów poprawiają ich strukturę, zapobiegają szybkiemu topieniu i zwiększają objętość; spożywane w dużych dawkach mogą przyczynić się do zaburzeń płodności, pracy serca i spadku koncentracji; - guma guar (E 412) – pełni rolę emulgatora, stabilizatora i zagęszcza konsystencję; może przyczynić się do zaburzeń trawiennych, wywoływać skurcze jelit, nudności, wzdęcia i biegunki;
Czarna lista chemicznych dodatków, które możemy znaleźć w lodach: - syrop glukozowo-fruktozowy – tańszy zamiennik cukru, który sprzyja otyłości i prowadzi do rozwoju insulinooporności; - mono- i diglicerydy kwasów tłuszczowych (E 471) – najczęściej stosowane w produkcji żywności emulgatory; dodawane do lodów poprawiają ich strukturę, zapobiegają szybkiemu topieniu i zwiększają objętość; spożywane w dużych dawkach mogą przyczynić się do zaburzeń płodności, pracy serca i spadku koncentracji; - guma guar (E 412) – pełni rolę emulgatora, stabilizatora i zagęszcza konsystencję; może przyczynić się do zaburzeń trawiennych, wywoływać skurcze jelit, nudności, wzdęcia i biegunki; 123RF/PICSEL
Ekonomia nie idzie w parze ze zdrowiem Niestety, ze względów ekonomicznych podstawowe składniki lodów często zastępowane są tańszymi, które mają negatywny wpływ na nasze zdrowie. Dlatego zanim sięgniesz po zimny przysmak – przeczytaj etykietę. Im dłuższy skład produktu, tym więcej w nim chemicznych dodatków. Z takich lodów lepiej zrezygnować.
Ekonomia nie idzie w parze ze zdrowiem Niestety, ze względów ekonomicznych podstawowe składniki lodów często zastępowane są tańszymi, które mają negatywny wpływ na nasze zdrowie. Dlatego zanim sięgniesz po zimny przysmak – przeczytaj etykietę. Im dłuższy skład produktu, tym więcej w nim chemicznych dodatków. Z takich lodów lepiej zrezygnować. 123RF/PICSEL
Czym są lody? Lody to zimny deser uzyskany w wyniku zamrożenia masy otrzymanej z produktów mlecznych (mleko, śmietanka) – lody mleczne lub na bazie wody – lody wodne, sorbety. W podstawowym składzie lodów mlecznych znajdziemy także masło i jaja, a w składzie wszystkich - tradycyjne dodatki owocowe i cukier. Producenci prześcigają się w ostatnich latach w proponowaniu nowych smaków. Wyobraźnia nie ma granic.
Czym są lody? Lody to zimny deser uzyskany w wyniku zamrożenia masy otrzymanej z produktów mlecznych (mleko, śmietanka) – lody mleczne lub na bazie wody – lody wodne, sorbety. W podstawowym składzie lodów mlecznych znajdziemy także masło i jaja, a w składzie wszystkich - tradycyjne dodatki owocowe i cukier. Producenci prześcigają się w ostatnich latach w proponowaniu nowych smaków. Wyobraźnia nie ma granic. 123RF/PICSEL

Skoro zatrzymanie zmian klimatycznych wymaga zmian systemowych, czy to nie jest sposób na zrzucenie odpowiedzialności na innych? Czy działania pojedynczego Kowalskiego takie jak segregowanie śmieci czy ograniczenie konsumpcji  mają sens?

- My musimy to robić, żeby przekonać polityków, że potrafimy, chcemy i że warto. Musimy też wybrać takich polityków, którzy dostrzegą problem. Trzeba propagować takie postawy w społeczeństwie. Ich celem nie jest jednak umartwianie się, ale edukowanie społeczeństwa i wywieranie pozytywnego wpływu na świat. Postawa Kowalskiego jest krytycznie ważna, natomiast nie możemy oczekiwać, że samą postawą Kowalskiego zmienimy rzeczywistość. Działania jednostki pomogą, ale bez zmian systemowych okażą się absolutnie niewystarczające. Zwłaszcza, że obserwujemy skrajne postawy. Są osoby, które zrezygnowały z używania samochodu i wręcz z apteczną dokładnością segregują śmieci. Są i takie, które zachęcone sloganami reklamowymi co rusz wymieniają telefon czy telewizor, bo pojawił się lepszy model. Jak zachęcić je do zastanowienia się nad środowiskiem? - Na przykład uprościć schemat sortowania odpadów. Tu znowu trzeba wpłynąć na polityków, żeby wydali nakaz oznakowania wszelkiego rodzaju opakowań i produktów na przykład kodem kolorowym, które wrzucane byłyby do kolorowych pojemników. Kowalski nie musi się wówczas zastanawiać do jakich odpadów ma wrzucić daną rzecz. Jeśli nie uprościmy zasad sortowania, zostaniemy z problemem nieczytelnych wytycznych, które zniechęcają do działania na rzecz środowiska. Tak, tylko że obecnie słyszymy od rządzących, że gospodarka jest oparta na węglu i tak będzie.

- Duża część społeczeństwa nie rozumie skali problemu, dlatego ważna jest edukacja i nasza prośrodowiskowa postawa.

Gdzie możemy znaleźć więcej informacji na temat zmian klimatycznych i konsekwencji tych zmian?

- W Polsce jest z tym kłopot. Lata temu założyliśmy z grupą przyjaciół stronę naukaoklimacie.pl gdzie mamy duże kompendium wiedzy. Materiałów jest tak dużo, że warto korzystać z wyszukiwarki na tej stronie, żeby dotrzeć do interesującego zagadnienia. Ta strona dotyczy wiedzy o klimacie i procesach klimatycznych: co się dzieje, jakie są związki przyczynowo-skutkowe, co może się zdarzyć.

- Jeśli chodzi natomiast o działalność osobistą, warto skorzystać z kalkulatorów śladu węglowego, a poza tym używać zdrowego rozsądku. Jeżeli leję więcej benzyny do baku, to znaczy, że emituję więcej dwutlenku węgla. Jeżeli kupuję więcej nowych rzeczy, wyrzucam więcej śmieci, to bardziej obciążam środowisko. Jeżeli stawiam płot, który wygradza duży kawałek lasu i nie pozwala migrować zwierzętom i roślinom, to niszczę bioróżnorodność. To zupełnie oczywiste sprawy, o których nie myślimy na co dzień, a powinniśmy nabrać takiego nawyku.  ***

Szymon Malinowski, prof. dr hab., fizyk atmosfery, specjalista z zakresu fizyki chmur i opadów. Wykłada na Uniwersytecie Warszawskim. Współzałożyciel portalu naukaoklimacie.pl

Oceń artykuł
Masz sugestie, uwagi albo widzisz błąd?

Najnowsze