Odprawa emerytalna bez tajemnic. Jak obliczyć i maksymalnie wykorzystać w 2024 roku?
Oprac.: Jacek Waśkiel
Przejście na emeryturę to kluczowy moment w życiu zawodowym, niosący ze sobą zarówno emocje, jak i kwestie finansowe. Jednym z ważnych aspektów tego etapu jest odprawa emerytalna, która może stanowić istotne wsparcie finansowe dla odchodzących z pracy. Przedstawiamy, komu przysługuje to świadczenie w 2024 roku oraz jak obliczyć jego wysokość.
Komu przysługuje odprawa emerytalna?
Odprawa emerytalna to jednorazowe świadczenie pieniężne przyznawane pracownikom przechodzącym na emeryturę w związku z zakończeniem stosunku pracy. Podstawę prawną tego świadczenia stanowi Kodeks pracy, a dokładniej art. 92¹, który precyzuje warunki jego przyznawania. Przysługuje ono każdemu pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę, niezależnie od rodzaju tej umowy czy wymiaru etatu. Kluczowe jest, aby w momencie kończenia stosunku pracy, pracownik miał prawo do świadczeń emerytalnych.
Warto podkreślić, że odprawa emerytalna nie jest uzależniona od stażu pracy ani sposobu rozwiązania umowy. Przysługuje nawet w sytuacjach, gdy pracownik został zwolniony dyscyplinarnie czy też odszedł za porozumieniem stron (wyrok Sądu Najwyższego z 28.06.2017 r. o sygn. akt III PZP 1/17). Istotnym ograniczeniem jest fakt, że świadczenie to można otrzymać tylko raz — jeśli pracownik po przejściu na emeryturę ponownie podejmie zatrudnienie, nie nabędzie prawa do kolejnej odprawy. Odprawa nie przysługuje również osobom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych, takich jak umowa zlecenie czy umowa o dzieło, ponieważ nie są one pracownikami w rozumieniu Kodeksu pracy.
Nie ma również znaczenia wielkość firmy czy jej sektor — odprawa emerytalna należy się zarówno w małych przedsiębiorstwach, jak i dużych korporacjach, w sektorze publicznym i prywatnym. Pracodawca jest zobowiązany do wypłaty tego świadczenia w dniu ustania stosunku pracy. Niewywiązanie się z tego obowiązku może skutkować nałożeniem grzywny w wysokości od 1 000 do 30 000 złotych. Odprawa jest więc prawem pracownika, a nie dobrowolnym gestem pracodawcy.
Jak obliczyć odprawę emerytalną 2024?
Podstawowa wysokość odprawy emerytalnej, zgodnie z Kodeksem pracy, wynosi równowartość jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika. Do obliczenia tej kwoty przyjmuje się przeciętne miesięczne wynagrodzenie z ostatnich trzech miesięcy pracy. W skład wynagrodzenia wchodzą wszelkie stałe i zmienne składniki płacowe, takie jak premie, dodatki czy nagrody. Istotne jest, że odprawa ta nie podlega oskładkowaniu ani opodatkowaniu, co oznacza, że pracownik otrzymuje pełną kwotę bez potrąceń na ZUS czy podatek dochodowy.
Niektóre grupy zawodowe mają prawo do wyższej odprawy emerytalnej, co regulują odrębne przepisy. Na przykład nauczyciele, zgodnie z Kartą Nauczyciela, otrzymują odprawę w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia przy stażu pracy poniżej 20 lat i trzymiesięcznego wynagrodzenia przy stażu powyżej 20 lat. Pracownicy budżetówki, którzy przepracowali 40 lat, mogą liczyć na tzw. nagrodę jubileuszową, która stanowi dodatkowy element ich świadczenia emerytalnego. Wysokość tej nagrody wynosi zazwyczaj równowartość trzymiesięcznego wynagrodzenia, a w przypadku niektórych grup zawodowych, takich jak górnicy, może sięgnąć nawet 350% miesięcznej pensji. Pracownicy samorządowi mogą liczyć na odprawę w wysokości od dwóch do nawet sześciu miesięcznych pensji, w zależności od długości stażu pracy.
Odprawa emerytalna różni się nie tylko w zależności od grupy zawodowej, ale także od regulaminów obowiązujących w danym zakładzie pracy. Pracodawcy mogą wprowadzać dodatkowe zapisy w układach zbiorowych pracy, regulaminach wynagradzania lub innych wewnętrznych aktach prawnych, które podwyższają minimalną kwotę odprawy. W wielu przypadkach, zwłaszcza w dużych firmach czy instytucjach publicznych, pracownicy mogą otrzymać odprawę znacznie wyższą niż jednomiesięczne wynagrodzenie przewidziane w Kodeksie pracy.
Przeczytaj też:
