Czym są liposomy i jakie mają zastosowanie?

Nie bez powodu w ostatnich latach coraz częściej się o nich mówi — zwłaszcza w dziedzinie farmacji i kosmetologii. Czy wiesz, że ich historia sięga lat 60. XX wieku? Obecnie tylko coraz lepiej zgłębiamy ten temat.

Co sprawia, że liposomy przynoszą tak korzystne efekty? Jak dokładnie działają i jakie mają zastosowanie?

Liposomy są sferycznymi pęcherzykami składającymi się z jednej lub kilku warstw fosfolipidowych. To kuliste struktury, które w środku tworzą przestrzeń wykorzystywaną do transportu substancji aktywnych.

Wyróżnia się liposomy jednowarstwowe i liposomy wielowarstwowe. Jednak niezależnie od rodzaju, ich błona zbudowana jest ze związków podzielonych na części hydrofobowe (z większym powinowactwem do lipidów, które nie oddziałują z wodą) i hydrofilowe (z większym powinowactwem do wody).

Czym są liposomy w kontekście naukowym? To struktury powstające z fosfolipidów, które mają zdolność do samoorganizacji w wodnych roztworach. Ich unikalna cecha to zdolność do otaczania i przenoszenia substancji w swoim wnętrzu, dzięki czemu są idealnymi nośnikami leków, fitozwiązków i innych substancji.

Działają jak mikroskopijne struktury transportowe, które mogą przenosić cząsteczki. Zarówno wodne, jak i tłuszczowe (z uwagi na podwójny: hydrofilowy i hydrofobowy charakter) — dzięki temu są bardzo uniwersalne.

Ich budowa przypomina błonę komórkową komórek organizmu. Pozwala to na łatwą integrację z docelowymi strukturami. To właśnie dzięki temu liposomy są w stanie dostarczać substancje do wnętrza komórek — ma to ogromne znaczenie w procesie leczenia wielu chorób, a także w kosmetologii.

Tak jak wspominaliśmy wcześniej — liposomy mogą występować jako jednowarstwowe i wielowarstwowe, w zależności od liczby lipidowych powłok, które otaczają ich wnętrze. Nietrudno się domyślić, że odmienna budowa może wiązać się z różnym zastosowaniem liposomów w organizmie.

Jednowarstwowe liposomy są zwykle mniejsze i łatwiej przenikają przez błony biologiczne, natomiast wielowarstwowe liposomy mogą przechowywać większą ilość substancji aktywnych i dłużej utrzymują je w organizmie.

Co więcej, istnieje wiele różnych rodzajów liposomów i (nie wchodząc w skomplikowane kwestie) ich właściwości również są bardzo zmienne. Daje nam to pewną "elastyczność" w dostosowywaniu ich do różnych warunków środowiskowych. Przykład? Wprowadzenie liposomów termowrażliwych pozwala na kontrolowane uwalnianie substancji w odpowiedzi na zmiany temperatury.

Liposomy mogą otaczać określone substancje i chronić je przed działaniem enzymów trawiennych. Dzięki nim możliwe staje się stosowanie terapii celowanej — skuteczniejsze i bezpieczniejsze dostarczanie substancji terapeutycznych do określonych obszarów organizmu.

Wiemy już, czym są liposomy. Czym natomiast są związki określane mianem liposomowych?

W farmacji i dermatologii coraz popularniejsze stają się leki, liposomowe witaminy (np. liposomalna witamina D), czy kosmetyki (np. serum liposomowe). Zdarzyło ci się trafić na takie produkty?

Związki liposomalne/liposomowe to substancje zamknięte w liposomach, które chronią aktywne składniki przed degradacją w przewodzie pokarmowym i ułatwiają ich wchłanianie do krwiobiegu. Cechują się lepszą biodostępnością — oznacza to, że organizm przyswaja je w większych ilościach, w porównaniu do tradycyjnych form.

Czy zatem liposomalna witamina C będzie lepsza niż zwykła witamina C? To zależy głównie od producenta. Sama informacja na etykiecie nie zawsze daje nam gwarancję — niestety tak wygląda rynek kosmetyków i suplementów diety. Nie oznacza to jednak, że na rynku nie znajdziesz produktów wysokiej jakości. Jeśli faktycznie chcesz czerpać korzyści ze specyficznej formy preparatu, sięgaj po te od sprawdzonych producentów — formeds jest przykładem marki, której można zaufać.

W farmacji liposomy są jednymi z najbardziej zaawansowanych systemów dostarczania składników aktywnych leków. Ich zastosowanie jest szczególnie efektywne w leczeniu nowotworów. W przypadku leczenia raka liposomy mogą precyzyjnie dostarczać leki chemoterapeutyczne bezpośrednio do komórek nowotworowych. W ten sposób umożliwiają także ograniczenie skutków ubocznych, ponieważ lek działa tam, gdzie jest najbardziej potrzebny.

Co ciekawe, liposomy odnalazły swoje miejsce także w nowoczesnych metodach leczenia. Terapia genowa, dzięki liposomom, umożliwia wprowadzenie materiału genetycznego do komórek w sposób bezpieczny i efektywny. Takie podejście jest obiecujące w terapii wielu chorób — schorzeń genetycznych i chorób nowotworowych.

Funkcje liposomów wykorzystuje się w kosmetologii, głównie w kontekście poprawy kondycji cery. Mogą dostarczać najważniejsze składniki znacznie głębiej (poprawiają transport substancji aktywnych przez skórę), gdzie korzystne związki jeszcze lepiej nawilżają i wykazują działanie na poziomie komórkowym.

Dzięki temu produkty kosmetyczne oparte na liposomach są bardziej skuteczne, ponieważ substancje aktywne docierają tam, gdzie są najbardziej potrzebne. Najczęściej wykorzystywane są w produktach do pielęgnacji skóry problematycznej — w kosmetykach do skóry trądzikowej, atopowej czy starzejącej się.

Liposomy kosmetyczne są stosowane w produktach do pielęgnacji twarzy, które mają za zadanie poprawić wygląd skóry, wygładzić ją i zregenerować. Ich struktura może być dostosowywana do różnych rodzajów kosmetyków i efektów, które producent chce zaoferować swoim klientom.

Bibliografia

1. Akbarzadeh, A., Rezaei-Sadabady, R., Davaran, S.  (2013). Liposome: classification, preparation, and applications. Nanoscale Res Lett, 8, 102.
2. Fijałkowski, W., Kopycińska, M., Przybyło, M., & Langner, M. (2023). Liposomy-znane nieznane narzędzia farmakologiczne. Lek w Polsce, 381(2), 29-38.
3. Bednarek, I., Cholewa, K., & Czajka-Uhryn, M. (2020). III. Wprowadzenie informacji genetycznej do komórek, wektory molekularne, metody transferu. Inżynieria genetyczna i terapia genowa, 29.
4. Kostryco, M., & Chwil, M. (2020). Liposomy jako nośniki fitozwiązków. Problemy i wyzwania współczesnego rolnictwa oraz ochrony środowiska, 50.
5. Psiuk, D., Nowak, E., Rocka, A., Cholewa, K., & Filip, A. (2020). Nanotechnologia w obliczu nowotworów. Nauki Przyrodnicze i Medyczne, 28(2).
6. Bulbake, U., Doppalapudi, S., Kommineni, N., & Khan, W. (2017). Liposomal formulations in clinical use: an updated review. Pharmaceutics, 9(2), 12.