Jak wybrać dobre nowalijki?

Znudzeni kiszonkami i warzywami korzeniowymi, które są najlepszym wyborem w miesiącach zimowych, gdy dostęp do świeżych warzyw jest mocno utrudniony, niemal dosłownie przebieramy nogami w oczekiwaniu na pierwsze wiosenne warzywa. Wypatrywane przez wielu nowalijki bywają mocno krytykowane. Kto i z jakiego powodu nie powinien ich jeść? I jak wybrać dobrej jakości sałatę, rzodkiewkę czy szczypiorek?

Nowalijki: Jeść czy nie jeść?
Nowalijki: Jeść czy nie jeść?123RF/PICSEL

Popularne polskie nowalijki

Nowalijki to warzywa, które jako pierwsze pojawiają się w sprzedaży w sezonie wiosennym. Wśród najpopularniejszych w naszym kraju są:

  • rzodkiewka,
  • szczypiorek,
  • sałata,
  • nać pietruszki,
  • cebula dymka,
  • młoda marchew,
  • ogórki,
  • pomidory.
Zdanowicz pomiędzy wersami: Odc. 55: Aleksandra KwaśniewskaINTERIA.PL

Kiedy pojawiają się nowalijki?

Pierwsze, uprawiane w szklarniach warzywa, są w sprzedaży od końca marca do maja. Pierwsze warzywa, które rosną na otwartym polu, można kupić dopiero na przełomie maja i czerwca. Te są, bez dwóch zdań, cenniejsze odżywczo, bo mają lepszy dostęp do naturalnego światła słonecznego i  - co ma ogromne znaczenie dla hodowli warzyw - słońce w piątym miesiącu roku operuje na naszej szerokości geograficznej zdecydowanie lepiej niż w marcu i kwietniu.

Nowalijki z uprawy szklarniowej

Jak nietrudno się domyślić, uprawiane w szklarniach, nieekologiczne warzywa są zazwyczaj intensywnie nawożone, przy użyciu nawozów mineralnych, najczęściej azotowych. Te stymulują wzrost rośliny, ale - co nie jest obojętne dla naszego zdrowia - mogą się w niej kumulować.

Nowalijki, które kumulują azotany

Wysoką zdolność absorpcji azotanu ma m.in. szczypiorek
Wysoką zdolność absorpcji azotanu ma m.in. szczypiorek123RF/PICSEL

Nie wszystkie rośliny mają tę samą skłonność do kumulowania azotanów. Spośród nowalijek, które mają do tego największe predyspozycje, są:

  • rzodkiewka,
  • sałata,
  • szczypiorek,
  • szpinak.

Najmniejszą podatność do kumulacji azotanów mają z kolei:

  • pomidory,
  • ogórki.

Smak i zapach roślin szklarniowych i gruntowych

Nikogo nie trzeba przekonywać, że warzywo, które rośnie na otwartej przestrzeni jest smaczniejsze i bardziej aromatyczne od tego, które rozwija się pod szklanym czy foliowym tunelem. Szklarniowe rośliny mają też (w porównaniu z gruntowymi) wyraźnie niższą zawartość składników aktywnych biologicznie, z naciskiem na witaminy.

Uprawa szklarniowa - ochrona roślin przed chorobami i szkodnikami

W wielu uprawach szklarniowych, z uwagi na duże zagęszczenie roślin, konieczne jest stosowanie sztucznych środków ochrony roślin, które mają uchronić je przed chorobami i szkodnikami. Ich wpływ na jakość i walory odżywcze warzyw nie jest ani korzystny, ani obojętny.

Nowalijki z upraw ekologicznych

Nowalijki z upraw ekologicznych są wolne od nawozów azotowych i sztucznych środków, które mają zabezpieczać je przed chorobami i szkodnikami. W przypadku tych upraw stosuje się  naturalne nawozy zwierzęce i kompost. Takie warzywa są zawsze zdrowszym wyborem, niestety, zazwyczaj, trzeba za nie więcej zapłacić.

Jakie rzodkiewki wybrać?

Jak wybrać dobrą rzodkiewkę?
Jak wybrać dobrą rzodkiewkę?123RF/PICSEL

Szukając najsmaczniejszych i najcenniejszych odżywczo rzodkiewek, które bywają postrzegane jako sztandarowe nowalijki, wybierzmy okazy średniej wielkości, z jędrną, pozbawioną przebarwień skórką. Podejrzanie duże rzodkiewki to sygnał, że w trakcie uprawy stosowano duże ilości nawozów. Drugim, czytelnym sygnałem, że rzodkiewki wyrastały na suto nawożonej ziemi, mogą być ich pożółkłe liście.

Pierwsza sałata - jak wybrać najlepszą?

Liście młodej sałaty powinny być jędrne i pozbawione plam. Warto uważnie obejrzeć najbardziej zewnętrzne i te, które znajdują się w centrum główki sałaty - to z nich dostaniemy informację, czy uprawa była nawożona. Jeśli na listkach są plamy i przebarwienia, nie warto kupować takiej sałaty.

A może szczypiorek?

Nie inaczej jest w przypadku ulubionego dodatku do jajecznicy i twarożku. Rurkowate listki szczypiorku powinny być jędrne i pozbawione nieestetycznych plam. O taki szczypiorek warto się pokusić.

Nowalijki - przeciwwskazania

Nowalijki nie są polecane dla:

  • małych dzieci, zwłaszcza przed ukończeniem trzeciego roku życia - ich układ pokarmowy nie jest jeszcze w pełni dojrzały, więc istnieje wyższe ryzyko, że nowalijki wywołają ból brzucha, biegunkę i/lub odczyn alergiczny,
  • seniorów i osób z osłabionym układem odpornościowym,
  • osób z chorobami autoimmunologicznymi,
  • alergików,
  • osób z jelitem drażliwym i czynną chorobą wrzodową żołądka albo dwunastnicy.