Smardze: Pod jakimi warunkami wolno je zbierać?

Smardze jadalne (inaczej smardze zwyczajne) to gatunek grzybów z rodziny smardzowatych, rosnących na przełomie marca i kwietnia. Z tego względu nazywane są wiosennymi grzybami. Najlepszy sezon na ich zbieranie to początek maja. Smardze lubią wilgotne, podmokłe podłoże, dlatego też wyrastają po obfitych deszczach w lasach liściastych i mieszanych, w pobliżu strumyków, potoków, na łąkach, w łęgach i zaroślach rzecznych. Pojawiają się także w starodrzewach i tam, gdzie ziemia była nawożona korą. Można więc je spotkać nawet w przydomowych ogrodach, parkach i szkółkach leśnych.

Jak wyglądają i smakują smardze jadalne?

Smardze mają bardzo oryginalny wygląd – posiadają kremowobiałe nóżki o długości 2-6 cm, puste w środku, zwieńczone stożkowatymi lub owalnymi kapeluszami pokrytymi nieregularnymi, głębokimi wnękami (tzw. alweolami). Jamki te przedzielone są żeberkowatymi przegródkami. Główki mają najczęściej kolor beżowy (czasem szarawy lub czarny), przez co przypominają plastry miodu. Zarówno trzon, jak i główka są puste w środku. Smardze uważa się za jedne z najszlachetniejszych i najsmaczniejszych grzybów (obok borowików czy rydzów), cechują się delikatnym, lekko korzennym smakiem i kruchym miąższem.

Choć smardze odróżniają się swoim charakterystycznym wyglądem, to niestety bardzo łatwo pomylić je można z podobnym, lecz trującym gatunkiem – piestrzenicą kasztanowatą. Ten niebezpieczny grzyb może prowadzić do uszkodzenia wzroku, wątroby i nerek czy też szpiku kostnego, a w najlepszym razie do nudności i wymiotów. Piestrzenica tak samo jak smardz jadalny posiada nieregularną główkę z wgłębieniami. Amator grzybobrania może więc pomylić te grzyby, zwłaszcza, że często rosną obok siebie, a w dodatku piestrzenica występuje znacznie częściej. Istnieją jednak różnice w ich wyglądzie, które potrafią wychwycić doświadczeni grzybiarze. Smardz ma bowiem kapelusz z nieregularnymi wklęsłymi jamkami i cienkimi żeberkami, natomiast piestrzenica jest zazwyczaj mniej strzelista i posiada wiele pofałdowanych wybrzuszeń przypominających powierzchnię mózgu.

Czy można zbierać smardze?

Smardze rosną w Europie, Ameryce Północnej i Azji, występują także w Polsce. Jednak w naszym kraju są gatunkiem niezwykle rzadkim, dlatego też zostały objęte ochroną i wpisane do „Czerwonej listy roślin i grzybów Polski”. Do 2014 roku podlegały ochronie całkowitej, obecnie zaś są pod ochroną częściową. Oznacza to, że nie w naszym kraju nie wolno zbierać smardzów występujących w środowisku naturalnym. Można jednak sięgnąć po te grzyby, gdy smardze wyrosną na terenie prywatnego ogrodu, działki, szkółek leśnych lub parków. Można również kupić mieszankę podłoża zaszczepioną grzybnią smardzową, by grzyby specjalnie wyrosły w ogrodzie. Po smardze można się wybrać także do sąsiednich krajów, w których nie są one objęte ochroną. Najbliżej zbierać je można w Czechach, w Niemczech, na Słowacji i Ukrainie. Występują też w Austrii, Szwecji, Norwegii, Danii, Chinach, Japonii, Tajwanie, Nowej Zelandii, Kanadzie czy w USA.

Warto więc skorzystać z okazji i spróbować wyjątkowych w smaku smardzów. Nie dość, że są pyszne, to posiadają jeszcze korzystne dla organizmu właściwości. Nie są tak ciężkostrawne, jak niektóre grzyby, a poza tym to źródło białka, węglowodanów, błonnika pokarmowego, witamin i minerałów. Mogą po nie sięgać osoby dbające o linie, gdyż smardze przyspieszają spalanie tkanki tłuszczowej. Mają też działanie antyoksydacyjne, zmniejszają ryzyko stanów zapalnych, wpływają na lepszy nastrój i wspomagają pamięć. Zielarze przygotowują ze smardzów nalewki, które mają być pomocne w zachowaniu dobrego wzroku.

Co przyrządzić ze smardzów?

Należy zaznaczyć, że smardze można jeść tylko i wyłączni po poddaniu ich obróbce termicznej. Surowe są bowiem trujące. Smardze nadają się do gotowania i smażenia, można też je suszyć i używać później. Są doskonałym dodatkiem do omletów, naleśników czy jajecznicy. Można również przygotować pyszne potrawy ze smardzami, dodając je do makaronu, zapiekanki risotto, czy nawet łososia z brokułami. Warto dodać smardze do zupy, sosu lub gulaszu.