Co cię chroni przed zwolnieniem?

Nie musisz być prawnikiem ani znawcą prawa, żeby domagać się tego, co ci się należy. Wystarczy, że wiesz, kiedy i jaki przepis w konkretnej sytuacji cię chroni. Żeby ułatwić ci zadanie, przygotowaliśmy specjalnie dla ciebie prawny przewodnik po kodeksie pracy. Prawo często stoi po stronie pracownika. Powinnaś je tylko w odpowiednim momencie wykorzystać!

Szef musi mieć powód

Jeżeli pracujesz na podstawie umowy na czas nieokreślony, możesz być spokojna. Takiego pracownika dość trudno zwolnić. Trzeba podpaść pracodawcy, albo... popełnić błąd przy podpisaniu wypowiedzenia.

W takim dokumencie pracodawca musi uzasadnić, dlaczego chce cię zwolnić. Jeśli podał, że stracił np. do ciebie zaufanie lub nie radzisz sobie z obowiązkami, musi mieć na to dowody - np. upomnienia, kary - np. obniżenie pensji.

Również "niewłaściwe wywiązywanie się z obowiązków" nie jest wystarczającym powodem do zwolnienia cię z pracy. Ono też musi być poparte dowodami, opisem konkretnych sytuacji, które potwierdzą, że nie radzisz sobie z obowiązkami.

Powód rozwiązania umowy o pracę musi być konkretny, prawdziwy i udowodniony. Jeżeli, twoim zdaniem, przełożony poda nieprawdziwą przyczynę, a ty potrafisz to udowodnić, możesz odwołać się do sądu pracy.

Masz prawo żądać przywrócenia do pracy lub odszkodowania od firmy. Aby tego uniknąć, pracodawcy przedstawiają często zwalnianemu pracownikowi dwie możliwości: wypowiedzenie albo porozumienie stron.

Jaka jest różnica? Kiedy rozstajesz się za porozumieniem stron, przełożony nie musi podawać przyczyny rozwiązania umowy. To tak, jakbyś sama zrezygnowała z pracy.

Dlatego nie ułatwiaj zadania pracodawcy i nie podpisuj porozumienia stron. To jest dla ciebie dobre rozwiązanie, ale pod warunkiem, że to ty sama postanowisz odejść z firmy, bo masz już lepiej płatne, ciekawsze zajęcie.

Podstawa prawna: art. 30 kodeksu pracy.

Wyjątki: Pracodawca nie musi podawać powodu rozstania przy umowach terminowych, czyli na okres próbny, zastępstwo albo na czas określony (do 6 miesięcy).

Na zwolnieniu lekarskim

Prawo chroni każdego pracownika na zwolnieniu lekarskim. Również tego, który opiekuje się chorym członkiem rodziny, np. dzieckiem, mamą lub małżonkiem.

Kiedy dostaniesz od lekarza zwolnienie, jak najszybciej zadzwoń do szefa i powiedz mu o swojej chorobie oraz do kiedy nie będzie cię w pracy. Druk zwolnienia powinnaś dostarczyć pracodawcy w ciągu 7 dni. Możesz poprosić kogoś z rodziny, żeby zawiózł je do działu kadr lub wysłać je listem poleconym (wtedy zachowaj dowód jego nadania).

Podstawa prawna: art. 41 i 53 kodeksu pracy.

Wyjątki: Są sytuacje, kiedy pracodawca może rozwiązanie umowy o pracę przesłać listem (zapewne zrobi to listem poleconym, aby mieć dowód, że dokument odebrałaś). On może się z tobą rozstać zgodnie z prawem pod warunkiem, że chorujesz (ale przez cały czas na tę samą chorobę) ponad 3 miesiące, a twój staż w zakładzie nie jest dłuższy niż pół roku.

Zwolnienie lekarskie musisz mieć na każdy dzień swojej nieobecności w pracy. W przeciwnym razie pracodawca ma prawo cię zwolnić z dnia na dzień, a powodem rozstania może być właśnie nieusprawiedliwiona nieobecność. Pamiętaj więc, że w liczbę dni, na które masz wystawione zwolnienie, wliczone są również wolne soboty, niedziele i święta.

Czasem pracownicy już po otrzymaniu wypowiedzenia "uciekają" na zwolnienie lekarskie. Oczywiście można chorować na wypowiedzeniu, jednak w ten sposób nie opóźnisz rozwiązania umowy o pracę. Ty chorujesz, a umowa i tak ulega rozwiązaniu. Także osobom zatrudnionym na umowach terminowych, zwolnienie lekarskie nie przedłuża umowy o pracę. Po prostu: stosunek pracy ulega rozwiązaniu w terminie, który jest podany lub wynika z umowy o pracę.

Kiedy masz wolne

Podczas urlopu wypoczynkowego, okolicznościowego, bezpłatnego lub korzystania z dni na opiekę na dziecko, pracodawca nie ma prawa ci wręczyć lub przesłać pocztą wypowiedzenia z pracy. Kodeks pracy te dni nazywa usprawiedliwioną nieobecnością.

Podstawa prawna: art. 41 kodeksu pracy.

Wyjątki: Możesz rozpocząć urlop i nie przychodzić do pracy, ale tylko jeśli masz zgodę na piśmie (na wniosku lub podaniu o urlop) swojego przełożonego. Jeżeli jej nie masz i nie przyszłaś do pracy, pracodawca ma prawo potraktować takie zachowanie jako porzucenie pracy i zwolnić cię dyscyplinarnie.

Spodziewasz się dziecka

Od pierwszego dnia ciąży jesteś chroniona przez prawo pracy. Dotyczy to ciebie, jeśli jesteś zatrudniona na czas nieokreślony, a także na czas określony (ale umowa o pracę wygasa dopiero po dłuższym czasie, np. po roku lub dwóch). Nie obawiaj się powiedzieć pracodawcy o ciąży także wtedy, gdy masz umowę na czas określony, a wygasa ona po 3 miesiącu ciąży. W tej sytuacji szef musi przedłużyć z tobą umowę do dnia porodu.

Ale póki nie powiesz szefowi, że spodziewasz się dziecka, on będzie traktował cię jak innych pracowników. To normalne, bo przecież nie wie, że jesteś w ciąży. Dlatego spotkaj się z nim w cztery oczy, porozmawiaj i przedstaw zaświadczenie od ginekologa.

Jeśli szef wie, że jesteś w ciąży, nie powinien pozwolić ci, żebyś pracowała ponad 8 godzin dziennie (a przy komputerze więcej niż 4 godziny dziennie), w nocy, w szkodliwych warunkach, np. w hałasie, przy dźwiganiu ciężkich paczek.

Gdy wykonujesz pracę, która jest zagrożeniem dla ciąży, pracodawca musi cię przesunąć na inne stanowisko. Jeżeli na nowym stanowisku otrzymasz niższą pensję, oprócz wynagrodzenia będziesz dostawała tzw. dodatek wyrównawczy. Bo prawo nie pozwala, żebyś zarabiała mniej niż przed zajściem w ciążę.

Pracodawcy nie wolno cię zwolnić. Jeśli o ciąży dowiedziałaś się już podczas okresu wypowiedzenia, to jest ono nieważne. Idź do lekarza, weź od niego zaświadczenie o ciąży i przedstaw je przełożonemu. Gdy pracodawca nie chce przyjąć cię do pracy, złóż pozew do sądu.

Podstawa prawna: art. 177-179 kodeksu pracy.

Wyjątki: Prawo nie chroni kobiet na umowach na okres próbny (krótszy niż miesiąc) lub na czas określony (która wygasa przed 3 miesiącem ciąży) ani zatrudnionych na zastępstwo.

Opiekujesz się dzieckiem

Podczas urlopu macierzyńskiego i wychowawczego pracodawca nie może cię zwolnić. W przypadku urlopu wychowawczego, jesteś bezpieczna od momentu złożenia wniosku u pracodawcy.

Podstawa prawna: art. 177 i 186 kodeksu pracy.

Wyjątki: Prawo nie chroni cię przed rozstaniem z firmą, gdy podpisałaś umowę na czas określony. Jeśli kończy się podczas urlopu macierzyńskiego, to w tym dniu przestajesz być pracownikiem.

Wracasz do pracy

Po urlopie macierzyńskim lub wychowawczym wracasz do pracy. Co najmniej dwa tygodnie przed powrotem do firmy powinnaś napisać wniosek z prośbą o przyjęcie do pracy. To formalność, bo pracodawca musi cię przyjąć. Co prawda może zaproponować ci inne stanowisko (ale zgodne z twoimi kwalifikacjami), lecz nie może obniżyć ci wynagrodzenia.

Jeżeli już po kilku dniach po powrocie do pracy szef wręczy ci wypowiedzenie, na pewno nie zgadzaj się na rozstanie za porozumieniem stron. W wypowiedzeniu zwróć uwagę na powód. Wiedz, że ogólnikowe uzasadnienia, np. stwierdzenie pracodawcy, że nie radzisz sobie z obowiązkami, możesz zaskarżyć do sądu.

Po kilku dniach trudno przecież ocenić, jak dajesz sobie radę. Ponadto szef musi mieć dowody. Przy wypowiedzeniu umowy na czas nieokreślony pracodawca zawsze musi podać konkretną i prawdziwą przyczynę rozwiązania umowy o pracę. Jeżeli jej nie ma lub nie jest zgodna z prawdą - domagaj się sprawiedliwości w sądzie.

Podstawa prawna: art. 186 kodeksu pracy.

Wyjątki: Gdy powodem wypowiedzenia jest redukcja etatów, nie masz o co walczyć z firmą, ale masz prawo do dodatkowych pieniędzy, czyli do odprawy.

Bez pracy z dnia na dzień

Pracodawcy nie wolno zwolnić cię z pracy z dnia na dzień. Musisz poważnie zaniedbać swoje pracownicze obowiązki, żeby szef zwolnił cię dyscyplinarnie (czyli rozwiązał z tobą umowę o pracę bez okresu wypowiedzenia).

Podstawa prawna: art. 41 kodeksu pracy.

Wyjątki: Dyscyplinarka jest możliwa tylko w określonych przez prawo przypadkach. Przede wszystkim dotyczy ona sytuacji, kiedy np. pracownik: pojawi w pracy pod wpływem alkoholu, ma nieusprawiedliwioną nieobecność w pracy, czyli np. wyjdzie z firmy, nie zwalniając się wcześniej u przełożonego, dokona kradzieży mienia pracodawcy lub utraci uprawnienia do wykonywania pracy.

Bezpieczna przed emeryturą

Cztery lata przed emeryturą nie możesz zostać zwolniona z pracy. Pracodawca nie może też obniżyć ci pensji.

Podstawa prawna: art. 39 kodeksu pracy.

Wyjątki: Pracodawca, jeśli chce się z tobą pożegnać, może wręczyć ci rozwiązanie umowy o pracę za porozumiem stron. Nie podpisuj go, chyba

że sama podjęłaś decyzję o odejściu. Szef ma prawo cię zwolnić, gdy osiągniesz wiek ochronny podczas okresu wypowiedzenia oraz kiedy stracisz uprawnienia do wykonywania pracy.

Bez ochrony prawa pracy

Jeżeli powodem wypowiedzenia jest redukcja etatów lub upadłość firmy, niestety, nie masz o co walczyć z pracodawcą. W tym przypadku ochrona prawa pracy nie działa. W tej sytuacji masz prawo do odprawy.

Monika Szymańska

konsultacja Anna Siemiak