Leki przeciwbólowe i ich działanie

Jeśli to lekarz wskaże ci lek przeciwbólowy, który powinnaś przyjmować, możesz być spokojna, że bierzesz właściwy. Tyle tylko, że ilość przepisywanych przez specjalistów leków uśmierzających ból jest niewielka w porównaniu do ilości, które kupujemy sobie sami, bez recepty – w aptekach, sklepach, na stacjach benzynowych.

W ciągu roku nabywamy około 2 miliardów tabletek! Połykamy jedną, potem drugą, by nie dać się pokonać bólowi i jak najszybciej poczuć ulgę. Jeśli nie wiemy, co wybrać, szukamy informacji w internecie albo... kupujemy ten sam preparat, który pomaga koleżance.

Popularne, dostępne bez recepty leki przeciwbólowe różnią się nie tylko nazwą, ale przede wszystkim głównym składnikiem, czyli substancją czynną.

Najbardziej popularne to paracetamol, ibuprofen i kwas acetylosalicylowy (aspiryna). Często występują w duecie z jakimś innym składnikiem, np. kofeiną.

Ale substancji o działaniu przeciwbólowym jest znacznie więcej, np. naproksen, diklofenak, ketaprofen, metamizol. Poza paracetamolem wszystkie należą do tzw. grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ).

Substancje aktywne mogą się wzajemnie dopełniać. Dlatego powstały leki, które w swoim składzie zawierają dwa składniki przeciwbólowe, np. ibuprofen i paracetamol. Takie połączenia są nawet bardziej skuteczne niż stosowanie ich oddzielnie.

Ból i gorączka najczęściej są związane z rozwijaniem się stanu zapalnego. W takiej sytuacji dobrze sprawdzi się lek, którego substancją czynną jest kwas acetylosalicylowy (aspiryna). Ma działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i jednocześnie obniża gorączkę.

Niewielkie dawki aspiryny zapobiegają sklejaniu się płytek krwi. Dlatego lekarze zalecają je profilaktycznie osobom z chorobami układu krążenia, zagrożonym zakrzepami.

Aspiryna działa z jednej strony bezpośrednio w miejscu bólu (mechanizm obwodowy), z drugiej – na mózg, blokując odczuwanie bólu (mechanizm ośrodkowy). Nie wszystkie leki przeciwbólowe wykazują takie działanie.

Najbardziej popularne środki zawierające kwas acetylosalicylowy to np. Polopiryna, Aspirin®, Upsarin. Dobrze sprawdzają się w przypadku infekcji grypowych. Ale mają też swoje przeciwwskazania, więc nie możesz ich nadużywać, biorąc „na wszelki wypadek”. Nie są one obojętne dla śluzówki żołądka i dwunastnicy.

Tabletki przyjmuj po posiłkach, z dużą ilością wody. Jednorazowo od 500 do 1000 mg (1-2 tabletki) co 4-8 godzin. Uwaga! Zrezygnuj z leku z kwasem acetylosalicylowym, gdy jesteś w ciąży lub chorujesz na astmę. Nigdy nie podawaj go dziecku, które nie ukończyło 12 lat. Może być przyczyną bardzo groźnej choroby – zespołu Reye'a.

Odcina drogę impulsom bólowym, które wysyłane są do mózgu. W ten sposób nie dostaje on informacji, że coś cię boli. Tak więc paracetamol działa bezpośrednio na twój mózg, ale nie trafia w samo źródło bólu. Różni się od NLPZ tym, że nie działa przeciwzapalnie.

Dlatego w sytuacji, gdy zależy ci na powstrzymaniu rozwijającego się stanu zapalnego, np. gardła, zęba czy stawów, wybierz jeden z leków NLPZ. W takich wypadkach lek zawierający tylko paracetamol nie będzie skuteczny. Dobrze sprawdzi się natomiast jako środek uśmierzający ból i obniżający gorączkę.

Jest bezpieczny dla śluzówki żołądka i dwunastnicy. Po konsultacji z lekarzem możesz go przyjmować w ciąży. Jest bezpieczny dla alergików. W razie gorączki podaje się go nawet niemowlakowi. Leki zawierające paracetamol to: np. Apap, Panadol.

Przyjmuj 1-2 tabletki 3-4 razy na dobę (nie więcej jednak niż 8 tabletek w ciągu doby). Uwaga! Paracetamolu nie łącz z alkoholem. Jeden i drugi przetwarzany jest w wątrobie przez te same enzymy. Gdy znajdą się w organizmie jednocześnie, obciążają wątrobę i mogą ją trwale uszkodzić.

Jeśli więc po imprezie boli cię głowa, bo wypiłaś o kieliszek za dużo, nie bierz następnego dnia paracetamolu. Lepszym wyborem w takiej sytuacji będzie preparat np. z ibuprofenem.

Ta substancja ma silne działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. Mechanizm działania jest więc taki, jak w przypadku kwasu acetylosalicylowego – obwodowy (na miejsce bólu) i ośrodkowy (na mózg).

Ibuprofen uśmierzy bóle pochodzenia reumatoidalnego, sprawdzi się także przy bolesnych miesiączkach i przy gorączce. Zwłaszcza, jeśli zależy ci na szybkim obniżeniu wysokiej temperatury sięgnij po Nurofen lub Ibuprom.

Leki te działają już 15 minut po podaniu, przez 6-8 godzin. Na działanie paracetamolu trzeba będzie poczekać 30-60 min.

Przyjmuj lek co 4-6 godzin, najlepiej po posiłku. Dopuszczalna dawka to 1200 mg. Uwaga! Lekami zawierającymi ibuprofen możesz obniżać gorączkę także u dzieci (od 3 miesiąca życia). Nie zażywaj ich, jeśli jesteś w III trymestrze ciąży. Bez zgody lekarza unikaj, gdy masz wrażliwy żołądek, chorujesz na astmę.

W przypadku bardzo silnego bólu, np. po operacji lub towarzyszącemu chorobie nowotworowej, trzeba czasem zastosować jeden z narkotycznych środków przeciwbólowych.

Ból ustępuje wówczas natychmiast, bo lek działa na tzw. receptory opioidowe w mózgu i rdzeniu kręgowym. Jednak terapia może być prowadzana tylko pod ścisłą kontrolą lekarza. Prowadzi bowiem do szybkiego uzależnienia organizmu.

Nie lecz się sama dłużej niż trzy doby. Tak długo można „na własną rękę” stosować leki przeciwbólowe. Gdy dolegliwości nie mijają, wybierz się koniecznie do lekarza. Dalsze, samodzielne łagodzenie bólu może tylko przedłużyć zdiagnozowanie choroby.

Nie łącz leków - wiele preparatów zawiera ten sam składnik główny, ale różnią się nazwą handlową. Na przykład Apap i Panadol zawierają paracetamol. Przyjmowanie obu leków jednocześnie grozi przedawkowaniem.

Sprawdzaj termin ważności leku - na opakowaniu leku znajdziesz termin ważności oraz numer serii. Pamiętaj, że termin ważności dotyczy tylko leku, który jest oryginalnie zamknięty.

Bądź ostrożna, gdy stosujesz zioła - nie zażywaj leków zawierających paracetamol, gdy przez dłuższy czas przyjmujesz preparaty z jeżówką purpurową (echinaceą). Takie połączenie zwiększa ryzyko uszkodzenia wątroby. Podrażnienie żołądka może spowodować też długa kuracja miłorzębem japońskim w połączeniu z częstym przyjmowaniem NLPZ.

Maści i żele to także leki - choć używa się ich tylko zewnętrznie, przez skórę wchłaniają się do krwi. Stosowane zbyt długo i intensywnie mogą być niebezpieczne dla wątroby czy nerek – tak, jak tabletki przeciwbólowe.

Tekst: Anna Gumowska