Astma: Możesz uprzedzić jej atak

Choroba może rozwinąć się już w dzieciństwie albo pojawić się dopiero w dorosłym życiu. Zwykle jej przyczyną jest alergia, ale mogą też doprowadzić do niej częste infekcje dróg oddechowych lub zażywanie niektórych leków, np. z kwasem acetylosalicylowym. Jeśli lekarz podejrzewa u ciebie astmę lub właśnie ją zdiagnozował, nie wpadaj w panikę. Wprawdzie choroby nie da się całkowicie wyleczyć, ale można spowodować, że "wyciszy się" na wiele lat. Trzeba tylko nauczyć się ją dobrze kontrolować.

Dzięki nowoczesnym lekom przeciwzapalnym (czyli glikokortykosteroidom potocznie nazywanymi sterydami), możesz czuć się bezpiecznie. Większość tych preparatów to leki wziewne, które mają postać doustnych inhalatorów, np. ciśnieniowych. Docierają od razu do miejsca, w którym mają działać, czyli bezpośrednio do oskrzeli i płuc. Są wygodne w aplikacji, więc nie zakłócają normalnego rytmu życia. Trzeba jednak brać je codziennie. To leki zapobiegawcze, nie zapominaj o nich nawet wtedy, gdy nie odczuwasz żadnych dolegliwości.

Leki rozszerzające oskrzela, tzw. betamimetyki, łagodzą najostrzejsze objawy astmy. To leki doraźne, które stosuje się tylko w razie potrzeby, gdy brakuje powietrza. Działają w kilka minut po zażyciu, rozszerzając oskrzela. Dzięki temu duszności ustępują.

Zależnie od tego, jak skutecznie przebiega leczenie astmy, lekarz będzie zlecał ci wykonywanie badań kontrolnych. W leczeniu astmy najważniejszym z nich jest:

Spirometria: Sprawdza, jak funkcjonują płuca. Spirometr rejestruje ilość wdychanego i wydychanego powietrza oraz jak szybko przepływa ono przez drogi oddechowe. Lekarze zalecają ją nawet osobom zdrowym, jako badanie kontrolne, które warto zrobić raz w roku.

Jeśli zaostrzenie objawów choroby powodują u ciebie pyłki roślin, same leki antyhistaminowe czy miejscowe sterydy mogą nie wystarczać. Warto zastosować odczulanie. Dobre efekty w tym wypadku przynosi specjalna terapia:

Immunoterapia: Polega na stopniowym przyzwyczajaniu organizmu do pyłku, który wywołuje uczulenie. Najpierw alergen jest podawany w małych dawkach, a następnie w coraz większych. Organizm uczy się w ten sposób tolerować konkretny alergen i przestaje go zwalczać. Dzięki temu objawy alergii się zmniejszają, a tym samym możliwość ataku duszności, wywołanego astmą. Odczulanie przeprowadza się, podając serię podskórnych szczepionek w postaci zastrzyków lub doustnie. Jej rodzaj jest dobierany indywidualnie przez alergologa. 

Aby w pełni zapanować nad astmą i nie dopuścić do jej ataku, powinnaś codziennie obserwować reakcję organizmu na leczenie. Poproś o wskazówki swojego lekarza. Obserwuj i zapisuj reakcje na podawane leki. Dzięki temu podczas kolejnej wizyty łatwiej będzie można ocenić, kiedy choroba się nasila i wspólnie ustalić plan dalszego leczenia. Masz 2 sposoby samodzielnej kontroli:

Test kontrolny astmy (ACT): Aby przeprowadzić taki test, potrzebny ci będzie specjalny kwestionariusz. Poproś o niego swojego lekarza. Znajdziesz go też w internecie na www.nfz.gov.pl. zakładka "liczy się każdy oddech". Odpowiadając na 5 pytań, będziesz mogła samodzielnie ocenić, w jakim stopniu panujesz nad chorobą. Pytania dotyczą przebiegu choroby w ostatnich czterech tygodniach, np. jej objawów, zastosowanych leków, własnej oceny stanu zdrowia, kontroli choroby. Każde pytanie jest punktowane, a suma punktów to dla ciebie wskazówka, czy przyjmowane leki są skuteczne. Wynik poniżej 20 punktów to wskazanie do nasilenia leczenia.

Pomiar PEF: W aptece możesz kupić pikflometr, od 50 zł. To urządzenie, które rejestruje pomiar w chwili osiągnięcia największej wartości przepływu powietrza podczas wydechu. Mierzysz maksymalny natężony wydech. Nabierasz powietrze do płuc i z całej siły wdmuchujesz do urządzenia. Powtarzasz badanie trzy razy i zapisujesz najlepszy wynik. Badanie wykonuje się rano i po południu (najlepiej przed zażyciem leków rozszerzających oskrzela). Lekarz prowadzący pomoże ustalić ci wartość PEF MAX, do której powinno się porównywać kolejne wyniki. PEF 80-100 proc. normy - ok. 60-80 proc. - konieczna jest korekta leczenia; poniżej 60 proc. świadczy o zaostrzeniu choroby.

Szkolenia: Sprawdź, czy w twojej okolicy odbywają się szkolenia dla osób chorych na astmę. Prowadzą je lekarze, pielęgniarki, fizykoterapeuci. Możesz się na nich dowiedzieć m.in., jak korzystać z inhalatorów, pikflometru oraz jak skutecznie regulować oddech ćwiczeniami. Terminy szkoleń można znaleźć, np. na www.astma-alergia-pochp.pl.

W leczeniu astmy pomoże ci rehabilitacja oddechowa. Odpowiedni zestaw ćwiczeń oddechowych możesz wykonywać sama w domu. Ćwicz 10 minut rano i wieczorem. Stopniowo wydłużaj ten czas do 20 minut rano i wieczorem.

Ćwiczenie I: Połóż się płasko, na plecach. Niewielki ciężarek, np. woreczek z piaskiem (suchą fasolą) połóż sobie na nadbrzuszu. Bierz głęboki wdech nosem w taki sposób, by woreczek unosił się, a następnie opadał podczas wolnego wydechu przez usta. Takie ćwiczenie możesz też wykonać, jeśli nie masz obciążającego przeponę woreczka. Na nadbrzuszu ułóż dłonie - wdech rób uwypuklając brzuch, a następnie wydech, uciskając dłońmi nadbrzusze.

Ćwiczenie II: Połóż się na plecach z wyprostowanymi nogami i ramionami ułożonymi wzdłuż tułowia. Zrób głęboki wdech, a następnie wydech z uniesieniem głowy i przyciągnięciem kolan do klatki piersiowej. Z następnym wdechem wróć do pozycji wyjściowej. Powtórz 5 razy.

Ćwiczenie III: Połóż się na plecach, wyprostuj nogi, ramiona ułóż pod kątem. 90 stopni do tułowia. Zrób wdech, uwypuklając klatkę piersiową i brzuch, a następnie wydech ze skrętem tułowia w lewo. Przenieś wyprostowaną w ramieniu prawą rękę przed sobą, aż do zetknięcia z dłonią lewej ręką i następnie wykonaj skręt w przeciwną stronę. Wykonaj po trzy skręty. D Ćwiczenie IV Leżąc na plecach, zegnij nogi w kolanach, stopy oprzyj o podłogę. Ramiona ułóż wzdłuż tułowia. Weź wdech, proste ramiona przełóż za głowę. Z wydechem wróć do pozycji wyjściowej. 

Możesz zapisać się na jogę i poćwicz oddechy pod okiem instruktora. Potem będziesz mogła ćwiczyć sama w domu. Joga usprawnia pracę płuc i oskrzeli, wzmacnia przeponę i rozszerza klatkę piersiową. Im bardziej świadomie nauczysz się oddychać, tym trafniej nauczysz się oceniać swoje samopoczucie. Szybciej zareagujesz w razie potrzeby na nadchodzący atak duszności. Odpowiednio dobrane i wykonywane asany z akcentem na oddech, który u ciebie nie powinien być pogłębiany, a jedynie uważnie regulowany, będzie przeciwdziałał rozwojowi choroby. Poznanie asan, które przynoszą spokój sprawi, że nauczysz się lepiej radzić sobie ze stresem i lękiem, który towarzyszy atakom.

Anna Gumowska.  konsultacja: dr n. med. Piotr Dąbrowiecki, alergolog