Bisfenol: Gdzie go znajdziemy? Dlaczego jest niebezpieczny?
Bisfenol to tajemniczo brzmiący związek chemiczny, który jednak występuje w wielu otaczających nas produktach. Wykorzystuje się go do produkcji tworzyw sztucznych czy opakowań, także stosowanych do przechowywania żywności. Tymczasem badania wykazały, że ma silne właściwości toksyczne i może przyczyniać się do problemów ze zdrowiem – powodować zaburzenia hormonalne i metaboliczne, a nawet otyłość. Sygnałem ostrzegawczym jest to, że substancji zabroniono używać w wielu krajach, m.in. Kanadzie, Korei i Japonii. Czym jest bisfenol, gdzie się znajduje i dlaczego jest tak niebezpieczny?
Bisfenol A (BPA) to organiczny związek chemiczny z grupy fenoli, który odkryto pod koniec XIX wieku. Wykorzystuje się go do produkcji tworzyw sztucznych, poliestrów i żywic. Można go znaleźć w plastikowych opakowaniach (na przykład butelkach na wodę), foliowych woreczkach ryżu, wewnętrznych powłokach metalowych puszek na konserwy, a nawet butelkach do karmienia dzieci. Bisfenol jest też składnikiem niektórych plastikowych zabawek czy szczoteczek do zębów i materiałów dentystycznych, a nawet kosmetyków. Substancję tę stosuje się nawet w żywności jako przeciwutleniacz. Producenci uspokajają, że dawki bisfenolu są minimalne i dopuszczone przez normy bezpieczeństwa. Mało kto jednak zdaje sobie sprawę, że o wiele większe stężenia tej toksycznej substancji znajdują się w paragonach fiskalnych, z którymi mamy do czynienia na co dzień. Bisfenol wykorzystuje się bowiem do produkcji papieru termicznego. Na jego szkodliwe działanie w szczególności narażeni są kasjerzy.
Badania naukowców potwierdziły negatywny wpływ bisfenolu na ludzki organizm. Substancja wchodzi w reakcję z receptorami estrogenów i może przyczyniać się do zaburzeń hormonalnych, a u mężczyzn powodować bezpłodność i uszkadzać plemniki. Bisfenol jest też odpowiedzialny za zaburzenia metaboliczne i otyłość (w szczególności u dzieci i młodzieży), znacznie zwiększa też ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2. Wysokie stężenie bisfenolu w moczu wiąże się też często z chorobami układu krążenia: nadciśnieniem, miażdżycą, a nawet zawałem serca. Substancję obwinia się też o sprzyjanie rozwoju niektórych nowotworów, a także obciążanie nerek i wątroby. Naukowcy przestrzegają też, że BPA jest bardzo niebezpieczny dla kobiet w ciąży i małych dzieci – może zaburzać ich rozwój, uszkadzać mózg i powodować astmę.
Bisfenol przedostaje się do organizmu w różny sposób – przez skórę, drogi oddechowe, a także układ pokarmowy. W pierwszym przypadku chodzi o głównie o dotykanie paragonów fiskalnych (przenikalność przez skórę wynosi aż 46%). Do układu pokarmowego bisfenol przedostaje się wraz z żywnością, która miała kontakt z tą substancją – np. przez zarysowane puszki, plastik znajdujący się w wysokiej temperaturze (butelka pozostawiona na słońcu, ryż gotowany w woreczku). Na szkodliwy wpływ bisfenolu narażeni są również pracownicy fabryk produkujących tworzywa sztuczne (substancja przedostaje się wtedy przez układ oddechowy).
Jak uchronić się przed bisfenolem?
Najskuteczniejszą metodą ochrony przed bisfenolem jest ograniczenie używania plastiku i przedmiotów z tworzyw sztucznych, na przykład zabawek. Kupując żywność, warto zwracać uwagę na etykietę i wybierać produkty oznaczone hasłem "bisphenol A free" lub "BPA free". Opakowania oznaczone jako PC7 lub cyfrą 7 w trójkącie zawierają bisfenol. Najlepiej jest też unikać wszelkich konserw i żywności wysokoprzetworzonej oraz napojów w puszkach. Plastikowych opakowań nie powinno się też używać, gdy zostały uszkodzone czy zarysowane. Po dotykaniu paragonów fiskalnych należy dokładnie umyć ręce.
