Bóle brzucha: Wrzody czy alergia?

Takie dolegliwości zwykle kojarzymy z żołądkiem. Jednak podobne objawy mogą także wskazywać na chorą dwunastnicę - część jelita cienkiego wychodzącą z żołądka. Wrzody w dwunastnicy tworzą się nawet częściej niż w żołądku.

Zanim pojawią się wrzody, dochodzi najpierw do uszkodzenia błony śluzowej żołądka lub dwunastnicy. Świadczą o tym ciągle powracające bóle i ucisk w nadbrzuszu, którym może towarzyszyć zgaga, mdłości lub wzdęcia. Na jej powierzchni może rozmnażać się też bakteria Helicobacter pylori, wywołująca zapalenie. W większości przypadków to ona odpowiada za rozwój choroby wrzodowej. Ale śluzówkę uszkadzają też inne czynniki, takie jak np. długo zażywane niesteroidowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe, zła dieta czy palenie papierosów. Czynniki te prowadzą do przekrwienia oraz niewielkich nadżerek w błonie śluzowej. Nieleczone mogą się powiększać i pogłębiać. Zapalenie przechodzi w stan przewlekły i może prowadzić do powstawania wrzodów. Przy powracających dolegliwościach warto zgłosić się do lekarza. Po wykonaniu gastroskopii oceni on stan błony śluzowej żołądka i dwunastnicy. Zleci leczenie, zapobiegające rozwojowi wrzodów.

Zwykle wrzód kojarzy się z ropnymi zmianami. Jednak w przypadku żołądka lub dwunastnicy to ubytek, rana w błonie śluzowej wyściełającej te narządy. Może mieć różną wielkość - od ziarenka pieprzu do kilku centymetrów. Wrzody powstające w śluzówce żołądka dają już nieco inne objawy niż te w dwunastnicy. Dlatego dla lekarza czasem samo opisanie dolegliwości wskazuje na umiejscowienie wrzodu. Przy owrzodzeniu żołądka ból pośrodku brzucha jest najbardziej dokuczliwy zaraz po posiłku. Pojawia się kilka minut po jedzeniu. W przypadku wrzodów dwunastnicy ból występuje 1-2 godziny po posiłku. Odczuwane jest wówczas charakterystyczne ssanie w żołądku. To tzw. ból głodowy. Odczuwasz wówczas potrzebę, by szybko coś zjeść. To łagodzi ból. Przy wrzodach dwunastnicy ssący ból daje też często znać o sobie zaraz po przebudzeniu, gdy jesteś na czczo oraz w środku nocy.

Często powtarzający się ból brzucha po jedzeniu zwykle sugeruje chorobę układu pokarmowego. Można wtedy pomyśleć, że to początki wrzodów. Ale jeśli gastroskopia nie wykazuje żadnych zmian, warto dokładnie przyjrzeć się swojej diecie. Spróbować zidentyfikować pokarmy, po których najczęściej pojawiają się żołądkowe sensacje.

Alergia kojarzy się nam ze swędzącą wysypką czy przewlekłym katarem. Kiedy jednak jej przyczyną jest jedzenie, może też objawiać się dolegliwościami układu pokarmowego. Zwłaszcza u osób dorosłych częstsze są objawy żołądkowo-jelitowe niż skórne. Alergen obecny w pokarmie wywołuje reakcję zapalną w przełyku, żołądku, dwunastnicy czy jelitach. Zwykle pojawia się ona szybko - w ciągu 20-30 minut po spożyciu uczulającego jedzenia. Czujemy dyskomfort w żołądku, dokuczliwy, kurczowy ból brzucha. Może "palić" w nadbrzuszu i wtedy błędnie sugerować chorobę wrzodową albo obejmować dolną czy boczną część brzucha. Alergię najczęściej wywołują: mleko, białko jaja, orzechy, ryby.

W przypadku alergii dolegliwości występują zawsze po zjedzeniu nawet najmniejszej ilości uczulającego pokarmu. Ale zdarza się, że po małej ilości, np. kilku łykach mleka, brzuch nie boli. Natomiast po większej, np. szklance mleka, objawy są dokuczliwe. Wówczas można podejrzewać nietolerancję pokarmową. W alergii organizm pewne składniki żywności uznajeza "wroga" i broni się przed nimi, dając nieprzyjemne, uciążliwe objawy. Natomiast nietolerancję wywołuje zupełnie inny mechanizm. Organizm nie toleruje jakiegoś składnika pokarmowego, bo nie posiada wcale lub ma za mało substancji, które ten pokarm pomogłyby mu strawić lub wchłonąć. Dlatego radzi sobie z przetworzeniem tylko małej ilości żywności, z większą już nie. Często nietolerancja dotyczy laktozy - cukru zawartego w mleku. Wówczas organizm nie wytwarza lub ma za mało enzymu trawiącego laktozę. Niestrawiony cukier mleczny fermentuje wówczas w jelitach i powoduje dolegliwości żołądkowe.

Zdarza się, że osoby uczulone na pyłki roślin stają się nadwrażliwe na pewne warzywa lub owoce. U osoby, która ma alergię na pyłek brzozy, po kęsie jabłka pojawia się drapanie w gardle i ból brzucha. To tzw. alergia krzyżowa. Niektóre alergeny pyłków i pokarmów działają na układ immunologiczny podobnie. Nadwrażliwy układ odpornościowy nie potrafi ich odróżnić i zaczyna zwalczać. W alergii krzyżowej dolegliwości wywołują tylko surowe warzywa lub owoce, z wyjątkiem selera.

Olga Kamińska

Dr n. med. Michał Wszoła chirurg, gastrolog