Ciemna strona aspiryny

Aspiryna, jeden z najbardziej zasłużonych w służbie medycyny leków - może być niebezpieczna! Do tego wniosku doszli eksperci biorący udział w pracach Europejskiej Sieci Badań nad Astmą Aspirynową (AIANE) w kilkunastu krajach na świecie, w tym w Polsce. Astma aspirynowa, zapalenie układu oddechowego, stanowi dziś aż 20 proc. przypadków tej choroby.

Nie wiadomo, czemu u pewnych osób aspiryna prowadzi do powikłań. Nie jest to zwykłe uczulenie, lecz raczej rodzaj nietolerancji na obecny w niej kwas acetylosalicylowy, który wywołuje w organizmie kaskadę reakcji biochemicznych. Jedną z nich jest hamowanie aktywności enzymu COX w płucach i wyrzut substancji prowadzących do skurczu oskrzeli, tzw. leukotrienów. Taka reakcja nastąpić może też po spożyciu pokarmu bogatego w salicylany - cytrusów, wiśni, truskawek, pomidorów, czerwonego wina.

Oprócz duszności dla astmy aspirynowej charakterystyczny jest nieżyt nosa z wodnistymi katarami, przewlekłe zapalenie zatok, polipy nosa i upośledzenie węchu. Mogą pojawić się dolegliwości ze strony skóry i błon śluzowych - świąd i pokrzywka, obrzęk warg, języka i krtani. Skutkiem choroby przewlekłej bywa też zgrubienie ścianek oskrzeli, a nawet zwłóknienie fragmentów tkanki płucnej.

Aby zapobiec uszkodzeniu dróg oddechowych, konieczne jest zastosowanie kilku leków. Lekarze zalecają nie tylko sterydy wziewne (w inhalatorze), ale także doustne, w tabletkach. Oprócz kortykosteroidów stosuje się beta-mimetyki rozszerzające oskrzela (Serevent). Pacjentom z pokrzywką przepisuje się też preparat przeciwalergiczny (zwykle klemastynę) łagodzący świąd nosa, zmniejszający obrzęk i rumień.

Wyniki najnowszych badań wskazują, iż astmę aspirynową można skutecznie leczyć lekami antyleukotrienowymi, np. dostępnym już u nas zafirlukastem (Accolate). Pozwala to w wielu przypadkach wyeliminować sterydy obarczone ryzykiem działań ubocznych.

Osoby z nietolerancją aspiryny powinny unikać jej w każdej postaci. Miej się więc na baczności,

kupując preparaty złożone - przeciwgorączkowe, przeciwbólowe, przeciwgrypowe, "na kaca", bo -

choć nie mają aspiryny w nazwie - często zawierają kwas acetylosalicylowy. Nawet z pozoru nieszkodliwe tabletki voltarenu i pyralginy wywołać mogą atak duszności.

Aspirynowym nadwrażliwcom bezwzględnie przeciwwskazane są też inne (niż aspiryna) niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. sprzedawany bez recepty ibuprofen, naproksen, ketoprofen, diklofenak, pyroksykam, metamizol.

Co chorzy mogą zatem stosować na gorączkę czy ból stawów? Listę dozwolonych leków w każdym przypadku indywidualnie powinien ustalić lekarz. Zdaniem ekspertów, najmniejsze ryzyko niesie paracetamol. I tu powinni zaczynać jednak od połowy dawki i obserwować swoją reakcję na lek.

Uwaga! Astma aspirynowa może objawić się nagle, w każdym okresie życia. Nawet wówczas, gdy nie jest się alergikiem i wiele razy wcześniej - bez żadnych konsekwencji - zażywało się aspirynę i jej pochodne. Jeśli więc musimy sięgnąć po tabletkę, stosujmy zawsze minimalne dawki. A gdyby pojawiły się duszności i objawy skórne? Lek należy jak najszybciej odstawić. I skonsultować się z lekarzem alergologiem, sugerując mu możliwość wystąpienia nietolerancji.

Konsultacja: dr Andrzej Wejchert, internista