Czarny bez w kuchni i domowej apteczce

Czarny bez jest gatunkiem pospolitym, szeroko rozpowszechnionym w Europie i wykorzystywanym do celów kulinarnych, leczniczych, kosmetycznych, a także dekoracyjnych. Niemal wszystkie jego elementy mają wysoką zawartość składników aktywnych biologicznie i wiele wskazań leczniczych. Trzeba jednak wyraźnie zaznaczyć, że owoców nie należy zjadać na surowo. Spożycie niedojrzałych i nieprzetworzonych może skutkować poważnym zatruciem pokarmowym. 

Zobacz również: Zapomniane polskie przyprawy

Białe, rosnące w płaskich i szerokich baldachogronach, kwiaty czarnego bzu są skarbnicą witaminy C i witamin z grupy B. Obfitują też w składniki mineralne (potas, magnez, wapń, cynk i fosfor) i liczne polifenole - związki o właściwościach przeciwutleniających.

Przygotowane na bazie suszonych kwiatów czarnego bzu napary, a także dostępne w sprzedaży wyciągi i ekstrakty warto mieć pod ręką w sezonie infekcyjnym, gdyż:

• mają właściwości przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe,
• działają przeciwzapalnie,
• pomagają złagodzić objawy infekcji przebiegającej z uporczywym kaszlem (działają wykrztuśnie),
• działają napotnie,
• pomagają skrócić czas infekcji, wzmocnić i odbudować system odpornościowy.

Napary, wyciągi i ekstrakty z kwiatów są też polecane dla osób ze schorzeniami kardiologicznymi. Sprzyjają unormowaniu gospodarki lipidowej.

Zobacz również: Dodaj do porannej kawy. Prozdrowotne właściwości cię zaskoczą

Małe, czarne i lśniące owoce czarnego bzu obfitują w witaminę C, liczne minerały (potas, żelazo, cynk, miedź i fosfor), polifenole, kwasy organiczne, błonnik pokarmowy, węglowodany i białko. Zawierają też niewielkie ilości NNKT (niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych), czyli najbardziej pożądanego dla zdrowia rodzaju tłuszczu.

Jak widać gołym okiem, owoce są skarbnicą antocyjanów, czyli roślinnych barwników, które nadają ich skórce głęboki odcień czerni i mają silne właściwości przeciwutleniające. Przygotowane na bazie owoców soki, konfitury i nalewki są polecane dla wzmocnienia i odtrucia organizmu.

Dzięki zawartości błonnika i właściwościom moczopędnym, owoce czarnego bzu usprawniają detoksykację - zarówno poprzez wątrobę, jak i nerki. Mają korzystny wpływ na metabolizm i pracę całego układu pokarmowego. Sok z owoców jest szczególnie polecany w profilaktyce i pomocniczo w leczeniu miażdżycy - sprzyja unormowaniu gospodarki lipidowej.

Zobacz również: Napój z żelatyny na stawy. Jakie ma właściwości?

Liście czarnego bzu są cennym surowcem zielarskim. Obfitują w witaminę C, kwasy organiczne, śluzy i alkaloidy. Działają przeciwobrzękowo, są pomocne w łagodzeniu dolegliwości związanych z alergią. Są rekomendowane przy leniwym metabolizmie i kłopotach z zaparciami oraz jako wsparcie w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych. Mają działanie wykrztuśne i antyseptyczne. 

Na bazie suszu z liści czarnego bzu najlepiej przygotować napar (wystarczy zalać wrzątkiem 2 łyżeczki suszu i parzyć 5 minut pod przykryciem) lub wywar (te same proporcje, ale susz zalewamy zimną wodą i powoli gotując, doprowadzamy do wrzenia). Po przecedzeniu i przestudzeniu napoje są gotowe do spożycia.

Surowcem, który skrzętnie wykorzystuje współczesna fitoterapia, jest też kora czarnego bzu, która zawiera glikozydy, saponiny, sitosterole i inne składniki aktywne biologicznie. Produkty na bazie kory czarnego bzu są szczególnie polecane w schorzeniach nerek - działają moczopędnie i chronią przed odkładaniem się kamieni nerkowych, a także przy chorobach reumatycznych i problemach skórnych.

Wrzesień i październik to najlepszy czas na zbieranie owoców. Kwiaty najlepiej zrywać w czerwcu i lipcu, liście jeszcze wcześniej - w maju i czerwcu. Korę można pozyskać w październiku i listopadzie oraz w lutym i marcu.

Oprócz walorów leczniczych, owoce czarnego bzu mają wysoką wartość odżywczą, a przyrządzone na ich bazie konfitury, soki i nalewki to doskonałe urozmaicenie jesienno-zimowego menu. Jak przetwarzać owoce czarnego bzu?

Składniki:

• 500 g w pełni dojrzałych i pozbawionych szypułek owoców czarnego bzu,
• 300 g jabłek,
• 300 g brązowego cukru,
• 2 cytryny.

Sposób przygotowania:

1.     Myjemy wszystkie owoce.

2.     Jabłka kroimy na małe kawałki. Nie wyrzucamy ogryzków.

3.     Do garnka z grubym dnem wsypujemy jabłka, kilka ogryzków (zapewnią lepszą konsystencję) i owoce czarnego bzu.

4.     Całość zasypujemy cukrem i podgrzewamy.

5.     Gdy bez puści sok, smażymy wszystko jeszcze około 15 minut, aż zacznie bulgotać.

6.     Redukujemy płomień lub temperaturę kuchenki na najmniejszą z możliwych. Wyjmujemy ogryzki, a dodajemy wyciśnięty sok z cytryny.

7.     Smażymy tak długo, aż gęstniejąca konsystencja zabierze ok. 1/3 masy konfitur (ok. 40-50 minut).

8.     Przekładamy konfiturę do małych, wcześniej wyparzonych, słoiczków i pasteryzujemy.

Sok z owoców czarnego bzu

Składniki:

• 1kg dojrzałych, obranych z szypułek owoców,
• wyparzona skórka z jednej cytryny,
• 500 g cukru,
• 700 ml wody.

Sposób przygotowania:

Owoce czarnego bzu i skórkę z cytryny wkładamy do garnka, zasypujemy cukrem i zalewamy wodą. Gotujemy do momentu, aż owoce puszczą sok. Po przestudzeniu, przelewamy wywar przez gęste sito albo gazę. Uzyskamy w ten sposób sok ponownie gotujemy, a następnie przelewamy do wyparzonych szklanych butelek.

Najlepiej dodawać sok do herbaty albo rozcieńczać z wodą i pić w trakcie infekcji lub profilaktycznie w sezonie infekcyjnym.

Nalewka z czarnego bzu

Składniki:

• 1kg w pełni dojrzałych i pozbawionych szypułek owoców czarnego bzu,
• 1l spirytusu 96proc.,
• 500 ml wody,
• 300 g cukru.

Sposób przygotowania:

1.     Umyte i osuszone owoce wsypujemy do dużego słoja i zalewamy spirytusem.

2.     Odstawiamy na miesiąc w ciepłe, zacienione miejsce. Po tym czasie filtrujemy.

3.     Powstały po zagotowaniu cukru z wodą syrop, po przestudzeniu łączymy z alkoholem.

4.     Odstawiamy na tydzień. Ponownie filtrujemy.

5.     Przelewamy do szklanych butelek. Szczelnie je zakręcamy i odstawiamy w zacienione miejsce. Nalewka jest gotowa do spożycia po 6-7 miesiącach.