Czosnek niedźwiedzi – niedźwiedzia siła dla każdego

Czosnek niedźwiedzi, zwany inaczej czosnkiem cygańskim lub cebulą czarownic, jest rośliną cebulową, która charakteryzuje się lancetowatymi liśćmi o długości 20-30 cm. Rozpoczyna kwitnięcie w maju, wytwarza wówczas kuliste, białe kwiatostany z pojedynczymi gwiaździstymi kwiatami, które znajdują się na długich (do 50 cm) łodygach. Chociaż kwiaty wydzielają intensywny czosnkowy zapach, zawierają szkodliwe substancje, dlatego nie są jadalne.

Warto jednak zaznaczyć, że czosnek niedźwiedzi w niczym nie przypomina tradycyjnego czosnku. Jego częścią jadalną są liście, które zawierają najwięcej prozdrowotnych właściwości. Na pierwszy rzut oka liście czosnku są łudząco podobne do konwalii majowej, która rośnie w tym samym czasie. Zjedzenie tych drugich może jednak wywołać niebezpieczne zatrucie pokarmowe. Dlatego należy zachować ostrożność podczas zbiorów!

Czytaj również: Czosnek niedźwiedzi: Bije na głowę pospolity

Czosnek niedźwiedzi jest gatunkiem roślin z rodziny amarylkowatych. W środowisku naturalnym występuje w wilgotnych lasach Europy i Azji. W Polsce roślina jest dość rzadka, występuje m.in. w Bieszczadach, Puszczy Białowiejskiej czy w okolicach Sandomierza. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 roku, w sprawie ochrony gatunkowej roślin, czosnek niedźwiedzi jest objęty ochroną częściową, co oznacza, że zrywanie dziko rosnących roślin jest niedozwolone - grozi za to mandat. Na szczęście można go uprawiać.

Właściwości lecznicze czosnku niedźwiedziego odkryli już starożytni Germanie, którzy traktowali go jako uniwersalny lek. Jak głosi legenda, był pierwszym posiłkiem niedźwiedzi po przebudzeniu się ze snu zimowego, stąd jego nazwa. Germańskie plemiona doszły więc do wniosku, że skoro roślina wzmacnia niedźwiedzia, to jest w stanie wzmocnić również człowieka.

Czosnek niedźwiedzi ma szereg właściwości leczniczych:

• zapobiega infekcjom wirusowym - dzięki zawartości związków siarkowych skutecznie pomaga w walce z przeziębieniem i grypą;      
• pomaga w walce z kaszlem - zawarte w czosnku kwasy fenolowe rozrzedzają wydzielinę;        
• wykazuje działanie podobne do antybiotyku - niszczy bakterie chorobotwórcze w układzie pokarmowym i oddechowym;        
• stymuluje produkcję immunoglobulin, które biorą udział we wszystkich procesach odpornościowych;        
• ma właściwości antynowotworowe - zawarte w nim organiczne związki siarki działają jak silny przeciwutleniacz. Warto również zaznaczyć, że czosnek niedźwiedzi jest najbogatszą w związki siarki rośliną w Europie;        
• pozytywnie wpływa na układ krwionośny - adenozyna zawarta w czosnku niedźwiedzim zapobiega arytmii serca, zmniejsza ryzyko wylewu krwi do mózgu, choroby wieńcowej oraz zawału;       
• skuteczny w leczeniu chorób reumatycznych - roślina jest bogata w siarkę, która odpowiada za procesy regeneracyjne, a także wykazuje działanie przeciwzapalne oraz przeciwbólowe;        
• wspomaga układ pokarmowy i usprawnia pracę jelit przez stymulowanie wydzielania żółci;        
• obniża poziom trójglicerydów i szkodliwego cholesterolu we krwi;        
• poprawia kondycję białka skóry, włosów i paznokci oraz kolagenu.   

Mimo że czosnek niedźwiedzi posiada szereg właściwości leczniczych, nie każdy może go spożywać. Przeciwskazania dotyczą pacjentów ciepiących na wrzody żołądka i dwunastnicy, a także osób stosujących leki przeciwzakrzepowe, ponieważ działanie czosnku może wpływać na rozrzedzenie krwi. Ponadto jego dużych ilości nie powinny stosować dzieci oraz kobiety w ciąży.

Czosnek niedźwiedzi znajduje zastosowanie przede wszystkim w kuchni. Jego łagodny, słodkawy i lekko czosnkowy aromat wzbogaca smak wielu potraw. Drobno posiekany można dodawać do różnego rodzaju sałatek, zup oraz serów. Delikatne pesto z czosnku niedźwiedziego idealnie pasuje do pieczywa, risotto czy makaronów. Jego liście można pokroić na małe kawałki i wykorzystać jako dodatek do pieczywa. Ponadto podkreśli smak marynowanych mięs. Nalewka z czosnku niedźwiedziego z kolei jest propozycją dla dorosłych. Powstaje ona z zalania świeżo zebranych liści rośliny mocnym alkoholem (najlepiej wódką), który wydobywa z czosnku jego najlepsze właściwości.

Czosnek niedźwiedzi wykorzystany jest również w przemyśle kosmetycznym. Często znajduje się w składzie kosmetyków wspomagających leczenie trądziku, ponieważ zawarta w roślinie siarka łagodzi stany zapalne. Czosnek niedźwiedzi można stosować także w postaci okładów lub jako składnik domowych maseczek. Napary z kolei dobrze działają na włosy, skórę i paznokcie.

Sprawdź: Dlaczego warto sadzić czosnek niedźwiedzi?

Należy podkreślić, że najwięcej właściwości prozdrowotnych czosnek niedźwiedzi ma w świeżej postaci, dlatego najlepiej spożywać go na surowo. Liście rośliny można zbierać także z łodygami, które trzeba później włożyć do szklanki z wodą, a następnie do lodówki. Ten sposób pomoże zachować świeżość czosnku przez dłuższy czas. Ponadto drobno pokrojone liście możemy przechowywać w formie mrożonki. Nie zaleca się jednak suszyć czosnku niedźwiedziego metodą tradycyjną, ponieważ poddany takiej obróbce traci apetyczny kolor oraz cenne właściwości lecznicze. Dobrze ususzone liście należy rozdrobić, a następnie przełożyć do suchego i szczelnego pojemnika. Dzięki temu czosnek nie tylko zachowa swoisty zapach i kolor, lecz także swoje wartości odżywcze i lecznicze.

Chociaż uprawa czosnku niedźwiedziego nie sprawia większych trudności, jednak trzeba pamiętać, że roślina ta ma specyficzne wymagania. Ze względu na to, że lubi miejsca zacienione, sadzonki lub nasiona należy zasiać w cienistym otoczeniu, np. pod drzewami. Optymalne jest żyzne, przepuszczalne podłoże, ponieważ zbyt duża wilgoć może przyczynić się do gnicia cebulek. Czosnek niedźwiedzi jest rośliną mrozoodporną. Z powodzeniem można uprawiać go również w pojemnikach na balkonie lub tarasie. Choć roślina jest wytrzymała na brak wody, należy ją podlewać w czasie susz.

Składniki:      

• 150 g świeżych liści czosnku niedźwiedziego        
• 50 g tartego parmezanu        
• 15 g orzeszków piniowych        
• 100 ml oliwy z oliwek       
• sól, pieprz 

Zacznij od uprażenie orzeszków na suchej patelni. Kiedy się zrumienią, odstaw je do wystygnięcia. Umyj, wysusz i posiekaj liście czosnku niedźwiedziego. W blenderze lub moździerzu połącz orzeszki, starty parmezan i liście czosnku, dopraw solą i pieprzem. Zmiksuj wszystkie składniki. Dopiero pod koniec dodaj oliwę, aby pesto miało jednolitą konsystencję. Przełóż masę do słoiczka i trzymaj w lodówce. Jeśli chcesz przechowywać pesto przez dłuższy czas, wlej na górę łyżkę oliwy, tak, żeby przykrywała dokładnie masę.

Pesto z czosnku niedźwiedziego można użyć do sałatek i kanapek. Przygotować z nim zupę, makaron czy twarożek. Ponadto świetnie sprawdzi się w daniach mięsnych oraz jako dodatek do warzyw czy ryb. Smacznego!