Dobry cholesterol: Czym jest i gdzie występuje?
Cholesterol to substancja w naturalny sposób produkowana w naszej wątrobie, występuje w niemal wszystkich komórkach organizmu. Odgrywa wiele ważnych ról i jest wręcz niezbędna do życia – bierze udział w produkcji hormonów, jest budulcem błon komórkowych i osłonek neuronów, a także kluczowym składnikiem żółci. Cholesterolu dostarczamy też do organizmu razem z pożywieniem, dlatego tak ważne jest zdrowe odżywianie się. To od nas zależy bowiem, czy proporcje między dobrym, a złym cholesterolem będą prawidłowe, co przekłada się przede wszystkim na kondycję serca i układu krążenia. Czym jest dobry cholesterol, jak wpływa na organizm i w jaki sposób zwiększyć jego stężenie w organizmie?
Dobry cholesterol to frakcja określana jako HDL. Jego optymalne stężenie w organizmie to 60 mg/dl (ale bardzo ważna jest również odpowiednia proporcja dobrego cholesterolu względem złego cholesterolu LDL – nie powinien on przekraczać 80 mg/dl). Cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu – bierze udział w produkcji hormonów oraz w syntezie kwasów tłuszczowych i witaminy D. Jest także budulcem komórek i wchodzi w skład osłon mielinowych komórek nerwowych. Jednak jego najważniejszą funkcją jest oczyszczanie osocza ze złego cholesterolu. HDL wiąże zbędny cholesterol LDL, który znajduje się na powierzchni błon komórkowych i we krwi, a następnie transportuje go do wątroby. Tam zostaje przetworzony w żółć, która jest niezbędna dla trawienia tłuszczów. Naukowcy potwierdzają więc, że dobry cholesterol chroni przed odkładaniem się blaszek miażdżycowych (są one efektem nagromadzenia się złego cholesterolu) w naczyniach krwionośnych. Dzięki temu znacznie zmniejsza ryzyko miażdżycy i innych groźnych chorób, takich jak zawał czy udar. Właściwe stężenie poszczególnych frakcji cholesterolu zapewnia dłuższe i zdrowsze życie.
Według badań naukowców poziom poszczególnych frakcji cholesterolu w organizmie jest w dużej mierze uwarunkowany genetycznie. Ogromną rolę odgrywa jednak również dieta – w pożywieniu dostarczamy zarówno dobrego, jak i złego cholesterolu. Źródłem tego pierwszego są przede wszystkim produkty bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe. Zalicza się do nich tłuste ryby morskie (łosoś, makrela, sardynki), zdrowe oleje roślinne (np. oliwa z oliwek), orzechy oraz pestki dyni czy słonecznika. Bardzo korzystnie wpływa też awokado spożywane w niewielkich ilościach, może ono zastąpić tradycyjne masło czy majonez. Utlenianie się dobrego cholesterolu spowalniają z kolei polifenole, czyli substancje znajdujące się w owocach, warzywach, zielonej herbacie czy kakao. Ważnym składnikiem diety jest także błonnik, który reguluje wchłanianie tłuszczów do organizmu i zmniejsza stężenie cholesterolu. Znajdziemy go w produktach pełnoziarnistych, roślinach strączkowych oraz warzywach i owocach. Wbrew niektórym opiniom niezwykle korzystny wpływ na zdrowie ma żółtko jajka, które w aż 70% składa się z cholesterolu HDL. Dlatego tygodniowo można spożywać nawet 6-10 jaj.
Warto wiedzieć, że o ile poziom złego cholesterolu można obniżyć za pomocą środków farmakologicznych, o tyle przyjmowanie leków z dobrym cholesterolem nie przynosi aż tak dobrych rezultatów. Najlepiej przyswajalny jest ten naturalny, znajdujący się w żywności.
Zbyt wysoki poziom złego cholesterolu jest ogromnym zagrożeniem dla serca. To jednak nie koniec niebezpieczeństw. Okazuje się, że powoduje on problemy z potencją, a u kobiet zmniejsza szansę na ciążę. Badania wykazały także, że przyczynia się do starczej głuchoty, a nawet może prowadzić do ślepoty (jeśli blaszki miażdżycowe zamkną światło tętnicy środkowej siatkówki). Na dłuższą metę uszkadza także nerki – blokując do nich dopływ krwi, sprzyja stanom zapalnym i prowadzi do niewydolności. Podejrzewa się też, że zły cholesterol to jeden z czynników przyspieszających demencję i chorobę Alzheimera (powoduje tworzenie się złogów w mózgu).
Dlatego tak ważna jest dieta ograniczająca spożywanie produktów, które podwyższają poziom cholesterolu LDL. Unikać należy tłuszczów pochodzenia zwierzęcego (smalec, masło, słonina, śmietana) czerwonego mięsa, a także słodyczy i wszelkiej żywności wyskoprzetworzonej. W diecie powinno być też więcej węglowodanów złożonych niż prostych. Zbyt często nie należy również jeść tłustych wędlin, serów i twarogów. Kluczowy jest także sposób przygotowywania posiłków – ograniczyć powinno się smażenie na rzecz gotowania na parze, duszenia lub pieczenia w piekarniku bez dodatku tłuszczu. W przypadku znacznie przekroczonych norm złego cholesterolu, konieczne jest przyjmowanie leków.
