Intymna profilaktyka

Nie chodzisz do ginekologa, bo badanie jest dla ciebie zbyt krępujące, a na dodatek uważasz, że rozpoznanie poważnej choroby to wyrok? Nie jesteś w tym odosobniona. Ze statystyk wynika, że większość Polek niby doskonale wie, że badania profilaktyczne są konieczne, ale albo bywa na nich za rzadko, albo w ogóle. Powody są dwa: wstyd i strach przed chorobą.

Można to zrozumieć, ale efekty takiego chowania głowy w piasek bywają niestety opłakane. I to bez względu na to, czy dolega nam coś poważnego, czy nie. Wyleczenie niegroźnej dolegliwości może znacznie poprawić jakość życia. A jeśli choroba okaże się poważna? Im wcześniej zostanie wykryta, tym większą mamy szansę na wyleczenie. Warto wziąć to sobie do serca.

Kobieta na fotelu

KAŻDA DBAJĄCA O ZDROWIE KOBIETA ZJAWIA SIĘ W GABINECIE GINEKOLOGA PRZYNAJMNIEJ RAZ DO ROKU. Powinien to być standard dla każdej z nas. Dlaczego? Bo poważne choroby narządów płciowych we wczesnym, w pełni wyleczalnym stadium nie dają zupełnie żadnych objawów. Kiedy te już się pojawią, sprawa jest zwykle dużo bardziej skomplikowana. Dlatego wbrew powszechnemu przekonaniu, z wizytą u ginekologa lepiej nie czekać, aż zacznie się dziać coś niepokojącego. Trzeba się po prostu systematycznie badać właśnie wtedy, gdy nic nam nie dolega.

Przebieg badania

PODSTAWOWE BADANIE GINEKOLOGICZNE POZWALA NA OCENĘ BUDOWY I STANU NARZĄDÓW RODNYCH. Jest ono konieczne, by lekarz mógł sprawdzić, czy narządy (sklepienie pochwy, szyjka macicy oraz jej ujście) są zbudowane w prawidłowy sposób (np. czy nie ma przodo- albo tyłozgięcia macicy). Kolejna część badania to oglądanie szyjki macicy za pomocą specjalnego wziernika. Pozwala to na wykrycie schorzeń takich jak mięśniaki czy nadżerka (które mogą, choć nie muszą przekształcić się w nowotwory). Dopiero na podstawie wyniku takiego badania lekarz może nas skierować na kolejne specjalistyczne testy. Nieco inaczej badanie ginekologiczne wygląda u młodych kobiet, które do tej pory nie współżyły. U niektórych młodych pacjentek wykonuje się jedynie badanie zewnętrzne albo USG przez powłoki brzuszne.

JAKI JEST NAJLEPSZY TERMIN NA WIZYTĘ U GINEKOLOGA? Na badanie najlepiej wybrać się w ciągu pierwszych dziesięciu dni od daty zakończenia ostatniej menstruacji. W tym czasie w trakcie badania odczuwamy najmniejszy dyskomfort, ponieważ nie rozpoczęła się jeszcze owulacja, nie mamy również jeszcze objawów napięcia przedmiesiączkowego.

Sygnały alarmowe

CZASEM DO LEKARZA TRZEBA SIĘ WYBRAĆ NATYCHMIAST. Jeśli między regularnymi wizytami pojawiły się niepokojące objawy (np.: krwawienia, upławy o przykrym zapachu, świąd), nie czekajmy, tylko jak najszybciej zjawmy się w gabinecie lekarskim. Na konieczność dodatkowej wizyty wskazują także niezbyt silne, ale częste bóle w dolnej części brzucha oraz krzyżowym odcinku kręgosłupa.

Regularna kontrola

CYTOLOGIA TO MIKROSKOPOWA OCENA KOMÓREK NABŁONKA POKRYWAJĄCEGO CZĘŚĆ SZYJKI MACICY. To badanie już niejednej kobiecie uratowało życie, ponieważ pozwala na wykrycie nie tylko zmian nowotworowych ale także przednowotworowych i zapalnych. Dzięki temu możliwe jest wdrożenie leczenia w odpowiednim momencie.

By zrobić cytologię, lekarz pobiera (za pomocą specjalnej jednorazowej szczoteczki) wymaz z szyjki macicy. Pobrana próbka zostaje umieszczona na szkiełku laboratoryjnym, a następnie wysyłana jest do analizy cytologicznej (histopatologicznej). Pierwszą cytologię należy wykonać około 25. roku życia. Od tej pory badanie powinno być powtarzane regularnie przynajmniej raz na 2-3 lata. Wielu ginekologów jest jednak zdania, że cytologię trzeba robić raz na rok, zwłaszcza po ukończeniu 30. roku życia.

Najlepszy czas na badanie cytologiczne to pierwsza połowa cyklu. Nie należy się na cytologię wybierać później niż tydzień przed miesiączką. Na dwa dni przed badaniem cytologicznym rezygnujemy ze współżycia i stosowania jakichkolwiek środków dopochwowych (ani leczniczych, ani antykoncepcyjnych).

USG DOPOCHWOWE TRZEBA ROBIĆ RAZ NA DWA LATA. W czasie tego badania można stwierdzić m.in. wady anatomiczne i nieprawidłowości, takie jak torbiele czy nowotwory, a także ciążę pozamaciczną. USG dopochwowe wykonywane jest w pozycji leżącej. Lekarz wprowadza do pochwy sondę ultrasonograficzną (zabezpieczoną prezerwatywą). Urządzenie emituje ultradźwięki, które odbijają się od narządów, a ich obraz rejestrowany przez komputer ukazuje się na ekranie monitora. Przed badaniem należy opróżnić pęcherz. USG dopochwowe najlepiej jest wykonać pomiędzy 5. a 10. dniem cyklu.

Piersi: Jak je badać?

BY SKUTECZNIE CHRONIĆ SIĘ PRZED NOWOTWORAMI PIERSI, MUSIMY PAMIĘTAĆ O TRZECH NAJWAŻNIEJSZYCH FILARACH PROFILAKTYKI. Pierwszy z nich to regularne samobadanie, drugi - poddawanie się badaniu dotykowemu u ginekologa przy każdej wizycie (czyli przynajmniej raz do roku), trzeci: regularne wykonywanie badań diagnostycznych - w zależności od potrzeb: mammografii albo ultrasonografii piersi.

BADANIE PIERSI POWINNO BYĆ NIEODŁĄCZNYM ELEMENTEM KAŻDEJ WIZYTY U GINEKOLOGA. Jeśli lekarz go nie wykonuje (co, niestety, dość często się zdarza), warto mu o tym przypomnieć.

W profilaktyce nowotworów piersi duże znaczenie ma także samobadanie. Powinnaś je wykonywać raz w miesiącu, mniej więcej w połowie cyklu. Pierwszą częścią badania jest oglądanie piersi. Należy stanąć przed lustrem i sprawdzić, czy żadna z piersi nie zmieniła kształtu, a także czy na skórze nie ma przebarwień, zgrubień ani zmarszczeń. Warto też dokładnie obejrzeć sutki - sygnałem alarmowym jest w ich przypadku nie tylko jakakolwiek zmiana wyglądu, ale także sączenie się płynu. Kolejny krok to sprawdzenie, czy w żadnej z piersi nie pojawił się wyczuwalny guzek (zgrubienie).

Martwisz się, że nie potrafisz zbadać swoich piersi prawidłowo? Dokładny schemat takiego badania możemy otrzymać od lekarza ginekologa albo w przychodni czy aptece. Tak naprawdę jednak, od ścisłego trzymania się tego schematu ważniejsze jest to, byśmy w ogóle swoich piersi dotykały. Ze statystyk wynika bowiem, że większość zmian (zarówno groźnych, jak i niegroźnych) w tkance piersi kobiety wykrywają samodzielnie i to wcale nie podczas samobadania, tylko przypadkiem, np. kiedy myją się pod prysznicem, podczas wklepywania kremu nawilżającego albo wykonywania masażu.

WIĘKSZOŚĆ ZMIAN W PIERSIACH MA CHARAKTER ŁAGODNY. Jeśli jednak podczas samobadania zauważymy coś niepokojącego (np. powiększenie jednej z piersi piersi, wciągnięcie sutka) albo wyczujemy zgrubienie, nie czekajmy do następnej wizyty u lekarza, tylko wybierzmy się do niego natychmiast, najlepiej następnego dnia. Choć wśród zmian wykrywanych w trakcie samobadania ponad 80 proc. stanowią te niegroźne (np. torbiele, tłuszczaki), lepiej dmuchać na zimne. Lekarz, by wykluczyć nowotwór złośliwy, najprawdopodobniej skieruje cię na specjalistyczne badanie piersi - USG albo mammografię.

WIĘKSZE RYZYKO? Nowotworami piersi najbardziej zagrożone są kobiety, które przeszły już menopauzę, oraz panie, w których bliskiej rodzinie ktoś (np. matka albo siostra) na raka piersi chorował - zwłaszcza jeśli do zachorowania doszło w okresie przed przekwitaniem. Ryzyko nowotworu zwiększają też m.in. wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki, otyłość, późna ciąża i nieposiadanie dzieci.

Mammografia

WYKONUJE SIĘ JĄ U KOBIET PO 35.-45. ROKU, ŻEBY WYKLUCZYĆ ZMIANY W TKANCE PIERSI. Ta metoda badania piersi polega na zrobieniu zdjęcia rentgenowskiego piersi. W większości przypadków pozwala ona wykryć nawet bardzo niewielkie (milimetrowe) zmiany.

Na czym to polega?

PODCZAS RADIOLOGICZNEGO BADANIA GRUCZOŁU PIERSIOWEGO WYKONUJE SIĘ DWA ZDJĘCIA KAŻDEJ PIERSI. Kobiety, które ukończyły 40 lat, powinny robić mammografię profilaktycznie raz na dwa lata (badanie ze skierowaniem od lekarza jest bezpłatne). Po 50. roku życia konieczne jest coroczne badanie (raz na dwa lata możemy je zrobić bezpłatnie bez skierowania lekarza). Mammografię należy przeprowadzać w I fazie (do 10. dnia) cyklu miesiączkowego. Na badanie najlepiej się wybrać do gabinetu, który ma podpisany kontrakt z NFZ, ponieważ fundusz regularnie kontroluje sprawność używanych przez takie placówki urządzeń.

KIEDY ZROBIĆ USG PIERSI? Profilaktyczne badanie USG piersi zwykle wykonuje się raz do roku u kobiet w wieku do 35.-40. roku życia. Zdarza się jednak nierzadko, że ta metoda okazuje się przydatna również przy badaniu starszych kobiet. Zależy to od tego, czy tkanka piersi mimo przekroczenia przez kobietę 40. roku życia wciąż ma budowę gruczołową (zdarza się to dość rzadko). Jeśli tak jest, lekarz zwykle decyduje o zastąpieniu mammografii ultrasonografią.

Celem USG jest ocena budowy piersi i stwierdzenie ewentualnych nieprawidłowości w strukturze ich tkanki lub zmian chorobowych (guzy, torbiele) oraz ocena węzłów chłonnych pachowych.

USG piersi jest bezbolesne. Podczas zabiegu piersi kobiety smarowane są specjalnym żelem, a następnie lekarz przesuwa po ich powierzchni głowicę aparatu emitującego ultradźwięki. Uzyskany w ten sposób obraz pokazywany jest na monitorze komputera.

Badanie ultrasonograficzne piersi powinno być wykonane między 1. a 10. dniem cyklu miesiączkowego. Idąc na badanie, dobrze jest zabrać ze sobą wyniki poprzednich ultrasonografii piersi, a także mammografii, jeżeli takie były wykonywane.

Magdalena Patryas