Jak leczyć jaskrę?

Wewnątrz oka przepływa tzw. ciecz wodnista – płyn, który dostarcza do pozbawionych naczyń krwionośnych tkanek oka składniki odżywcze. Ciecz wodnista odpływa z gałki ocznej głównie przez część oka, nazywaną kątem przesączania, utworzną przez rogówkę i tęczówkę. Kąt przesączania musi być cały czas drożny. Gdy dojdzie do jego całkowitego zamknięcia lub istniejące w nim otworki zostaną zablokowane, ciecz wodnista nie może prawidłowo odpływać z oka. Wtedy ciśnienie wewnątrz oka wzrasta. Gdy taki stan trwa za długo lub często nawraca, dochodzi do uszkodzenia włókien nerwowych siatkówki i odżywiających je naczyń krwionośnych, a nerw wzrokowy zanika. To zaś prowadzi do nieodwracalnej utraty wzroku – najgorszej konsekwencji jaskry.

Dominują dwie postacie choroby: jaskra pierwotna otwartego kąta oraz jaskra pierwotna zamkniętego kąta. Obie inaczej przebiegają i różnią się objawami.

Najczęściej występuje jaskra pierwotna otwartego kąta. Atakuje zwykle po 40. roku życia. Początkowo wyraźnie widzimy środek obrazu, a jego obrzeża są zaciemnione. Sygnałem może być np. strącanie przedmiotów ze stołu, potykanie się o krawężnik, obijanie o przedmioty. Gdy choroba postępuje, pole widzenia coraz bardziej się zawęża. W zaawansowanym stadium widzimy jedynie środek obrazu, tak jak byśmy patrzyli przez dziurkę od klucza.

Inaczej objawia się jaskra pierwotna zamkniętego kąta. Występuje zwykle ok. 60. roku życia lub później i powoduje wysoki i gwałtowny wzrost ciśnienia wewnątrz oka. Nagle pojawia się silny ból oka, bóle głowy, nudności, wymioty. Zaczynamy słabo widzieć, obraz jest zamglony, wokół źródeł światła widzimy tęczowe koła. To tzw. ostry atak jaskry. Trzeba zgłosić się do szpitala, bo utrzymujące się bardzo wysokie ciśnienie oka może w krótkim czasie spowodować nieodwracalną utratę wzroku.

Jaskra rozwija się też wskutek przewlekłych chorób – to tzw. jaskra wtórna. Może być spowodowana, np. przez urazy oka, stany zapalne, zaćmę.

Wczesne rozpoznanie jaskry umożliwiają badania okulistyczne.

Podstawowym jest pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz badanie dna oka z oceną tarczy nerwu wzrokowego, dzięki któremu można stwierdzić uszkodzenie nerwu wzrokowego.

W początkowym stadium choroby okulista zleca badania dodatkowe: perymetrię, czyli badanie pola widzenia oraz HRT – tomografię tarczy nerwu wzrokowego, GDx – ocenę stopnia zaniku włókien nerwowych siatkówki.

Przy stwierdzonej jaskrze badania trzeba powtarzać co 6 miesięcy, aby sprawdzić, czy choroba nie postępuje.

Istotnym badaniem jest także gonioskopia, czyli ocena kąta przesączania. Pomaga ustalić rodzaj jaskry (otwartego lub zamkniętego kąta) i zdecydować o odpowiednim leczeniu.

Jaskra jest chorobą nieuleczalną. Jednak dzięki zabiegom okulistycznym można skutecznie hamować niszczenie nerwu wzrokowego i utrzymać widzenie na pewnym poziomie. Sposób leczenia zależy od postaci i postępu choroby, wieku pacjenta czy innych przewlekłych chorób.

W terapii przeciwjaskrowej najczęściej stosowane są leki w postaci kropli do oczu. Niekiedy są też potrzebne tabletki doustne czy leki w zastrzykach, np. przy jaskrze zamkniętego kąta. Leki poprawiają odpływ cieczy wodnistej, obniżając ciśnienie wewnątrzgałkowe oraz zwiększają przepływ krwi w naczyniach odżywiających nerw wzrokowy. Krople należy przyjmować ściśle według zaleceń lekarza.

Trzeba przestrzegać godzin zakraplania i dawek leku, co pozwala obniżyć ciśnienie w oku równomiernie w ciągu całej doby. Ponieważ jaskra jest chorobą przewlekłą, przyjmowanie kropli jest konieczne już do końca życia. Nie można ich odstawić, nawet jeśli z badań wynika, że choroba nie postępuje.

Oprócz leków stosowane są zbiegi laserowe i chirurgiczne. Zwykle zalecane, gdy oczy źle reagują na terapię farmakologiczną, nie udaje się obniżyć ciśnienia wewnątrzgałkowego lekami lub leczenie kroplami nie jest możliwe. Zabieg laserowy może wspomagać leczenie kroplami, a w jaskrze zamkniętego kąta często jest leczeniem pierwszego rzutu.

Chirurgiczne operacje przeciwjaskrowe to głównie zabiegi wytwarzające dodatkową drogę odpływu cieczy wodnistej, obniżające ciśnienie w oku. Jest ich wiele rodzajów:

Irydotomia laserowa - to zabieg stosowany w leczeniu jaskry zamkniętego kąta. Ma usprawnić przepływ cieczy wodnistej z tylnej komory oka do przedniej.

Trabekulektomia - to metoda tworząca nową drogę odpływu cieczy wodnistej, tzw. sztucznej przetoki.

Wszczepienie implantu - często wykonuje się je zamiast trabekulektomii. Wszczepia się do oka specjalne implanty filtrujące o mikroskopijnych rozmiarach.

Cyklofotokoagulacja - zabieg laserowy, polegający na zmniejszeniu wytwarzania cieczy wodnistej.

Kanaloplastyka - tą metodą udrożniane są drogi odpływu cieczy wodnistej przez usztywnienie kanału przepływu specjalnymi nićmi.

Typ operacji dobierany jest indywidualnie. Większość z nich jest refundowana przez NFZ.

Właściwe ukrwienie nerwu wzrokowego zależy od ciśnienia pompującego krew do najmniejszych tętniczek dochodzących do oka i odżywiających nerw wzrokowy. Dlatego, jeśli leczymy się na nadciśnienie, musimy pilnować, by nie dochodziło do nagłych jego spadków, zwłaszcza nocnych. Osoby chorujące na jaskrę nie powinny zażywać leków na nadciśnienie na noc, ale w ciągu dnia.

Pamiętajmy, że zbyt wysoki poziom cholesterolu czy trójglicerydów we krwi uszkadza naczynia krwionośne. Prowadzi to do miażdżycy – czynnika rozwoju jaskry. Dlatego na co dzień stosujmy dietę antycholesterolową. Zrezygnujmy z czerwonego mięsa na rzecz drobiu i ryb morskich oraz stosujmy w kuchni dobre tłuszcze, jak oliwa z oliwek. Jedzmy też więcej warzyw.