Jak rozpoznać zespół jelita drażliwego

Często miewasz bóle brzucha i zaparcia... To może być zespół jelita drażliwego. Statystyki mówią, że dotyka on (z różną intensywnością) od 20-30 proc. ludzi. A kobiety chorują dwukrotnie częściej niż mężczyźni.

Objawy zespołu jelita drażliwego (w skrócie IBS od angielskiego Irritated Bowel Syndrome) przypominają symptomy innych schorzeń przewodu pokarmowego. Choroba ta diagnozowana jest zazwyczaj wtedy, gdy symptomy te utrzymują się przez przynajmniej trzy miesiące, a po wykonaniu badań (m.in. usg. jamy brzusznej, kolonoskopii) okazuje się, że nie istnieją anatomiczne przyczyny dolegliwości. Ponieważ najważniejsza jest tu obserwacja własnego organizmu, warto wiedzieć, jakie są najważniejsze objawy tej choroby.

Najczęstsze objawy

Bóle i skurcze w dole brzucha: W przypadku zespołu jelita drażliwego mogą się pojawić zarówno przed wizytą w toalecie, jak i po niej. Zdarza się też, że ból maleje po wypróżnieniu. Intensywność jest różna - mogą to być zarówno ostre skurcze utrudniające normalne funkcjonowanie, jak i uporczywe pobolewanie. Jeśli badania nie wykazały zmian w jelitach, objaw ten świadczy o nadwrażliwości ścianek jelita na bodźce.

Zaparcia: Mówimy o nich, jeśli do wypróżnień dochodzi rzadziej niż trzy razy w tygodniu. Ich przyczyną może być dieta ze zbyt małą ilością błonnika pokarmowego (znajdziemy go w warzywach i produktach z pełnego ziarna), siedzący tryb życia, picie zbyt małej ilości wody. Jeśli jednak twoja dieta jest prawidłowa, pijesz przynajmniej półtora litra płynów dziennie i jesteś aktywna fizycznie, a zaparcia i tak się pojawiają, przyczyną może być właśnie drażliwe jelito. Dla zaparcia typu IBS charakterystyczne jest także uczucie niepełnego wypróżnienia i ból pojawiający się w dole brzucha tuż po wizycie w toalecie.

Biegunki: Ten objaw dotyczy około jednej trzeciej chorych, jest jednak wyjątkowo uciążliwy. Zazwyczaj łączy się ze skurczami w dolnej części brzucha, które ustępują po wypróżnieniu. Konieczność udania się do toalety może się pojawiać nawet kilkanaście razy dziennie - może ją powodować choćby wypicie szklanki wody. Charakterystyczne jest, że objaw ten nie występuje w nocy, gdy chora osoba śpi.

Naprzemienne zaparcia i biegunki: Część chorych cierpi na wyjątkowo dolegliwą postać mieszaną zespołu jelita drażliwego. Ataki rozpoczynają się od zaparcia i bólu w dole brzucha, a gdy zaparcie ustępuje, pojawia się biegunka - takie objawy mogą się utrzymywać kilka dni, ale również kilka tygodni.

Wzdęcia: U osób zdrowych mogą się one pojawić np. po przejedzeniu, natomiast osoby chore na zespół jelita drażliwego bardzo często skarżą się na wzdęcia powodowane przez zjedzenie niemal każdego rodzaju pokarmu. Charakterystyczne jest, że objawy występują zwykle krótko po spożyciu posiłku i nasilają się wieczorami.

Objawy towarzyszące zespołowi jelita drażliwego: Osoby chore na IBS bardzo często skarżą się na zmęczenie, a także bezsenność. Zauważono również, że zespół jelita drażliwego częściej dotyka ludzi mających skłonność do stanów depresyjnych albo wręcz chorych na depresję.

Jakie są przyczyny

Lekarze nie są do końca pewni, co powoduje tę dolegliwość. Najprawdopodobniej za objawy odpowiadają przynajmniej trzy czynniki. Jednym z nich jest tzw. nadwrażliwość trzewna. U niektórych osób receptory przewodu pokarmowego reagują bardzo silnie na bodźce, które nie powinny na nich robić wrażenia. Do rozwinięcia się nadwrażliwości trzewnej może dojść np. po zatruciu pokarmowym, a prawdopodobieństwo tego wzrasta u osób, które są zestresowane.

Innym czynnikiem podejrzewanym o przyczynianie się do powstania zespołu jelita drażliwego są zaburzenia motoryki jelit - przyspieszona lub spowolniona perystaltyka. Kolejną przyczyną IBS są zaburzenia mikroflory jelitowej. U osób z zespołem jelita drażliwego obserwuje się znaczne obniżenie ilości pałeczek kwasu mlekowego w tym naturalnie występującego w przewodzie pokarmowym szczepu lactobacillus plantarum 299v.

Sposoby leczenia

Możemy złagodzić objawy na tyle, że nie będą one dla chorej osoby wielkim problemem. Bo choć zespół jelita drażliwego jest chorobą nieuleczalną, odpowiednie postępowanie przynosi znaczną poprawę. Lekarze, zajmujący się terapią tej choroby, zalecają:

Unikanie produktów żywnościowych, po których objawy się nasilają. Nie ma listy takich produktów, wrażliwość na nie jest indywidualna. Część chorych osób źle reaguje na laktozę (trzeba wtedy wykluczyć produkty mleczne), zdarza się, że do zaostrzenia objawów dochodzi po zjedzeniu słodyczy albo warzyw. Każda chory musi samodzielnie zaobserwować, jakie potrawy wywołują objawy.

W chwilach zaostrzenia stosuje się leki objawowe. Rozkurczowe przy bólach, przeciwbiegunkowe przy biegunkach przeciwzaparciowe przy zaparciach. Czasem - antybiotyki.

Probiotyk: Około 80 proc. osób chorych na IBS odczuwa zdecydowaną ulgę, gdy regularnie stosuje probiotyk (preparat powinien zawierać szczep lactobacillus plantarum 299v).

W niektórych przypadkach poprawę może przynieść także psychoterapia.

Test wrażliwości trzewnej

Poziom podwyższonej wrażliwości trzewnej może się stać jedną z przyczyn rozwoju zespołu jelita drażliwego. Poziom wrażliwości można sprawdzić, robiąc test rozdymania jelit. Badanie polega na umieszczeniu w odbytnicy balonika, który jest następnie napełniany coraz większą ilością powietrza lub wody po to, by sprawdzić, kiedy pojawia się dyskomfort. Osoby dotknięte nadwrażliwością trzewną zaczynają go odczuwać dużo szybciej niż osoby o zwykłej wrażliwości. Ból powodowany przez badanie jest też u nich silniejszy. Test ten jest wykonywany głównie w sytuacji, gdy lekarze nie są pewni diagnozy, bo zazwyczaj same objawy IBS (w sytuacji gdy wykluczono inne przyczyny dolegliwości) są wystarczającą wskazówką do podjęcia leczenia.

Anna Kowalik