Kardiologiczny zespół X - objawy i leczenie

W chorobie wieńcowej występują m.in. zwężenia w dużych tętnicach wieńcowych zaopatrujących serce w krew, co powoduje niedokrwienie (niedotlenienie) mięśnia sercowego. Natomiast w kardiologicznym zespole X niedokrwienie serca spowodowane jest zaburzeniami krążenia krwi w małych naczyniach wieńcowych odżywiających serce.

Mimo tej różnicy w obu chorobach (wieńcowej i zespole X) typowym objawem są nawracające bóle w klatce piersiowej, tzw. bóle dławicowe. Chory odczuwa ból jako ucisk, gniecenie, ściskanie czy rozpieranie, ciężar umiejscowiony za mostkiem. Ból może promieniować do szyi, barku, lewego ramienia, pleców czy żuchwy. Pojawia się podczas wysiłku, ale nierzadko też w trakcie spoczynku, np. w nocy. Czasem zdarza się, że ból dokucza po małym wysiłku, a po dużym go nie ma. Często występuje podczas stresu czy przeżywania silnych emocji.

Zwykle trwa kilkadziesiąt minut, ale u niektórych osób może utrzymywać się dłużej – powyżej 20 minut i być znacznie silniej odczuwany. U innych bywa krótszy, niesystematyczny i mniej dokuczliwy.

Bólowi może towarzyszyć osłabienie, duszność, przyspieszona akcja serca, często też lęk, niepokój. U niektórych osób początek dolegliwości może być gwałtowny, nawet kojarzony z zawałem. Ale po pewnym czasie, zaprzestaniu wysiłku, ustąpieniu stresu, ból mija.

Rozpoznanie kardiologicznego zespołu X to przede wszystkim wykluczenie chorób serca i układu krążenia, głównie choroby wieńcowej oraz innych przyczyn pozasercowych. Lekarz powinien zlecić pacjentowi podstawowe badania, m.in. morfologię, stężenie cholesterolu lub cały lipidogram, stężenie glukozy we krwi i zbadać ciśnienie tętnicze.
Czasem może być konieczne badanie RTG klatki piersiowej czy konsultacja u gastrologa. Potrzebne będą badania pracy serca, jak EKG spoczynkowe, echo serca czy elektrokardiograficzna próba wysiłkowa.

Jednak ostateczną odpowiedź, czy przyczyną dolegliwości jest sercowy zespół X, daje często dopiero koronarografia, ponieważ przy kardiologicznym zespole X spoczynkowe EKG często wychodzi bez żadnych odchyleń.

Próba wysiłkowa u kobiet, zwłaszcza młodych i w średnim wieku, często też daje wynik fałszywie dodatni. Ujawniają się cechy niedokrwienia mięśnia serca, które wcale nie wynikają z rzeczywistego upośledzenia przepływu krwi przez naczynia wieńcowe. Są spowodowane raczej tym, że organizm kobiety reaguje inaczej na wysiłek fizyczny niż organizm mężczyzny.

U kobiet występuje także większy wyrzut hormonów nadnerczy (np. adrenaliny, dopaminy, noradrenaliny), biorących udział w reakcjach stresowych i przystosowaniu organizmu do obciążeń, np. wysiłku fizycznego. To zaś sprzyja skurczowi tętnic wieńcowych, co daje zmiany w EKG, mimo że naczynia wieńcowe nie są zwężone.

Ponadto fałszywie dodatni wynik próby wysiłkowej może być też skutkiem zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu, związanej z fazami cyklu miesiączkowego.

Dlatego zwykle rozstrzygającym badaniem jest właśnie koronarografia, czyli prześwietlenie tętnic. Pokazuje ona prawidłowy obraz dużych tętnic wieńcowych, a nie wykazuje ich zwężeń, co pozwala ostatecznie wykluczyć chorobę wieńcową. W badaniu można natomiast zaobserwować zwolniony przepływ krwi przez naczynia wieńcowe. To sugeruje, że przyczyną bólów dławicowych są zmiany w małych naczyniach wieńcowych

Trudno określić dokładnie, co powoduje zaburzenia przepływu krwi w drobnych naczyniach wieńcowych. Uważa się, że chorobie sprzyja cukrzyca, palenie papierosów, podwyższony cholesterol czy nadciśnienie tętnicze.

Duże znaczenie ma narażenie na stresujące sytuacje. Organizm podczas silnego napięcia emocjonalnego wydziela duże ilości hormonów przygotowujących do walki z zagrożeniem, czyli hormonów stresu. Ich gwałtowny wzrost sprawia, że przedostają się do najdrobniejszych naczyń wieńcowych, powodując ich obkurczanie. Wtedy krew nie dociera do serca w odpowiedniej ilości, co manifestuje się dolegliwościami bólowymi w klatce piersiowej.

Leczenie kardiologicznego zespołu X polega głównie na łagodzeniu bólu dławicowego i zapobieganiu mu. W tym celu stosuje się leki rozszerzające naczynia wieńcowe z trzech grup: blokerów kanału wapniowego, beta-blokerów lub azotanów, np. preparaty z nitrogliceryną.

Leki dobierane są indywidualnie dla danego chorego. Często odbywa się to na zasadzie prób i błędów. Może się zdarzyć, że zalecone leki, np. preparaty z nitrogliceryną, u niektórych osób nie są skuteczne – ból dławicowy po nich nie mija – lub powodują działania niepożądane. Wówczas konieczna jest zmiana leków.

U chorujących na sercowy zespół X chorobą współwystępującą często jest depresja lub nerwica lękowa. Wtedy w łagodzeniu bólu dławicowego skuteczne okazują się leki przeciwdepresyjne czy przeciwlękowe. Kardiologiczny zespół X w przeciwieństwie do choroby wieńcowej rzadko prowadzi do zawału czy niewydolności serca. Jednak uciążliwe bóle dławicowe mogą utrzymywać się wiele lat czy powracać po dłuższej przerwie.