Niedoczynność i nadczynność tarczycy: Przyczyny i objawy

Tarczyca to wbrew pozorom jeden z najważniejszych gruczołów, który wpływa na nasze samopoczucie, reguluje przemianę materii i odpowiada za gospodarkę wapniowo-fosforową organizmu. Kontroluje też funkcjonowanie układu krążenia, płciowego i nerwowego, od jego prawidłowego działania zależy też nasz wygląd, kondycja skóry, włosów i paznokci. Tarczyca wydziela trzy ważne hormony: trójjodotyroninę (odpowiada za metabolizm i pracę układu nerwowego), tyroksynę (wpływa m.in. na laktację i funkcje rozrodcze) i kalcytoninę (odpowiada za właściwy poziom wapnia we krwi).

Przyczyny zaburzeń pracy tarczycy

Przyczyny występowania chorób tarczycy nie są jednoznacznie określone. Do czynników ryzyka zalicza się obciążenia genetyczne, cukrzycę typu 1., zespół Downa, zespół Turnera, a także stresujący i szybki styl życia. Zaburzenia w funkcjonowaniu tarczycy często objawiają się w ciąży lub po menopauzie. Znacznie częściej chorują kobiety. Po 35. roku życia badania tarczycy powinno się wykonywać co 5 lat, lub wcześniej, jeśli zauważymy niepokojące objawy.

Początkowo objawy mogą być trudne do zaobserwowania. Niepokojące powinno być jednak przewlekłe zmęczenie i ciągłe odczuwanie senności (nawet gdy długo śpimy). Chorym często jest zimno (zwłaszcza w dłonie i stopy, także podczas upału), mogą też pojawić się problemy z pamięcią i koncentracją. Charakterystycznym objawem jest również przybieranie na wadze (mimo racjonalnej diety) lub problemy z odchudzaniem się oraz częste zaparcia. Organizm zatrzymuje w sobie nadmierną ilość wody, powieki i twarz stają się opuchnięte (często pojawia się tzw. drugi podbródek). Zmienić może się też głos – pojawia się chrypka. U kobiet dochodzi do zaburzeń miesiączkowania, zajście w ciążę jest znacznie utrudnione lub niemożliwe, zagrożone jest też utrzymanie ciąży. Chory jest apatyczny, pozbawiony energii i może cierpieć na depresję.

Niedoczynność tarczycy objawia się także w wyglądzie: skóra staje się szara i wysuszona, kolana i łokcie wydają się brudne (skóra ciemnieje), włosy są suche i łamliwe, a brwi wypadają i przerzedzają się.

Objawy nadczynności tarczycy

Charakterystycznym objawem nadczynności tarczycy jest ciągłe podenerwowanie, a także wybuchy złości i nagłe zmiany nastroju. Chory nadmiernie się poci i stale jest mu zbyt gorąco (pocą mu się dłonie). Często pojawiają się też duszności, bezsenność i kołatanie serca. Specyficznym symptomem jest drżenie palców oraz łzawienie oczu przy wietrze i ostrym słońcu. Nadczynność tarczycy objawia się także zaburzeniami trawienia (biegunki lub zaparcia) oraz złą kondycją włosów, skóry i paznokci. U kobiet obserwuje się też nieregularne miesiączki i trudności z zajściem w ciążę.

Jeśli podejrzewamy, że nasza tarczyca nie funkcjonuje prawidłowo, powinniśmy się skontaktować z endokrynologiem. Najprawdopodobniej zleci on badania krwi na poziom TSH, FT3 i Ft4, a w sytuacji podejrzenia chorób autoimmunologicznych także anty-TPO i anty-TG. Podstawowym badaniem jest także usg tarczycy, dzięki któremu można wykryć chorobę Hashimoto (autoimmunologiczna choroba tarczycy) czy guzki na tarczycy.

Warto wiedzieć, że inne normy dotyczące poziomu hormonów tarczycy obowiązują na przykład kobiety w ciąży. Na wyniki powinny też szczególnie zwracać uwagę młode kobiety do 30. roku życia (zwłaszcza, jeśli planują ciążę). U nich poziom TSH powinien być niższy niż dopuszczalne normy (0,27–4,2 µU/ml), czyli nieprzekraczający 2,5 µU/ml. Jeśli obserwuje się też charakterystyczne dla niedoczynności objawy, najprawdopodobniej konieczne będzie włączenie leków, które zawierają taki sam hormon, jak ten produkowany przez tarczycę. Z kolei przy nadczynności tarczycy należy przyjmować leki hamujące wydzielanie hormonów.