Niewielkie guzki wyczuwane pod skórą - na szyi, karku, pod pachami lub w pachwinach - to zwykle powiększone węzły chłonne. Są one bardzo czułe na to, co dzieje się w organizmie.
Wystarczy nawet niewielki stan zapalny, by stały się obrzmiałe. Budzą nasz niepokój zwłaszcza wtedy, gdy są bolesne. Jeśli skaleczymy się w rękę, powiększa się węzeł pod pachą. Kiedy mamy ranę na nodze - węzeł pachwinowy. Nawet banalne podrażnienie mieszków włosowych podczas depilacji może sprawić, że węzły w okolicy depilowanej powiększą się.
Najczęściej wyczuwamy powiększone węzły na szyi, karku czy za uszami. Są one sygnałem, że układ odpornościowy walczy z infekcją. Przyczyną może być zapalenie gardła, ucha, zatok lub zwykłe przeziębienie z katarem. To właśnie w węzłach skupione są komórki odpornościowe - limfocyty. Gdy do organizmu wtargną wirusy lub bakterie, węzły intensywnie pracują. Zwiększa się w nich ilość limfocytów, powiększa ich objętość. Stają się wyczuwalne - miękkie, dają się lekko przesuwać pod palcami, czasem bolą. Po wyleczeniu infekcji węzły powrócą do poprzednich rozmiarów, przestaną też być widoczne albo wyczuwalne pod palcami. Jeśli jednak po 3-4 tygodniach po chorobie nadal są powiększone, należy je pokazać lekarzowi.
Węzły powiększają się przy chorobach zakaźnych. Gdy przechodzimy np. ospę wietrzną, odrę, różyczkę czy żółtaczkę zakaźną. Ponieważ wywołują je wirusy krążące po całym organizmie, mogą się powiększać węzły w różnych miejscach ciała. Powiększenie węzłów zawsze towarzyszy mononukleozie - wirusowej chorobie zakaźnej często mylonej z anginą lub grypą. Aby się zarazić, wystarczy np. pocałunek z chorym. Wirus przenosi się przez ślinę. Początkowo objawy przypominają anginę. Ale potem zwykle występują charakterystyczne symptomy: wysoka gorączka, ból gardła i powiększone węzły na karku i z boku szyi. Po przebyciu tej choroby węzły chłonne mogą zostać powiększone jeszcze na długo. Mimo że na mononukleozę chorujemy tylko raz (nabywamy stałą odporność), wirus zostaje w organizmie na zawsze. Choć po przebyciu choroby węzły chłonne mogą zostać powiększone na długo, to jednak w końcu zmniejszają się.
Oprócz węzłów chłonnych, które możemy wyczuć pod skórą, mamy też węzły wewnętrzne, zgromadzone w okolicy narządów. Ich nie wyczujemy palcami, gdy się powiększą. Ale wykryje to badanie USG lub RTG. Możemy dowiedzieć się o powiększonych węzłach w brzuchu, przy jajniku, czy cewce moczowej. Badania obrazowe pozwalają lekarzowi zróżnicować przyczynę powiększenia węzłów chłonnych.
Powiększone węzły chłonne zawsze towarzyszą rozwijającemu się stanowi zapalnemu wewnątrz zęba lub w jego korzeniu. Wyczuwalne są węzły podżuchwowe - w okolicy podszczękowej, pod brodą. To miękkie, bolesne, delikatnie przesuwające się pod palcami guzki. Powiększyć może się jeden lub kilka, zawsze po stronie, gdzie trwa proces zapalny. Może dawać znać o sobie bólem zęba. Ale nierzadko bywa, że stan zapalny w zębie przebiega bez żadnych objawów. Jedynym sygnałem są powiększone węzły podżuchwowe, które w trakcie badania może wykryć, np. internista. Wówczas, gdy lekarz nie stwierdzi żadnej infekcji dróg oddechowych, trzeba zgłosić się do stomatologa. Badanie RTG potwierdzi zapalenie. Każdy stan zapalny zębów, nawet gdy nie bolą, trzeba jak najszybciej wyleczyć. Zaniedbany prowadzi do powstania ropnia lub zgorzeli. To poważny stan, który może spowodować zakażenie innych narządów, nawet zapalenie mięśnia sercowego.
U dzieci węzły chłonne powiększają się w trakcie wyrzynania zębów. Dotyczy to zarówno zębów mlecznych, jak i stałych. U dorosłych podobna sytuacja zdarza się podczas wyrzynania się ósemek. Oprócz powiększonych węzłów podżuchwowych, pojawia się także ból i gorączka. Pomoże antybiotyk lub usunięcie ósemki.
Olga Kamińska
lek. med. Elżbieta Sandzewicz internistka
Marzena Kupis - Stomatolog z Kliniki Highdentalcare w Warszawie
