Produkty bogate w puryny. Dlaczego mogą bardzo zaszkodzić?
Puryny to aromatyczne związki chemiczne, które produkuje nasz organizm, ale stale trafiają do niego również z pożywieniem. Występują niemal w każdym produkcie spożywczym, tymczasem człowiek nie potrzebuje ich do prawidłowego funkcjonowania. Dlatego też puryny rozkładane są w wyniku przemian metabolicznych do kwasu moczowego, wydalanego w większości wraz z moczem. W umiarkowanych dawkach nie są więc szkodliwe dla zdrowia. Jeśli jednak metabolizm puryn zostanie zaburzony m.in. wskutek nadmiernego spożycia produktów w nie bogatych, nagromadzony kwas moczowy może odkładać się w stawach lub nerkach. Może to prowadzić do dny moczanowej (zwanej chorobą bogaczy) lub kamieni moczanowych. Niektóre produkty są szczególnie bogate w puryny, dlatego warto je ograniczyć. Które artykuły posiadają ich najwięcej i kto powinien ich unikać? Sprawdźmy.
Puryny, inaczej zwane imidazolopirymidynami, to aromatyczne związki chemiczne składające się z pirymidyny i imidazolu. Są zarówno endogenne – naturalnie występujące w organizmie człowieka, jak i egzogenne – dostarczane z jedzeniem. Puryny nie spełniają żadnej niezbędnej funkcji w naszym ciele, dlatego są usuwane z organizmu. Podlegają przemianom metabolicznym, których końcowym produktem jest m.in. kwas moczowy. W 75 proc. zostaje on wydalony wraz z moczem, pozostała część trafia natomiast do układu pokarmowego, gdzie ulega dalszemu rozkładowi przez bakterie jelitowe. Śladowe ilości kwasu moczowego występują naturalnie w wątrobie i śledzionie oraz we krwi i w moczu.
Mieszczący się w normach poziom kwasu moczowego nie zagraża naszemu zdrowiu, gdyż organizm radzi sobie z jego usuwaniem. Stężenie to u zdrowego człowieka nie może przekraczać 70 mg/l krwi. Jeśli jednak do ciała przedostaje się zbyt duża ilość puryn, dochodzi do hiperurykemii. Nagromadzony kwas moczowy przenika do tkanek i odkłada się w postaci mikrokryształków w stawach, co prowadzi m.in. do dny moczanowej (zwanej chorobą bogaczy). Może też kumulować się w nerkach i wywoływać kamienie moczanowe. Dna moczanowa objawia się napadowymi bólami stawów, najczęściej w nocy. Bez jej leczenia może dojść do uszkodzeń narządów ruchu i niepełnosprawności.
Puryny są wszechobecne w środowisku i zawiera je prawie każdy produkt spożywczy. Nie da się ich więc całkowicie uniknąć. Niektóra żywność jest jednak szczególnie bogata w te związki, to zwłaszcza artykuły z dużą ilością białka. Jednymi z największych źródeł puryn są tłuste i wędzone ryby, takie jak łosoś, śledź, makrela, szproty, karp czy sandacz. To także krewetki oraz mięso i jego przetwory, zwłaszcza wołowina, cielęcina, wieprzowina, jagnięcina, karkówka, kurczak pieczony, podroby i mięsne konserwy. Sporo puryn znajdziemy też w dziczyźnie, m.in. w gęsi czy zającu; posiada je także smalec i słonina. Bogate w purynowe związki są niektóre grzyby, np. pieczarki, prawdziwki i boczniaki.
Niestety w puryny obfituje również wiele zdrowych warzyw. Należą do nich brokuły, brukselki, kalafior, zielony groszek, papryka, szpinak, kukurydza, pory, soja i rabarbar. Innym źródłem związków purynowych są ostre i korzenne przyprawy, pieprz, musztarda, a także czekolada. Do napojów, które posiadają najwięcej puryn, zalicza się kawę, herbatę (szczególnie mocną czarną), kakao, płynną czekoladę i słodkie gazowane napoje. Oczywiście puryny obecne są także w alkoholu, głównie w piwie i winie. Nawet jeśli napoje alkoholowe nie posiadają puryn, to odwadniają organizm i zwiększają stężenie kwasu moczowego w organizmie.
Puryny zawsze będą trafiać do naszego ciała wraz z pokarmem, jednak warto spożywać powyższe produkty z umiarem. Zwiększony poziom kwasu moczowego nie w każdym wypadku wywoła jednak stany zapalne, w tym dnę moczanową czy kamienie. Szczególnie narażone są osoby z niewydolnością nerek, cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym oraz po chemioterapii nowotworowej. Ta grupa ryzyka oraz chorujący już na dnę moczanową powinni stosować dietę ubogopurynową. Na tę chorobę częściej zapadają mężczyźni niż kobiety, bo aż o 20 proc. więcej.
Dieta ubogopurynowa
Do produktów ubogich w puryny należą głównie warzywa i owoce takie jak czerwone buraki, kapusta pekińska, kapusta kwaszona ziemniaki, pomidory, cukinia, cebula, marchew, jabłka, gruszki, agrest, kiwi, czereśnie, wiśnie, porzeczki, brzoskwinie i winogrona. Oprócz tego niewielkie ilości puryn zawierają jajka, makaron, chleb razowy, kasze, ryż, niskotłuszczowe przetwory mleczne i oliwa z oliwek. Trochę więcej puryn ma fasolka szparagowa, kapusta czerwona, groch, fasola, banany i melony.
Osoby na diecie ubogopurynowej powinny spożywać stosunkowo małe ilości tłuszczu i gotować jedzenie na parze lub w sporej ilości wody. Należy wtedy jeść 4-5 posiłków dziennie, ostatni 3-4 godziny przed snem (w nocy zwiększa się gromadzenie kwasu moczowego w organizmie). Zmniejszeniu stężenia kwasu sprzyja picie dużych ilości wody, minimum 2 l dziennie.
