SOS dla serca

Nie wpadaj w panikę, ale też nie lekceważ tych objawów. To prawda, że jedną z ich przyczyn może być niewydolność serca. Jest to stan, w którym serce nie jest zdolne dostarczyć odpowiedniej ilości krwi do narządów, zwłaszcza podczas wysiłku. Zamiast pompować 5-6 litrów krwi w ciągu minuty, pompuje np. tylko 3-4... W następstwie tego wszystkie organy i tkanki, począwszy od mózgu, a skończywszy na mięśniach, otrzymują za mało składników odżywczych i tlenu.

Ma to niekorzystny wpływ na cały organizm i nasze samopoczucie. Jak przyznają lekarze, niewydolność serca przytrafia się osobom w różnym wieku. Najbardziej narażeni są seniorzy (ma je co dziesiąty siedemdziesięciolatek). Ale jeśli wystąpią tzw. czynniki ryzyka, mogą pojawić się znacznie wcześniej. Od kilku lat specjaliści odnotowują wzrost zachorowań wśród czterdziesto-, a nawet trzydziestolatków! Ma to związek m.in. z naszym stylem życia.

Oto wyjaśnienia lekarza, dzięki którym łatwiej rozpoznasz, że twoje serce może potrzebować pomocy. Sprawdź, jak można stwierdzić niewydolność mięśnia sercowego i, w razie jej wystąpienia, zatroszczyć się o osłabiony narząd.

Przyczyny złej pracy narządu

Niewydolność serca rozwija się, kiedy jest ono przeciążone lub uszkodzone. Oto, co może do tego doprowadzić.

● Nadwaga i otyłość: Czy wiesz, że przy prawidłowej wadze ciała tkanka tłuszczowa wytwarza substancje, które mają... ochronny (tzw. kardioprotekcyjny) wpływ na serce? Jednak im wyższa i bardziej nieodpowiednia waga, tym mniejsza ilość naturalnych obrońców, natomiast wyższy poziom substancji szkodliwych dla serca (tzw. cytokin prozapalnych). Badania pokazują, że najbardziej groźne jest nagromadzenie tkanki tłuszczowej w pasie (tzw. otyłość brzuszna).

● Nadciśnienie tętnicze: Wykazano, że osoby, u których ono występuje, są o 25 proc. bardziej narażone na niewydolność serca, niż pozostali. Przy ciśnieniu powyżej 140 mmHg, każdy dodatkowy 1 mmHg to kolejny 1 proc. ryzyka. Nadciśnienie powoduje przerost lewej komory, jej sztywność i gorsze kurczenie się.

● Cukrzyca: Nadmiar glukozy we krwi powoduje, że w komórkach serca (tzw. kardiomiocytach) gromadzą się substancje upośledzające jego zdolność do kurczenia się.

● Paradontoza, czyli zapalenie przyzębia, sprzyja nadciśnieniu tętniczemu, a w efekcie niewydolności serca.

Objawy w codziennym życiu

● Masz obrzęki wokół kostek (najbardziej widoczne na koniec dnia, a zmniejszające się lub znikające po nocy). Gdy serce nie pompuje sprawnie krwi, dochodzi do jej nagromadzenia w naczyniach żylnych nóg. Przesiąka ona do okolicznych tkanek. Możesz to łatwo sprawdzić, naciskając kciukiem wokół kostki. Jeśli po oderwaniu palca w ciele pozostaje zagłębienie, to znak, że serce nieprawidłowo pracuje.

● Dokuczają ci nudności, wzdęcia, ból w prawym boku, nie masz apetytu. Są one spowodowane nagromadzeniem krwi w wątrobie i powiększeniem narządu zaburzającym pracę całego przewodu pokarmowego.

● Często oddajesz mocz w nocy. Gdy leżysz, poprawia się przepływ krwi w naczyniach, a w efekcie usuwanie nadmiaru wody przez nerki.

● Masz krótki oddech, łatwo dostajesz zadyszki, masz napady kaszlu w nocy. To efekt utrudnionego odpływu krwi z płuc.

● Czujesz się przemęczona, a odpoczynek nie daje poprawy, bo narządy są niedotlenione i niedożywione.

Rozpoznanie schorzenia

● Lekarz rodzinny porozmawia z tobą i zbierze tzw. wywiad, a także przeprowadzi tzw. badanie przedmiotowe - zapyta o występujące objawy i dolegliwości, zbada puls i osłucha klatkę piersiową (serce, płuca, duże tętnice), obejrzy, czy występują u ciebie obrzęki, a także zmierzy twoje ciśnienie krwi. W razie potrzeby skieruje cię do specjalisty kardiologa.

● W następnej kolejności zostanie ci zalecony rentgen (RTG) klatki piersiowej. To badanie pozwala sprawdzić m.in., czy występuje przerost lewej komory, a także czy dochodzi do zastoju krwi w płucach.

● Otrzymasz skierowanie na EKG wysiłkowe i ECHO serca. Dzięki pierwszemu badaniu lekarz będzie mógł sprawdzić, jak zmienia się ukrwienie mięśnia sercowego pod wpływem wysiłku fizycznego (jazdy na specjalnym rowerze stacjonarnym lub marszu na bieżni elektrycznej). Drugie badanie pozwoli mu ocenić budowę i pracę serca.

● Lekarz może cię poprosić o zrobienie badań krwi pod kątem kilku wskaźników, takich jak: liczba płytek, poziom hemoglobiny, ilość czerwonych i białych ciałek, wartość INR, stężenie białka C-reaktywnego (CRP), poziom cholesterolu, a także sodu i potasu, stężenie mocznika oraz kreatyniny, poziom glukozy, wysycenie tlenem.

● Ważne dla pacjenta! Pamiętaj o odpowiednim przygotowaniu do badań. EKG wysiłkowe - na 12 godzin przed unikaj wysiłku fizycznego, a na 3 godz. przed - nie spożywaj posiłku ani nie pal tytoniu. Badanie krwi - w dniu pobrania powinnaś być na czczo (nie jeść i nie pić, ewentualnie niegazowaną wodę bez cukru), a poprzedniego dnia zjeść lekkostrawną kolację najpóźniej o godzinie 18.

Pora na skuteczne leczenie

✔Najlepsze efekty daje usunięcie przyczyny, która doprowadziła do niewydolności serca. Jeśli np. zawinił nadmiar glukozy we krwi, podstawowym lekiem będzie bardziej zdrowa dieta.

✔Lekarz może zalecić także odpowiednie środki farmakologiczne. Wspomagają osłabione serce i poprawiają krążenie krwi. Chronią mięsień przed niekorzystnym przerostem, włóknieniem oraz przebudową. Zmniejszają jego wysiłek i poprawiają wydolność, a także zapobiegają arytmii i zwalniają rytm serca (zmniejszając przez to jego obciążenie). Ponadto działają moczopędnie, co przynosi dodatkową ulgę narządowi.

✔Zażywaj wszystkie przepisane leki, tak jak zalecił lekarz!

Ważne dla twojego zdrowia na co dzień

● Nie rezygnuj z wysiłku fizycznego. Wspaniale wspomaga układ krążenia! Ale dopasuj jego rodzaj do wymagań serca, najlepiej zasięgając porady u swojego lekarza. Specjaliści polecają ćwiczenia tzw. aerobowe, czyli takie przy których dochodzi do przyspieszenia oddechu i bicia serca. Dzięki temu do narządów dociera więcej zawierającej tlen krwi. Są to: spacer, marsz, pływanie, jazda na rowerze, jazda na nartach po płaskim terenie (tzw. narciarstwo nizinne), ćwiczenia rozciągające.

Unikaj sportów siłowych wymagających jednostajnego napięcia mięśni, wstrzymywania oddechu, gwałtownych ruchów, zrywów, np. skoków, ćwiczeń na siłowni, gry w siatkówkę, koszykówkę, ping-ponga. Rozpoczynaj ćwiczenia 1-2 godziny po posiłku. Uwaga! Natychmiast przerwij wysiłek, jeśli powoduje mroczki przed oczami, ciężki oddech, osłabienie, zimny pot, zawroty głowy, ból w klatce piersiowej. To sygnały, że wysiłek jest zbyt obciążający dla serca. Odpocznij w spokoju, a następnym razem postaw na mniej intensywne ćwiczenia, zwłaszcza jeśli dzień jest wilgotny lub mroźny (taka pogoda jest obciążająca dla układu krążenia).

● Dołóż starań, by całkowicie zaprzestać palenia tytoniu. Niezależnie od tego, co doprowadziło u ciebie do niewydolności serca, palenie dodatkowo uszkadza mięsień sercowy i naczynia krwionośne. Wdychany dym nasyca krew szkodliwymi substancjami, a równocześnie zmniejsza w niej zawartość tlenu. Skutkiem tego niedokrwiony narząd otrzymuje go jeszcze mniej! Ponadto palenie zmniejsza skuteczność leczenia. Zwalczaj ten szkodliwy nałóg także w swoim otoczeniu, gdyż bierne palenie jest równie groźne!

● Postaraj się ograniczyć picie alkoholu. To nieprawda, że poprawia krążenie. Ma bardzo niekorzystny wpływ na komórki mięśnia sercowego, powoduje zwyrodnienie jego włókien i osłabienie siły skurczu serca. Może też uszkadzać śródbłonek tętnic i powodować groźne skoki ciśnienia.

● Wysypiaj się. Podczas snu, gdy znajdujesz się w pozycji leżącej, krążenie jest ułatwione, a twoje serce mniej obciążone. Odpowiednio długi, spokojny oraz głęboki nocny wypoczynek to także niższy poziom hormonu stresu, o którym wiadomo, że w nadmiarze szkodzi układowi krążenia i sercu. Poświęcaj na spacer ok. 40 minut dziennie, a w ładną pogodę - nawet całe popołudnie. Anna Skoczeń

Jak zmienić dietę, by wspomagała serce

✔Jedz jak najwięcej świeżych warzyw i owoców - co najmniej kilka porcji dziennie (porcja to np. średni pomidor lub szklanka sałaty albo pół szklanki malin lub jabłko). Są bogatym źródłem potasu chroniącego układ krążenia przed nadciśnieniem. Wprowadź też do jadłospisu karczochy. Zbadano, że pochodząca z nich tzw. cynaryna może obniżyć poziom złego cholesterolu nawet o 25 proc.!

✔Sięgaj po produkty zbożowe z pełnego ziarna, płatki owsiane oraz otręby. Są zasobne w witaminy z grupy B, które sprzyjają wytwarzaniu tzw. glutationu obniżającego poziom złego cholesterolu we krwi i hamującego jego utlenianie.

✔Regularnie jadaj tłuste ryby morskie (np. makrela, śledź), np. 2-3 razy w tygodniu na obiad lub kolację. Dostarczą ci kwasów omega-3, które są potrzebne do właściwego przetworzenia i wykorzystania cholesterolu.

✔Ogranicz sól do szczypty dziennie.

✔Staraj się, by twoje jedzenie było jak najmniej przetworzone - gotuj na parze lub w małej ilości wody i przez krótki czas, ewentualnie piecz w folii. Unikaj smażenia, zwłaszcza w głębokim tłuszczu i odgrzewania.

✔Unikaj tłuszczy nasyconych, które występują w czerwonym mięsie, maśle i tłustym nabiale.