Stłuszczenie wątroby: Objawy, przyczyny, leczenie
Wątroba jest organem wielozadaniowym i pełni kluczowe funkcje w organizmie. Odpowiada m.in. za wytwarzanie żółci, produkcję białek, syntezę cholesterolu i trójglicyderów, uczestniczy w istotnych procesach metabolicznych (rozkłada węglowodany w glukozę) i termoregulacji, magazynuje witaminy i składniki mineralne oraz aktywnie partycypuje w detoksykacji. Niestety nie jest unerwiona, dlatego gdy szwankuje i przestaje działać prawidłowo, nie daje o sobie znać bólem. Jednym z największych zagrożeń dla wątroby jest jej stłuszczenie. Schorzenie to - określane niesłusznie wyłącznie chorobą alkoholików - dotyka rzesze pacjentów i spowodowane jest głównie złym stylem życia, nieprawidłową dietą, nadwagą i otyłością. Wykryć je trudno, bo przebiega praktycznie bezobjawowo, a jeśli jest nieleczone, prowadzi do zapalenia wątroby i marskości organu. Czym jest stłuszczenie wątroby? Kto jest najbardziej na nie narażony? Na jakie symptomy należy zwrócić uwagę? Co trzeba zmienić w diecie?
Stłuszczenie wątroby spowodowane jest odkładaniem się tłuszczu w obszarach hepatocytów, czyli w komórkach, z których zbudowana jest wątroba. Dzieje się tak głównie ze względu na zbyt gwałtowną kumulację trójglicerydów we krwi. Wątroba po prostu nie nadąża z syntetyzowaniem kwasów tłuszczowych i zaczyna magazynować ich nadmiar. Z czasem może dojść do zwłóknienia hepatocytów i stanu zapalnego wątroby. Stłuszczenie wątroby, jeśli jest nieleczone przez dłuższy czas, prowadzi nawet do marskości wątroby. Co ciekawe, jeszcze nie tak dawno określano je mianem schorzenia alkoholików, bo diagnozowano je głównie u nich. Obecnie stłuszczenie wątroby stwierdza się nawet u abstynentów i wskazuje na szerokie spektrum przyczyn, które je wywołują.
Przyczyny stłuszczenia wątroby
Alkoholowe stłuszczenie wątroby - jak sama nazwa wskazuje - spowodowane jest nadmierną konsumpcją alkoholu. Drugi typ schorzenia - czyli niealkoholowe stłuszczenie wątroby - najczęściej ma swoje źródło w nieodpowiedniej diecie - bogatej w tłuszcze i węglowodany oraz słabej aktywności fizycznej i siedzącym trybie życia. Najbardziej zabójcze dla wątroby okazują się wysokoprzetworzone produkty, tzw. szybkie jedzenie, smażone potrawy i słodycze. Wszystkie wymienione prowadzą do nadwagi i otyłości, a te idą w parze ze stłuszczeniem wątroby.
Inne czynniki ryzyka stłuszczenia wątroby
Do innych czynników ryzyka pojawienia się stłuszczenia wątroby zalicza się cukrzycę typu drugiego, nadciśnienie tętnicze, chorobę wieńcową, zaburzenia metaboliczne oraz zaburzenia hormonalne; na przykład u kobiet po 45. roku życia oraz kobiet ciężarnych (u tych ostatnich są źródłem poważnych komplikacji). Choroba może mieć także związek z przyjmowaniem leków hormonalnych, nadmiernym stosowaniem tabletek przeciwbólowych czy uspokajających, jak i czynnikami genetycznymi, między innymi ze skłonnością do tycia. Stłuszczenie często towarzyszy też stanom zapalnym wątroby, na przykład wirusowemu zapaleniu wątroby typu C.
Stłuszczenie wątroby, podobnie jak inne schorzenia tego organu, wykryć trudno, bo praktycznie - zwłaszcza w pierwszych stadiach - nie daje charakterystycznych objawów. Jeśli chory nie podda się badaniu USG jamy brzusznej, to istnieje mała szansa, że sam się zorientuje. Pacjenci zmagający się ze stłuszczeniem wątroby najczęściej odczuwają ogólne zmęczenie i osłabienie, skarżą się też na złe samopoczucie i mają problemy ze snem. Gdy choroba postępuje i wątroba znacznie się już powiększy, charakterystycznym symptomem jest ból brzucha z prawej strony, pod żebrami. Powiększona może być także śledziona. Czasem pojawiają się też zmiany skórne, takie jak rumień lub pajączki naczyniowe.
Kiedy i jak często badać wątrobę?
Stan wątroby trzeba kontrolować regularnie - zwłaszcza, gdy zaczyna się gwałtownie przybierać na wadze. USG jamy brzusznej oraz badania poziomu cukru i cholesterolu we krwi czy próby wątrobowe powinny wykonywać często także osoby zmagające się z nadwagą, otyłością i alkoholicy. Wszyscy wymienieni są w największej grupie ryzyka rozwoju stłuszczenia organu, jak i innych współistniejących chorób cywilizacyjnych.
Najważniejsze w leczeniu stłuszczenia wątroby są odpowiednio zbilansowana dieta, zmiana niewłaściwego (ubogiego w aktywność fizyczną) stylu życia i rezygnacja ze złych nawyków, zwłaszcza alkoholu. Trzeba całkowicie wyeliminować tłuste i smażone potrawy oraz słodycze czy słone przekąski. Osoby zmagające się z tą chorobą powinny spożywać produkty niskotłuszczowe i niskokaloryczne. Kluczowe w ich jadłospisie są pełnowartościowe białka: chude mięso (kurczak i indyk) oraz chudy nabiał (jogurty, kefiry, sery i jajka). Węglowodany są dopuszczalne, ale ich ilość należy ograniczyć i postawić na te, które składają się z cukrów złożonych, takie jak pieczywo pełnoziarniste, płatki jęczmienne i owsiane, kasza jęczmienna i gryczana. Niezbędnym elementem diety są również warzywa - takie jak pomidory, ogórki, sałata i marchew oraz owoce (mandarynki, kiwi, brzoskwinie i nektarynki). Z tymi ostatnimi nie można jednak przesadzać - zalecana dawka dzienna to 300 g. Co istotne, każda dieta powinna zostać dobrana indywidualnie i być dopasowana do stanu zdrowia pacjenta, jego wieku, wagi i trybu życia. Najlepiej zatem skonsultować ją z lekarzem lub dietetykiem.
Niezbędna w leczeniu jest również aktywność fizyczna, która - w zależności od pacjenta - powinna trwać minimum 30 minut w ciągu dnia. Wysiłek wpływa na rozbudowę mięśni i zmniejsza tkankę tłuszczową, na pozbyciu której najbardziej nam zależy.
