W szponach hormonów

Adrenalina, progesteron , testosteron czy estrogeny - to nazwy hormonów. Pierwszym, który udało się wyizolować z organizmu ( dokonał tego krakowski uczony Napoleon Cybulski pod koniec XIX wieku), była adrenalina. Był to przełomowy moment w diagnozowaniu i leczeniu chorób wewnętrznych. Hormony, produkowane przez gruczoły, wydzielane do krwi lub limfy, koordynują bowiem działania organizmu. Zaburzenia w ich produkcji lub "transporcie" odczuwamy jak zmiany samopoczucia, zdrowia czy nastroju. Czasami pozornie błahe schorzenia mogą oznaczać zaburzenia hormonalne, warto więc raz na jakiś czas badać ich poziom.

Piersi, pupa, ciąża - to ich zasługa
Estrogeny (estradiol, estron, estriol) to żeńskie hormony płciowe produkowane przez jajniki. To one decydują o tym, jak bardzo kobieca jest twoja sylwetka, umożliwiają zajście w ciążę. Odpowiedzialne są także za kształtowanie się psychiki i popędu płciowego. Od dojrzewania płciowego aż po menopauzę chronią kobiecy organizm: serce i naczynia krwionośne przed chorobą wieńcową oraz kości przed osteoporozą. Estrogeny zwiększają poziom dobrego cholesterolu i redukują poziom złego. Stabilizują także kobiecą psychikę. Wydzielanie hormonu zaburzają odchudzanie, stres oraz niektóre leki.

Niedobór estrogenów jest powszechny u kobiet po menopauzie, poziom hormonu wyrównuje wówczas hormonalna terapia zastępcza. U młodszych kobiet niedobory estrogenów stanowią przyczynę niepłodności, zaburzeń miesiączkowania, zaniku drugorzędowych cech płciowych, które powodują, m.in.: obniżenie tonacji głosu, hirsutyzm.

Nadmiar estrogenów może zaś prowadzić, m.in.: do zaburzeń miesiączkowania, przyrostu masy ciała, powiększenia piersi, napadów migreny i złego samopoczucia.

Pomimo tego, że estrogeny są żeńskimi hormonami płciowymi, są obecne także w organizmach mężczyzn. Ich niedobór w jądrach może powodować... bezpłodność.

Innym, ważnym dla kobiet, hormonem jest progesteron przygotowujący śluzówkę macicy na przyjęcie zarodka. Progesteron podtrzymuje ciążę przez cały okres jej trwania, hamuje samoistne skurcze macicy w tym okresie. Po porodzie przygotowuje gruczoły piersiowe do laktacji, spadek poziomu hormonu w czasie połogu sprzyja depresji, stąd baby blues. Progesteron jest także składnikiem wielu leków hormonalnych i tabletek antykoncepcyjnych.

Oksytocyna - nazywana bywa także hormonem miłości. To hormon uczestniczący w zapłodnieniu. Pod jej wpływem w czasie orgazmu następują skurcze macicy, ułatwiające przedostawanie się nasienia do jajowodów i, w efekcie, zapłodnienie. Hormon powoduje także skurcze macicy podczas porodu i tuż po nim. Jego wydzielanie nasila estrogen, hamuje zaś progesteron.
Oksytocyna odpowiedzialna jest także za zachowania społeczne. Działa jako włącznik emocji społecznych. Według naukowców "Kiedy skojarzenia danego człowieka są pozytywne, uruchamia zachowania prospołeczne. Gdy są negatywne, pojawia się raczej złośliwa satysfakcja czy zawiść" (Kopalnia Wiedzy).

Melatonina odpowiedzialna jest za regulację cyklu snu i czuwania oraz zegara biologicznego. Jej wytwarzanie hamuje światło. Receptory melatoniny rozpoznano już w życiu płodowym. Jednak niemowlęta do 12 tygodnia nie produkują tego hormonu - śpią niezależnie od pory dnia, wówczas, gdy są najedzone. Rozpoznawanie cyklu dobowego widoczne jest dopiero ok. 20. tygodnia życia.

Adrenalina powoduje błyskawiczną reakcję organizmów ( ludzi, zwierząt i roślin) na stan zagrożenia, stąd nazywana jest hormonem stresu. Podwyższony poziom hormonu przejawia się przyspieszonym biciem serca, wzrostem ciśnienia krwi, rozszerzeniem oskrzeli i źrenic. Hamuje także perystaltykę jelit, wydzielanie soków trawiennych i śliny. Dzięki niej na sytuacje stresowe reagujemy pozycją do ucieczki lub ataku, tak samo jak nasi praprzodkowie.

Hormonem stresu nazywany jest także kortyzol. Gdy rośnie jego poziom w organizmie potrafimy "spiąć się" do działania ( najwyższe stężenie hormonu we krwi występuje rano). Jednak jego nadprodukcja może doprowadzić do kłopotów z wyglądem - charakterystyczne cechy nadmiaru kortyzolu to, tzw. "bawoli kark", twarz księżyc w pełni, otyłość brzuszna i chude kończyny.

"Wojen płomienie, przelana krew"

Testosteron to najważniejszy męski hormon płciowy, który już podczas życia płodowego kształtuje męskie cechy płciowe, wpływa na powstawanie i dojrzewanie plemników. To testosteron decyduje o nasileniu wtórnych cech płciowych, takich jak głos, rodzaj owłosienia, budowa ciała. Hormon ten zwiększa libido. To właśnie testosteron odpowiada za agresję, Kayah oskarża go także o zdradę i gniew.

"Kiedy testosteron po raz pierwszy zaczyna krążyć w naszych żyłach w okresie dojrzewania, wszystko nagle się zmienia - wyjaśnia endokrynolog, prof. Richard Spark z Harvardu. - Zaczynasz się interesować dziewczynami, pojawiają się pierwsze erekcje, zmienia się budowa ciała" (Men`s Health). Hormon zaczyna być wydzielany w okresie dojrzewania, osiągając punkt kulminacyjny ok. 20. roku życia. Po trzydziestce jego poziom spada o ok. 1 proc. rocznie. W okresie andropauzy poziom testosteronu można uzupełniać, stosując hormonalną kurację zastępczą.

Zdaniem specjalistów, mężczyźni, u których stwierdzono podwyższony poziom tego "supermęskiego" hormonu mają skłonność do ryzykownych zachowań: bójek, niebezpiecznego seksu, używek.

Choć niewidoczne, mają wpływ na nasze zdrowie, wygląd i samopoczucie. Hormony sprawiają, że możemy cieszyć się ładnym wyglądem, harmonią ciała i psychiki, a w razie potrzeby mobilizują organizm do działania. Zaburzenia w ich wydzielaniu skutkują pogorszeniem zdrowia i samopoczucia. Większość z nas mgliście pamięta nazwy hormonów i ich funkcje z lekcji biologii, o ich realnym wpływie na nasz organizm dowiadujemy się, gdy coś zaczyna się źle działać.