Wakacje to czas beztroski, ale bywa też, że groźnych dla zdrowia sytuacji. Bądź na nie przygotowana!
O wstrząsie anafilaktycznym słyszała zaledwie 1/3 Polaków. Jeszcze mniej osób wie, co robić, gdyby u kogoś on wystąpił. Po cichu liczymy, że nigdy nie znajdziemy się w takiej sytuacji... Tymczasem jest to całkiem prawdopodobne! Coraz więcej dorosłych i dzieci ma alergię, a przez to jest bardziej zagrożonych anafilaksją. Niewykluczone, że to ktoś z naszej najbliższej rodziny będzie potrzebował pomocy. Najlepsze co możemy wtedy zrobić, to, zachowując spokój, udzielić jej zgodnie z zaleceniami specjalistów.
To ciężka reakcja nadwrażliwości, która może pojawić się np. po ukąszeniu przez owada. Najcięższą postać anafilaksji stanowi wstrząs anafilaktyczny. Towarzyszą mu zmiany w całym organizmie, tzw. ogólnoustrojowe. Jest stanem zagrażającym zdrowiu, a nawet życiu. Wystąpienie anafilaksji jest bardziej prawdopodobne u kobiet, niż mężczyzn.
Jad owadów:
Chodzi o owady tzw. błonkoskrzydłe, które latem łatwo spotkać w ogrodzie, na łące i w lesie: pszczoły, osy, szerszenie; mrówki.
Pokarmy :
Każdy pokarm może stać się powodem wstrząsu anafilaktycznego, ale najczęściej wywołują go:
- zwłaszcza u dzieci - orzeszki ziemne (także te ukryte jako dodatek w słodyczach, zupach, sosach), mleko krowie oraz jego przetwory (np. lody) i jaja (bardziej alergenne jest białko niż żółtko);
- zwłaszcza u dorosłych - tzw. skorupiaki (np. krewetki, homary, kraby, langusty), ryby, warzywa strączkowe (groch, fasola, soja), ziarna (np. sezamu, słonecznika, maku), przyprawy (np. cynamon, gałka muszkatołowa, musztarda, szałwia), owoce (np. jabłka, banany, brzoskwinie, pomarańcze, melony, kiwi, awokado), warzywa (np. pomidory, kukurydza), pszenica.
Leki:
Ryzyko, że lek spowoduje wstrząs, jest większe, gdy przyjmujesz go pozajelitowo, w zastrzyku. Uwaga na:
- niesteroidowe leki przeciwzapalne, stosowane np. by zmniejszyć dolegliwości podczas grypy (zawierające np. kwas acetylosalicylowy, czyli tzw. aspirynę lub substancje takie jak ibuprofen, ketoprofen, naproksen)
- antybiotyki, np. penicylinę, cefalosporyny, tetracyklinę, sulfonamidy
- szczepionki, np. przeciwko odrze, śwince, tężcowi, grypie, także odczulające
- tzw. surowice, np. przeciwtężcową
- środki miejscowo znieczulające
- tzw. środki kontrastowe
Wysiłek fizyczny:
Także może być "wyzwalaczem" anafilaksji! To bardziej prawdopodobne, gdy:
- od spożycia posiłku (szczególnie gdy był obfity) minęły mniej niż 2 godziny
- danie zawierało pszenicę, orzechy, ryby, pomidory
Lateks:
Może ci zaszkodzić nie tylko, gdy dotykasz przedmiotów, które go zawierają, ale również drogą wziewną. Pamiętaj, że występuje nie tylko w rękawiczkach używanych przez personel medyczny, ale także w:
- płaszczach przeciwdeszczowych, termosach
- rakietkach do gry i balonikach
- bandażach elastycznych, kroplomierzach, gumkach do polerowania plomb (stosowanych przez stomatologa). Uwaga! Osoby uczulone na lateks często wykazują anafilaksję na banany, kiwi, awokado
Objawy anafilaksji pojawiają się w ciągu kilku minut od zadziałania szkodliwego bodźca, np. jadu owada. Im gwałtowniejsza pierwsza reakcja, tym są cięższe. Zwykle bardzo szybko narastają. Dotyczą skóry, układu oddechowego, pokarmowego i krążenia. Są to:
- świąd skóry rąk oraz pokrzywka na całym ciele (tzw. uogólniona)
- wodnisty katar, kaszel, duszności oraz świszczący oddech - pojawia się w następstwie skurczu mięśni w oskrzelach i zwężenia dróg oddechowych
- bóle brzucha i biegunka - są wywołane uwalnianiem tzw. mediatorów stanu zapalnego i większym przesączaniem płynów przez ścianę jelita
- zaburzenia świadomości
Im szybciej właściwie zareagujesz, tym większe szanse, że poszkodowany wyjdzie z opresji bez szwanku.
- Przerwij narażenie na szkodliwy bodziec (jeśli to możliwe) - np. usuń żądło owada za pomocą pęsety
- Dorosłemu podaj ampułkostrzykawkę z adrenaliną (jeśli ją posiada) - by mógł zaaplikować sobie lek
- Dziecku zrób zastrzyk z adrenaliny - jeśli tak wcześniej ustaliłaś z lekarzem
- Wezwij pogotowie ratunkowe pod numerem 999 lub 112. Nie pozwól, by chory dorosły sam jechał do szpitala np. samochodem (może po drodze stracić przytomność)
- Ułóż poszkodowanego w pozycji leżącej z uniesionymi nogami lub innej, w której będzie mu wygodnie. Jeśli wymiotuje, powinien leżeć na boku (by nie zachłysnąć się wymiocinami), najlepiej w pozycji tzw. bocznej ustalonej
- Poluzuj ubranie pod szyją, w pasie - by ułatwić oddychanie i zapewnić większy komfort
- Podejmij akcję reanimacyjną - w razie gdyby chory stracił przytomność i nie oddychał (czytaj w ramce poniżej)
Osoba, która ma wstrząs anafilaktyczny, może zemdleć. Gdyby do tego doszło, obróć ją na plecy. Kilka razy delikatnie potrząśnij za ramiona. Jeśli brak z jej strony reakcji (nie otwiera oczu, nic nie mówi), sprawdź, czy oddycha. Nie klep jej po twarzy, nie polewaj wodą, nie próbuj napoić. Przystąp do dalszych czynności ratunkowych. Postępuj jak poniżej zarówno w przypadku dorosłego, jak i kilkuletniego dziecka.
Oceń oddech:
Aby udrożnić drogi oddechowe, odchyl głowę poszkodowanego, tak by broda była najwyższym punktem twarzy. Następnie przez 10 sek. staraj się wyczuć oddech (powinny być min. 2), przystawiając policzek do ust i nosa chorego. Jeśli oddycha, ułóż go w pozycji bocznej ustalonej. Jeśli nie, wykonaj masaż serca.
Zrób masaż serca:
Ułóż nadgarstek jednej ręki w połowie mostka chorego i nakryj nadgarstkiem drugiej. Spleć palce. Pochyl się nad poszkodowanym. Mając wyprostowane ramiona, 30 razy uciśnij jego klatkę piersiową na głębokość 5-6 cm. Zalecane tempo uciśnięć: 100-120 na min. Następnie zacznij sztuczne oddychanie.
Wykonaj oddechy ratunkowe:
Jeśli masz specjalną maseczkę, użyj jej. Zrób 2 wdechy. Obserwuj, czy pojawił się ruch klatki piersiowej. Jeśli brak oddechu, powtórz cały cykl: 30 uciśnięć klatki piersiowej i 2 wdechy. Powtarzaj go, aż poszkodowany odzyska oddech lub przyjedzie pogotowie.
Konsultacja medyczna: Piotr Niedziałkowski
