Wstrząs anafilaktyczny po ukąszeniu owada: Objawy i pierwsza pomoc
Wstrząs anafilaktyczny to gwałtowna reakcja organizmu na silnie uczulający alergen. Zjawisko to jest bardzo niebezpieczne i może nawet prowadzić do śmierci – objawy pojawiają się już po kilkunastu minutach od kontaktu z alergenem, a stan zdrowia szybko się pogarsza. Przyczyną często są ukąszenia owadów, zwłaszcza os, pszczół i szerszeni, ale też żywność i niektóre leki. Jakie są objawy wstrząsu anafilaktycznego? Jak w takiej sytuacji pomóc osobie dorosłej, a jak dziecku?
Wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja) to silna i nieprzewidziana reakcja organizmu na kontakt z alergenem. Może być efektem nadwrażliwości układu immunologicznego lub wynikać z innych przyczyn. W organizmie uwalniają się substancje, które nasilają reakcje alergiczne i wywołują objawy oraz dolegliwości zagrażające życiu.
Najczęstszą przyczyną wstrząsu anafilaktycznego są ukąszenia i użądlenia owadów blaszkoskrzydłych (os, szerszeni, pszczół, trzmieli), a także białka pokarmów (najczęściej mleko, jaja, orzechy, ryby i owoce morza oraz niektóre warzywa i owoce). Anafilaksja może też wystąpić na skutek przyjęcia leków (np. antybiotyków, środków przeciwbólowych, immunoterapii czy kontrastu podawanego w trakcie badań diagnostycznych), kontaktów z sierścią zwierząt, a nawet lateksem. Przyczyną wstrząsu anafilaktycznego są też tzw. alergie krzyżowe, czyli jednoczesny kontakt z alergenami różnego typu. Reakcję alergiczną mogą również nasilić inne czynniki, na przykład wysoka temperatura, alkohol czy silny wysiłek fizyczny.
Pierwsze objawy wstrząsu anafilaktycznego pojawiają się już po kilku-kilkunastu minutach od kontaktu z alergenem. Po użądleniu owada na skórze pojawia się zaczerwienienie, a wkrótce rumień się powiększa, piecze i towarzyszy mu świąd. Skóra na ciele staje się blada i pokryta zimnym potem. Charakterystyczne są także zaburzenia widzenia, łzawienie i opuchlizna oczu, zawroty głowy, mdłości, biegunka i wymioty. Stan poszkodowanej osoby szybko się pogarsza – może dojść do problemów z oddychaniem, obrzęku krtani, kaszlu i trudności z przełykaniem oraz wyraźnym mówieniem. W przypadku braku szybkiej pomocy medycznej może dojść do kołatania serca i gwałtownego spadku ciśnienia krwi, a także utraty przytomności. Anafilaksja jest ogromnym zagrożeniem dla ludzkiego organizmu, dlatego tak ważna jest szybka reakcja – wezwanie karetki pogotowia i udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanej osobie.
W przypadku użądlenia przez osę, pszczołę czy szerszenia w pierwszej kolejności należy usunąć żądło ze skóry (najlepiej za pomocą pęsety), a ranę przemyć wodą z mydłem. Jeśli wystąpią objawy charakterystyczne dla wstrząsu anafilaktycznego, poszkodowanej osobie należy wstrzyknąć adrenalinę (w mięsień uda, zastrzyk można wykonać nawet przez ubranie) – osoby, które doznały w przeszłości wstrząsu anafilaktycznego powinny zawsze mieć przy sobie specjalną autostrzykawkę z adrenaliną. Jak najszybciej należy też wezwać karetkę pogotowia. W oczekiwaniu na pomoc nad miejscem użądlenia można założyć opaskę uciskową (jeśli dotyczy do kończyny), a nogi unieść wyżej. Trzeba też sprawdzić, czy poszkodowana osoba nie ma niczego w ustach, czym mogłaby się zakrztusić. Jeśli straci przytomność, należy rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową.
U dzieci pierwszymi objawami wstrząsu anafilaktycznego są zaczerwienienia skóry oraz opuchlizna oczu, warg, uszu i nosa. Charakterystyczne są również bóle brzucha, nudności i wymioty. Warto wiedzieć, że u dzieci reakcja alergiczna może nastąpić później niż u dorosłej osoby, ale jest ona równie groźna. W razie jakichkolwiek niepokojących symptomów należy wezwać karetkę pogotowia.
